Trả lại sự minh bạch cho cà phê thật

Thực trạng đáng báo động
Những vụ việc sản xuất, kinh doanh cà phê giả bị cơ quan chức năng phát hiện và xử lý trong thời gian gần đây không chỉ là một hành vi gian lận thương mại, mà còn là một tội ác thầm lặng, bào mòn sức khỏe người dân và ảnh hưởng lớn tới uy tín của ngành cà phê Việt Nam, đặc biệt là giá trị nguyên bản của ly cà phê Buôn Mê huyền thoại.

Ngày 9/6/2025 Công an tỉnh Phú Yên khởi tố bà Đặng Thị Hòa Hiệp (chủ thương hiệu cà phê Dạ Thảo- sản phẩm OCOP 3 sao cấp huyện năm 2023 do UBND huyện Tây Hòa cấp) về tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm, đồng thời áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú và cấm xuất cảnh”.

Điển hình là vụ việc tại Khánh Hòa, vợ chồng Phan Danh Dương Bảo và Hồ Thụy Bích Dân đã sản xuất hơn 20 tấn cà phê giả từ đậu nành rang cháy, phụ gia và một ít cà phê thật, tiêu thụ chủ yếu tại Đắk Lắk, Lâm Đồng và Bình Định. Tại Phú Yên, bà Lê Thị Hiệp, Giám đốc cà phê Dạ Thảo (là đơn vị đã đưa sản phẩm cà phê OCOP), bị khởi tố vì sản xuất cà phê bột không đạt tiêu chuẩn caffeine, thu lợi bất chính gần 1,3 tỷ đồng.

Tại Huế, bà Trần Thị Phước dùng đậu nành và bắp rang cháy để làm cà phê giả. Tại Gia Lai, hai đối tượng Nguyễn Văn Vọng và Phan Duy Trung cũng bị khởi tố vì sản xuất cà phê bột giả, với số lượng lớn thành phẩm và nguyên liệu bị thu giữ. Tương tự, Giám đốc một công ty cà phê ở Quy Nhơn, Bình Định, ông Phạm Duy Hạnh, đã sử dụng đậu nành rang xay để sản xuất cà phê giả và bị khởi tố.
Các vụ việc này cho thấy tình trạng sản xuất cà phê giả diễn biến phức tạp, gây ảnh hưởng đến người tiêu dùng và uy tín ngành cà phê.

Doanh nghiệp chân chính gặp khó khăn

Sự lan tràn của cà phê giả không chỉ gây tổn hại cho người tiêu dùng mà còn là một đòn chí mạng vào các DN sản xuất cà phê chân chính và thị trường cà phê.

Những người nông dân đổ mồ hôi trên nương rẫy, các công ty tâm huyết với chất lượng sản phẩm và cả uy tín cà phê Việt Nam trên thị trường quốc tế đều đang phải đối mặt với những hệ lụy nghiêm trọng. Giá thành sản xuất cà phê giả cực thấp đã tạo ra môi trường cạnh tranh bất bình đẳng, khiến các DN chân chính gặp khó khăn trong việc duy trì chất lượng và giá cả hợp lý.

Khi người tiêu dùng không may sử dụng phải cà phê giả, niềm tin của họ vào tất cả các sản phẩm cà phê bị xói mòn, dẫn đến sự hoang mang, nghi ngờ và xu hướng giảm tiêu thụ. Câu hỏi về cách phân biệt cà phê thật - giả trở thành một nỗi lo thường trực, gây ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ thị trường.

Những hạt cà phê sạch, cà phê hữu cơ không chỉ là cà phê đơn thuần mà là cả văn hóa di sản.

Những vụ việc sản xuất cà phê kém chất lượng còn làm tổn hại nghiêm trọng đến hình ảnh và uy tín của cà phê Việt Nam trên trường quốc tế, gây khó khăn cho hoạt động xuất khẩu và làm giảm giá trị của hạt cà phê nước nhà.

Trả lại giá trị của cà phê

Buôn Ma Thuột được biết đến là “thủ phủ cà phê”, là nơi chứa đựng linh hồn của ngành công nghiệp cà phê Việt Nam.

Một tách cà phê Buôn Mê đích thực phải mang trong mình vị đắng dịu tinh tế, hòa quyện cùng hương thơm thanh tao, kết tinh từ những gì tinh túy nhất của đất trời và sự cần mẫn của người nông dân. Đó là một di sản văn hóa đặc sắc, cần được trân trọng và bảo vệ.

Giám đốc Công ty TNHH sản xuất và thương mại Vương Thành Công Lê Văn Vương cho rằng, danh tiếng, thương hiệu “cà phê Buôn Ma Thuột” đã được các DN, chính quyền và người nông dân vun đắp suốt nhiều thập kỷ qua. Nhưng chỉ trong vài thập niên trở lại đây, với sự “thiếu minh bạch” của thị trường, nạn cà phê giả khiến hình ảnh cà phê Buôn Ma Thuột bị vấy bẩn. Nhiều khách du lịch, nhà nhập khẩu nước ngoài sau khi trải nghiệm cà phê Buôn Ma Thuột tại các quán vỉa hè, sản phẩm hàng hóa trôi nổi đã than phiền và nghi ngờ giá trị thực. Dần dà, thương hiệu quý giá trở nên giảm sút uy tín, ảnh hưởng nghiêm trọng đến xuất khẩu cũng như chiến lược phát triển bền vững của ngành cà phê Việt Nam.

Bên trong một xưởng sản xuất cà phê hữu cơ tại TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk.

Để loại bỏ hoàn toàn vấn nạn cà phê giả, đòi hỏi sự đồng lòng và hành động quyết liệt từ nhiều phía. Các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra bất ngờ và có những biện pháp xử lý nghiêm minh, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những hành vi sản xuất và kinh doanh cà phê giả gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.

Các DN sản xuất cà phê chân chính cần đoàn kết, thiết lập những tiêu chuẩn chất lượng rõ ràng, công khai minh bạch nguồn gốc sản phẩm và chủ động truyền thông để người tiêu dùng dễ dàng nhận diện được sản phẩm thật.

Về phía người tiêu dùng, mỗi người cần trở thành một người tiêu dùng thông thái, kiên quyết từ chối các loại cà phê có giá rẻ bất thường và không rõ nguồn gốc, đồng thời ưu tiên lựa chọn những thương hiệu uy tín và có cam kết về chất lượng sản phẩm.

Cuộc chiến chống lại cà phê giả không phải là việc của riêng ai. Đó là cuộc chiến để bảo vệ sức khỏe của chính chúng ta, bảo vệ sinh kế của hàng triệu người nông dân và DN tử tế và quan trọng hơn cả, là để bảo vệ và trả lại giá trị đích thực cho ly cà phê Việt Nam – một giá trị vốn đã được thế giới công nhận.

Phương Đông