Trải lòng của Viện phó Pháp y tâm thần khi 36 đồng nghiệp vướng vòng lao lý

Sau vụ án gây rúng động ngành giám định pháp y tâm thần với 36 lãnh đạo, cán bộ bị khởi tố, Viện Pháp y tâm thần Trung ương rơi vào cảnh chông chênh chưa từng có. “Gần 35 năm làm nghề, tôi chưa từng thấy giai đoạn nào khó khăn như bây giờ”, ông Phan Kim Thìn - Phó Viện trưởng Viện Pháp y tâm thần Trung ương nói.

Ông kể ông và nhiều đồng nghiệp bàng hoàng, hụt hẫng khi biết tin hàng chục lãnh đạo, giám định viên, bác sĩ của viện bị khởi tố. Họ từng sát cánh bên nhau trong nhiều kế hoạch quan trọng như đào tạo cán bộ, cải tạo cơ sở vật chất, xúc tiến dự án xây dựng trụ sở mới của Phân viện miền Trung. Tất cả đang trên đà phát triển thì bất ngờ sụp đổ.

Ông Phan Kim Thìn, Phó Viện trưởng Viện Pháp y tâm thần Trung ương. (Ảnh: Hữu Dánh)

Từ 7/6, các hoạt động giám định gần như bị đình trệ. Các giám định viên – lực lượng nòng cốt đều bị triệu tập để phục vụ điều tra. Hai khoa điều trị bắt buộc cho nam và nữ rơi vào tình trạng thiếu bác sĩ, điều dưỡng nghiêm trọng.

Bầu không khí tại viện nặng nề chưa từng có. “Có những bữa cơm tập thể, anh em đang gắp miếng rau thì nhận được điện thoại từ cơ quan điều tra. Lập tức buông đũa, mặt tái xanh, bỏ dở cả bữa”, ông Phan Kim Thìn kể. Là người phụ trách điều hành tạm thời, ông cố giữ sự bình tĩnh để trấn an tinh thần mọi người: “Mình không làm gì khuất tất thì cứ yên tâm phối hợp, phải giữ sức thì mới xử lý được việc".

Nhiều nhân viên sau khi làm việc với công an trở về bị hoảng loạn, tâm lý bất ổn. Một số bác sĩ thậm chí xin nghỉ việc ngay sau khi kết thúc nhiệm vụ được giao.

"Có người bảo với tôi rằng xong đợt này là em nghỉ, về làm trang trại cho yên tâm. Còn tôi, chỉ còn hơn một tháng nữa là nghỉ chế độ nhưng nhìn viện tan tác thế này, tôi không thể buông tay”, ông Thìn chia sẻ.

Ngày 17/6, ông Thìn được Bộ Y tế điều động từ Phân viện Pháp y tâm thần Bắc Miền Trung ra Hà Nội, đảm nhận cả công tác điều hành và chuyên môn. Trong tình thế “một cổ hai tròng”, ông Thìn vừa quản lý Viện Trung ương, vừa phải thường xuyên quay về Phân viện miền Trung để giải quyết công việc nội bộ.

Viện Pháp y tâm thần Trung ương hiện có khoảng 250 cán bộ viên chức, người lao động. Riêng cơ sở tại Hà Nội khoảng hơn 200 người. Viện đang quản lý 96 bệnh nhân nam, 19 bệnh nhân nữ bắt buộc chữa bệnh, 43 bệnh nhân theo dõi giám định thuộc hình sự, quản lý do cơ quan công an các tỉnh, địa phương trưng cầu.

Sau biến cố khiến nhiều nhân sự chủ chốt bị khởi tố, để duy trì hoạt động, các khoa phòng buộc phải xoay xở, luân chuyển nhân sự linh hoạt. Phân viện miền Trung hỗ trợ thêm bốn bác sĩ và bốn điều dưỡng.

Viện cũng đề xuất Bộ Y tế hỗ trợ nhân lực giám định từ các đơn vị khác như Bệnh viện Tâm thần Trung ương, Viện Sức khỏe Tâm thần. "Một số cán bộ đã đến làm việc nhưng sự tăng cường vẫn còn hạn chế", ông Thìn nói.

Tại cổng viện, lực lượng bảo vệ được siết chặt. Việc kiểm soát người ra - vào nghiêm ngặt hơn bao giờ hết.

Ngay từ ngoài cổng Viện Pháp y tâm thần Trung ương, lực lượng bảo vệ tăng cường giám sát chặt chẽ người ra vào. (Ảnh: Hữu Dánh)

Ông Thìn thẳng thắn nhìn nhận, sự việc 36 cán bộ, nhân viên y tế rơi vào vòng lao lý không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà là vấn đề mang tính hệ thống, từ công tác giám sát nội bộ lỏng lẻo, thiếu lực lượng bảo vệ chuyên trách đến sự tinh vi ngày càng lớn của các đối tượng phạm tội.

“Chúng tiếp cận lân la, thăm dò, rồi từng bước mua chuộc, khống chế người làm nghề”, ông nói.

Thực tế những người đang trực tiếp giám định hoặc điều trị bắt buộc cho đối tượng phạm tội tâm thần chỉ là các y, bác sĩ - không có nghiệp vụ trấn áp hay bảo vệ. Trong khi đó, lực lượng công an chỉ hiện diện tại một số khu vực trọng yếu. “Một khi bệnh nhân là tội phạm, họ không chỉ 'đóng kịch' bệnh mà sẵn sàng đe dọa, bẻ lái hồ sơ, lợi dụng kẽ hở để làm điều xấu”, ông nói.

Để khắc phục tận gốc những rủi ro trong công tác quản lý, giám định pháp y tâm thần, theo ông Thìn cần ba nhóm giải pháp then chốt.

Thứ nhất, tuyển chọn, bổ nhiệm giám định viên và nhân sự ngành tâm thần phải dựa trên năng lực, bản lĩnh chính trị. Làm nghề này phải chịu áp lực cực lớn, không chỉ về chuyên môn mà cả trong việc giữ mình trước cám dỗ.

Thứ hai, cần có lực lượng chuyên trách bảo vệ môi trường giám định và điều trị. Không thể để chỉ vài nhân viên y tế kiểm soát những đối tượng nguy hiểm. Phải có bộ phận được huấn luyện, có công cụ hỗ trợ, đủ sức răn đe và ngăn cách các mối liên hệ bên ngoài.

Thứ ba, phải hoàn thiện hệ thống pháp lý, bịt kín các kẽ hở trong quy trình, từ tiếp nhận, giám định đến báo cáo kết luận, nhằm phòng ngừa nguy cơ mua chuộc, lợi dụng cán bộ.

Trước loạt sai phạm nghiêm trọng tại một số cơ sở giám định và điều trị bắt buộc, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên yêu cầu người đứng đầu đơn vị phải hoàn toàn chịu trách nhiệm nếu để xảy ra vi phạm.

Bộ yêu cầu các cơ sở thực hiện nghiêm quy trình giám định, chỉ giám định khi có đủ hồ sơ, người thực hiện phải có chứng chỉ hợp pháp. Kết luận giám định chỉ được bàn giao cho tổ chức, cá nhân có thẩm quyền. Các cơ sở cần phối hợp với chính quyền, công an, viện kiểm sát để tăng hiệu quả giám sát, phòng ngừa tiêu cực.

Với các cơ sở bắt buộc chữa bệnh tâm thần, Bộ yêu cầu kiểm soát chặt an ninh ba lớp cửa, camera giám sát, quản lý thăm gặp, đồ dùng gửi vào. Phải tổ chức hội chẩn liên viện và đình chỉ điều trị nếu người bệnh đủ điều kiện. Việc cấp giấy khám sức khỏe tâm thần chỉ được thực hiện khi đơn vị đủ điều kiện theo quy định, không được tự thiết kế mẫu hoặc cấp sai quy trình.

Bộ Y tế nhấn mạnh sẽ xử lý nghiêm mọi hành vi vi phạm, đồng thời biểu dương các tập thể, cá nhân làm tốt.

Như Loan - Hữu Dánh