'Trái ngọt' từ mô hình cây ăn quả và dược liệu ở Yên Minh: Cú hích giảm nghèo bền vững

Phát triển sinh kế, nâng cao đời sống nông dân là mục tiêu cốt lõi trong chương trình giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 của Chính phủ. Tại xã Yên Minh - đơn vị hành chính mới thuộc tỉnh Tuyên Quang (trước đây thuộc huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang), mô hình trồng cây ăn quả và cây dược liệu được kỳ vọng sẽ là “cú hích” giúp người dân từng bước thoát nghèo một cách chủ động và lâu dài.

Từ nương đồi cằn cỗi đến những "mùa quả ngọt"

Dự án “Hỗ trợ phát triển sản xuất cây ăn quả và cây dược liệu” do Viện Phát triển kinh tế hợp tác trực thuộc Liên minh HTX Việt Nam triển khai trong năm 2025, với tổng kinh phí hơn 3,74 tỷ đồng. Trong đó, 3 tỷ đồng là từ ngân sách nhà nước, phần còn lại là sự đóng góp của chính các hộ dân tham gia. Dự án hướng tới hỗ trợ 70 hộ nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo, tập trung vào phát triển các loại cây trồng phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng như hồng, mận và dược liệu quý như sâm Nam núi Dành.

Các hộ đủ điều kiện trên địa bàn xã Yên Minh.

Ngay từ khi được phê duyệt, dự án đã được triển khai bài bản. Viện Phát triển kinh tế hợp tác đã phối hợp với UBND xã Yên Minh, Liên minh HTX tỉnh và các bên liên quan để khảo sát thực tế, lựa chọn hộ tham gia và thiết kế mô hình canh tác cụ thể trên diện tích hơn 32 ha. Mỗi hộ được hướng dẫn chi tiết về kỹ thuật canh tác hữu cơ, được cấp giống cây trồng, phân bón hữu cơ và chế phẩm sinh học nhằm đảm bảo năng suất và chất lượng ngay từ năm đầu tiên.

Điểm nổi bật của dự án là 3 lớp tập huấn chuyên sâu cho người dân về kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch, bảo quản và vận chuyển cây ăn quả và cây dược liệu. Ngoài ra, người dân cũng được đào tạo về cách quản lý mô hình sản xuất theo chuỗi giá trị, liên kết thị trường và bán hàng qua sàn thương mại điện tử. Đây là bước tiến mới, giúp người dân từ chỗ “làm theo thói quen” chuyển sang “làm theo thị trường”.

Người dân được hỗ trợ kỹ thuật trực tiếp, tạo đà tăng giá trị sản phẩm cây trồng.

Ông Lý Văn Sình - một trong các hộ dân tham gia dự án chia sẻ: “Trước đây trồng mận chủ yếu để ăn và bán lẻ cho người đi đường, giá cả bấp bênh. Từ khi được hướng dẫn cách canh tác sạch, có người thu mua, chúng tôi mới thực sự tin rằng làm nông nghiệp cũng có thể giúp mình thoát nghèo”.

Tương tự, bà Hoàng Thị Pàng, người dân tộc Dao cho biết: “Trước khi có dự án, tôi không biết gì về sâm. Giờ được học kỹ thuật, được cấp giống và có người bao tiêu, tôi tin là cây này sẽ mang lại nguồn thu lớn cho gia đình trong vài năm tới”.

Không chỉ là câu chuyện tăng thu nhập, dự án còn mang đến một thay đổi lớn về tư duy: người dân được tiếp cận với cách làm nông nghiệp sạch, gắn sản xuất với thị trường và từng bước làm chủ mô hình kinh tế hộ gia đình bền vững.

Gieo hy vọng về tương lai tươi sáng

Dưới góc nhìn kinh tế, mô hình tại Yên Minh không đơn thuần là một dự án hỗ trợ kỹ thuật hay giống cây trồng. Đây là mô hình tổng hợp, kết hợp nhiều yếu tố từ hạ tầng canh tác, đào tạo kỹ thuật, hỗ trợ vật tư đến kết nối thị trường tiêu thụ. Những yếu tố này, khi vận hành đồng bộ, đã tạo ra tác động tích cực cả về kinh tế, xã hội và môi trường.

Bà Nguyễn Thị Thủy - Phó Viện trưởng Viện Phát triển kinh tế hợp tác cho biết, phân bón hữu cơ và chế phẩm được hỗ trợ sẽ giúp người dân canh tác theo đúng quy trình kỹ thuật, tăng giá trị sản phẩm, thúc đẩy sự phát triển sản xuất nông nghiệp địa phương theo hướng bền vững và cải thiện giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

“Dự án hỗ trợ Phát triển sản xuất cây ăn quả và cây dược liệu tại huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang (cũ) là vô cùng quan trọng góp phần ổn định, đảm bảo cuộc sống, nâng cao thu nhập cho người dân, phát triển trồng cây ăn quả, cây dược liệu theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, phát triển bền vững các mối quan hệ giữa sản xuất - chế biến - tiêu thụ sản phẩm”, bà Thủy nhấn mạnh.

Theo dự kiến, năng suất cây mận và hồng trên địa bàn sẽ tăng từ 10% - 20%, đạt bình quân 12 tấn/ha. Với giá bán thị trường khoảng 30.000 đồng/kg, riêng sản lượng tăng thêm của hơn 31 ha cây ăn quả đã tạo ra giá trị kinh tế tăng thêm gần 1,9 tỷ đồng. Ngoài ra, người dân cũng có thêm kỹ năng bảo quản và đóng gói sản phẩm để giữ chất lượng khi vận chuyển đi xa, đây chính là điều kiện tiên quyết để cạnh tranh trong thị trường hiện đại.

Đồng thời, thu nhập bình quân của các hộ sẽ tăng trong năm đầu tiên, dự kiến đạt 7 - 10 triệu đồng/hộ/tháng. Đây là bước tiến đáng kể đối với các hộ nghèo ở vùng cao, mở ra cơ hội thoát nghèo bền vững và thậm chí tích lũy cho sản xuất lâu dài.

Một điểm nhấn khác là mô hình trồng sâm Nam núi Dành - loài cây dược liệu có hàm lượng saponin cao, giá trị thị trường lớn, được trồng thử nghiệm trên diện tích 1 ha với 10.000 cây giống. Với giá bán sâm tươi hữu cơ dao động từ 1,5 - 3 triệu đồng/kg, cây sâm Nam được kỳ vọng trở thành cây chủ lực mới tại địa phương, góp phần đa dạng hóa cơ cấu nông nghiệp và nâng cao thu nhập đột phá cho người dân trong 3 - 5 năm tới.

Những cây sâm giống được bà con nâng niu với niềm tin về tương lai tươi sáng.

Đặc biệt, nhiều HTX trên địa bàn huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang cũ (nay là xã Yên Minh, tỉnh Tuyên Quang) đã mạnh dạn đầu tư mở rộng nhiều dịch vụ nông nghiệp, ứng dụng nhiều công nghệ cao và xây dựng các mô hình kinh tế đa dạng để tăng thu nhập cho các thành viên, góp phần xóa đói giảm nghèo tại địa phương.

Lan tỏa về tư duy nông nghiệp hiện đại

Để trang bị về kiến thức, phương tiện hướng tới một nông nghiệp sạch, xanh và hiệu quả, Liên minh HTX Việt Nam đã đồng hành cùng nhiều HTX trên địa bàn tỉnh Hà Giang cũ (nay là tỉnh Tuyên Quang) mở các lớp tập huấn, hỗ trợ về kỹ thuật và giới thiệu sản phẩm tham gia nhiều hội chợ, sự kiện xúc tiến thương mại, chuyển đổi số, thương mại điện tử...

Nhờ vậy, nhiều hộ trước đây từng thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo, nay đã có của ăn của để, con cái được tiếp cận giáo dục bài bản, những mô hình liên kết đã và đang chứng minh rằng, HTX chính là "hạt nhân" trong quá trình nông nghiệp hiện đại ở Tuyên Quang.

Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, dự án còn có tác động xã hội tích cực, tạo việc làm ổn định cho người dân tại chỗ, giảm tình trạng di cư lao động, nâng cao nhận thức về canh tác bền vững và bảo vệ môi trường. Việc sử dụng phân bón hữu cơ và chế phẩm sinh học giúp cải tạo đất, giảm ô nhiễm nguồn nước và tăng độ bền sinh thái cho vùng canh tác, đây là một lợi ích lâu dài thường bị bỏ qua trong các mô hình hỗ trợ ngắn hạn.

Từ góc độ chính sách, việc lồng ghép dự án vào Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 cho thấy sự chủ động trong tiếp cận nguồn lực của các địa phương. Điều này càng trở nên quan trọng trong bối cảnh các chương trình phát triển kinh tế vùng dân tộc thiểu số cần các mô hình khả thi, dễ triển khai, nhưng hiệu quả rõ ràng.

Đây là bước đi phù hợp với xu thế chuyển đổi số trong nông nghiệp, giúp người dân vùng cao có thêm cơ hội vươn xa hơn khỏi thị trường truyền thống.

Mô hình hỗ trợ trồng cây ăn quả và cây dược liệu tại xã Yên Minh không chỉ là một thành công bước đầu trong giảm nghèo, mà còn là câu chuyện truyền cảm hứng về cách làm nông nghiệp hiện đại, bền vững và có trách nhiệm. Qua đó, người dân không còn đơn thuần là người nhận hỗ trợ, mà đã và đang trở thành chủ thể thực sự trong hành trình phát triển kinh tế tại chính mảnh đất quê hương mình.

Tiến Anh