TPHCM cần 'siêu cơ chế' thu hút nhà đầu tư chiến lược, kiến tạo đô thị tầm khu vực

Ngày 27/11 tại Hà Nội, Ban Chính sách, chiến lược Trung ương đã phối hợp với Thành ủy, HĐND, UBND TPHCM đồng chủ trì chỉ đạo tổ chức hội thảo “Cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội thu hút đầu tư và nhà đầu tư chiến lược vào TPHCM trong tình hình mới” nhằm tham vấn chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý về những đề xuất sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách đặc thù tại Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội đáp ứng yêu cầu phát triển TPHCM trong giai đoạn mới.

Trao quyền để bứt phá trong thu hút nhà đầu tư chiến lược

Đại diện ban tổ chức cho biết, Nghị quyết 98 là bước đột phá quan trọng nhưng “đã bộc lộ những hạn chế cần tháo gỡ để TPHCM có cơ sở pháp lý giải quyết những vướng mắc trong quản lý đô thị, huy động nguồn lực, khai thác tiềm năng và thực hiện vai trò đầu tàu trong giai đoạn mới”.

Toàn cảnh TPHCM nhìn từ trên cao. Ảnh: Hoàng Hà

Một trọng tâm lớn của hội thảo là tìm giải pháp làm thế nào để đưa TPHCM trở thành điểm đến hấp dẫn với các nhà đầu tư chiến lược. Các tham luận đề nghị mở rộng danh mục dự án ưu tiên sang nhiều lĩnh vực mới như du lịch - nghỉ dưỡng cao cấp, đô thị hiện đại, logistics, y tế chuyên sâu, năng lượng sạch và xử lý chất thải. Qua đó, giúp thành phố “linh hoạt, chủ động lựa chọn các nhà đầu tư có năng lực tài chính với các dự án quy mô lớn”.

Cùng với đó, thủ tục để lựa chọn và triển khai dự án cần được “đơn giản hóa đến mức tối đa”, giao thẩm quyền nhiều hơn cho chính quyền thành phố. Thậm chí, trong một số dự án chiến lược, cần cho phép thành phố áp dụng hình thức chỉ định nhà đầu tư trước khi cấp có thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư. Đồng thời, nhà đầu tư không phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép xây dựng và có trách nhiệm hoàn thiện hồ sơ trong thời hạn quy định.

Một đề xuất đáng chú ý khác là cho phép thành phố phải được chủ động trong thu hồi, giải phóng mặt bằng và tạm giao phần đất để khởi công theo tiến độ đã được phê duyệt đối với các dự án đầu tư công, PPP hoặc theo chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ.

Vấn đề phát triển đô thị theo hướng giao thông công cộng (TOD) cũng được thảo luận sôi nổi. Các chuyên gia đề xuất mở thẩm quyền cho thành phố trong bồi thường, tạo quỹ đất và điều chỉnh chỉ tiêu quy hoạch quanh ga metro và vành đai 3, cũng như cho phép thành phố giữ lại 100% nguồn thu từ quỹ đất TOD để tái đầu tư đường sắt đô thị - vốn là nguồn lực then chốt để phát triển bền vững.

Mô hình phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng (TOD) được TPHCM đặt nhiều kỳ vọng. Ảnh: Nguyễn Huế

Ở lĩnh vực quản lý đô thị, các đại biểu kiến nghị mở rộng quyền phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch. Cho phép TPHCM không phải thực hiện thủ tục lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch đối với quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết đô thị và nông thôn trên địa bàn.

Đồng thời, hội thảo đề nghị mở rộng phạm vi quỹ đất thanh toán BT và giao thẩm quyền cho UBND thành phố thu hồi đất, giao hoặc cho thuê đất trực tiếp, nhằm gỡ ách tắc hàng loạt dự án BT chuyển tiếp hiện nay.

Khu thương mại tự do TPHCM: bước nhảy vọt về thể chế

Một đề xuất được nhiều đại biểu cho rằng có ý nghĩa “tầm chiến lược” là bổ sung quy định thành lập Khu thương mại tự do TPHCM. Theo đề xuất, nhà đầu tư tại khu này sẽ được hưởng cơ chế đất đai và đầu tư “rất thông thoáng”, cùng các mức ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân vượt trội.

Cơ chế hải quan tại đây cũng được mở rộng, tạo thuận lợi tối đa cho logistics và thương mại. Đây là hai nền tảng để định vị TPHCM trở thành trung tâm kinh tế, tài chính quốc tế của khu vực.

Về cơ chế phát triển đường sắt, hội thảo thống nhất cần tiếp tục áp dụng các chính sách đặc thù theo Nghị quyết số 188/2025/QH15 ngày 19/2/2025 của Quốc hội để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TPHCM. Và giao HĐND thành phố quyết định điều chỉnh, bổ sung các dự án đường sắt mới vào phụ lục Nghị quyết 188 cho phù hợp nhu cầu phát triển, sau đó báo cáo Chính phủ kết quả thực hiện.

Đối với các chính sách chiến lược, tầm nhìn dài hạn là TPHCM phải trở thành “siêu đô thị” - trung tâm tài chính, sản xuất, logistics và đổi mới sáng tạo. Nhiều chuyên gia nhấn mạnh cần phân cấp triệt để, đúng phương châm “địa phương quyết - địa phương làm - địa phương chịu trách nhiệm”, đặc biệt trong quy hoạch, đầu tư, tài nguyên và môi trường.

TPHCM cần thực hiện nhiều giải pháp đổi mới thể chế, chính sách, pháp luật mang tính đột phá, toàn diện hơn rất nhiều so với các cơ chế, chính sách đặc thù hiện hành.

Các đại biểu tham gia hội thảo đề xuất danh mục 3 nhóm dự án đầu tư chiến lược, gồm nhóm các lĩnh vực tạo sức lan tỏa hệ thống và nâng cấp năng lực sản xuất - công nghiệp; nhóm các lĩnh vực công nghệ cao, đón bắt xu thế toàn cầu như AI, chip, dữ liệu lớn và nhóm các lĩnh vực thiết yếu đảm bảo tự chủ: năng lượng sạch, kinh tế tuần hoàn.

Các tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư chiến lược cũng được làm rõ là không chỉ dựa vào quy mô vốn mà phải có năng lực lan tỏa công nghệ, kéo chuỗi vệ tinh, trách nhiệm xã hội và môi trường. Thủ tục hành chính cần gộp vào một quy trình duy nhất, thời gian xử lý rõ ràng, với một cơ quan đầu mối chuyên trách.

Bên cạnh đó, TPHCM đề nghị được phân quyền đàm phán và ký hợp đồng đầu tư chiến lược, tham khảo mô hình DIFC (Dubai), ADGM (Abu Dhabi), Singapore.

Để bảo đảm nguồn lực triển khai hạ tầng quy mô lớn, doanh nghiệp nhà nước giữ vai trò “đầu tàu”. Do đó, cần cho phép thành phố thành lập bốn tổng công ty 100% vốn nhà nước là dịch vụ công ích, đầu tư tài chính, hạ tầng số và đường sắt đô thị. Đồng thời nghiên cứu Quỹ Đầu tư phát triển TPHCM theo mô hình Temasek (Singapore), Khazanah (Malaysia).

Một kiến nghị mang tính đột phá về tài chính là phát hành trái phiếu bảo đảm bằng quyền sử dụng đất trong các khu TOD, không tính vào nợ công, nhằm tạo nguồn lực đủ mạnh để đẩy nhanh hạ tầng chiến lược như metro, hạ tầng số, y tế-giáo dục-thể thao.

Hội thảo khép lại với tinh thần rất tâm huyết về các đề xuất sửa đổi cần được Quốc hội xem xét sớm, nhằm tạo nền tảng pháp lý mạnh mẽ hơn cho TPHCM phát huy “vai trò đầu tàu, động lực tăng trưởng của quốc gia” và bước vào giai đoạn phát triển mới với kỳ vọng đạt tốc độ tăng trưởng “hai con số” trong thập niên tới.

Quốc Ngọc