Trái phiếu doanh nghiệp: Từ áp lực thanh khoản tới kỳ vọng phát triển bền vững

Pháp lý "gỡ khó" cho áp lực thanh khoản

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã cải thiện tích cực và tiếp tục trở thành tâm điểm quan tâm của giới đầu tư. Dù còn nhiều thách thức nhưng cũng mở ra những cơ hội phát triển trong bối cảnh mới.

Trên nền bối cảnh ấy, yếu tố pháp lý đóng vai trò then chốt trong việc định hình sự phát triển của thị trường. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện được điều chỉnh bởi Luật Doanh nghiệp, Luật Chứng khoán và các nghị định quan trọng như Nghị định 153/2020/NĐ-CP, Nghị định 65/2022/NĐ-CP và Nghị định 08/2023/NĐ-CP. Hệ thống quy định này được thiết kế nhằm nâng cao minh bạch, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư, đặc biệt khi doanh nghiệp phát hành rơi vào tình trạng khó khăn và không thể thanh toán đúng hạn.

Ảnh minh họa.

Điểm đáng chú ý là, khác với các khoản vay tín dụng ngân hàng, trường hợp doanh nghiệp chậm trả trái phiếu sẽ không bị coi là nợ xấu trong hệ thống ngân hàng. Ông Nguyễn Đình Duy - Giám đốc Phân tích từ VIS Rating cho rằng, chính sự khác biệt này khiến nhà đầu tư càng phải cân nhắc kỹ lưỡng rủi ro trước khi đưa ra quyết định.

Theo ông Duy, khung pháp lý hiện hành đã góp phần giúp nhà đầu tư có cái nhìn rõ ràng hơn về khả năng thanh toán của doanh nghiệp. Việc tăng cường công khai báo cáo tài chính, chuẩn hóa phân tích tình hình tài chính và áp dụng các biện pháp bảo vệ nhà đầu tư trong thời gian qua đã giảm bớt đáng kể tâm lý lo ngại, nhất là sau giai đoạn thị trường biến động mạnh.

Trên thực tế, những thay đổi về pháp lý mới chỉ là một phần trong bức tranh toàn cảnh. Ở góc độ kỹ thuật, ông Phạm Anh Tú - Chuyên gia phân tích từ VIS Rating chỉ ra rằng, giai đoạn 2019 - 2022, thị trường phát triển nhanh về quy mô, nhưng chất lượng tín dụng của nhiều tổ chức phát hành chưa theo kịp.

Theo đó, có tới khoảng 42% đơn vị phát hành có hồ sơ tín dụng yếu; nhiều doanh nghiệp vay nợ vượt mức an toàn, dòng tiền kinh doanh âm liên tục, trong khi tài sản bảo đảm chủ yếu là cổ phiếu nội bộ hoặc quyền tài sản chưa định giá rõ ràng. Một số trường hợp thậm chí phát hành trái phiếu để đảo nợ hoặc đầu tư vào các dự án chưa có dòng tiền, khiến khả năng thanh toán phụ thuộc gần như hoàn toàn vào kỳ vọng tương lai.

“Nguyên nhân chính dẫn tới chậm trả không chỉ vì tỷ lệ đòn bẩy cao, mà chủ yếu do dòng tiền yếu và quản trị thanh khoản kém. Số liệu tổng hợp cho thấy, 67% các trường hợp chậm trả xuất phát từ hạn chế thanh khoản, trong khi 21% liên quan trực tiếp tới việc dòng tiền hoạt động không đủ để đáp ứng nghĩa vụ nợ” – ông Tú phân tích.

Doanh nghiệp đã thay đổi hành vi phát hành

Những hạn chế này bộc lộ rõ nét hơn trong giai đoạn 2022 - 2023, khi thị trường đối mặt với những thách thức lớn kể từ trước tới nay. Ông Nguyễn Đức Huy - Chuyên gia phân tích từ VIS Rating nhận định, đây là giai đoạn “nóng” nhất đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp khi tỷ lệ chậm trả gốc và lãi gia tăng mạnh, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản.

Trước áp lực ấy, từ năm 2023, thị trường bắt đầu xuất hiện những tín hiệu cải thiện. Chính phủ đã hạ lãi suất điều hành, mở rộng tín dụng và ban hành Nghị định 08/2023/NĐ-CP, cho phép gia hạn kỳ hạn trái phiếu cũng như thanh toán bằng tài sản khác, giúp doanh nghiệp có thêm thời gian xử lý nghĩa vụ nợ.

“Cùng lúc, nhiều đơn vị chủ động đàm phán giãn nợ, bán tài sản, tái cơ cấu dự án và tập trung vào kế hoạch có dòng tiền ổn định. Những động thái này đã góp phần hạ nhiệt căng thẳng thanh khoản, dù áp lực tổng thể vẫn còn lớn” – ông Huy cho biết.

Song song với chính sách hỗ trợ, thị trường cũng chứng kiến sự dịch chuyển trong hành vi phát hành. Từ năm 2023, doanh nghiệp chú trọng hơn tới việc phát hành trái phiếu có tài sản đảm bảo, xây dựng kế hoạch trả nợ chi tiết và công khai báo cáo tài chính đã được kiểm toán. Đây là bước cải thiện đáng kể về tính minh bạch và kỷ luật thị trường.

Từ giai đoạn năm 2024 đến nay, ông Huy nhìn nhận, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã xuất hiện những tín hiệu phục hồi rõ rệt hơn nhờ sự kết hợp của ba yếu tố là cải cách pháp lý, chính sách hỗ trợ kịp thời và nỗ lực tái cấu trúc của doanh nghiệp. Dù vậy, thách thức vẫn hiện hữu, đặc biệt ở các ngành bất động sản và xây dựng – nơi dòng tiền dự án chưa thực sự ổn định và khả năng xoay vòng vốn vẫn hạn chế. Điều này đòi hỏi nhà đầu tư cần tiếp tục theo dõi sát năng lực tài chính của từng đơn vị phát hành, thay vì chỉ nhìn vào xu thế phục hồi chung của thị trường.

Thu Hương