TP Hồ Chí Minh: Tìm lời giải cho việc thiết lập mạng lưới đường sắt đô thị hoàn chỉnh

Quang cảnh hội thảo. Ảnh: H.Phạm

Thông tin trên được đưa ra tại hội thảo chuyên đề “Công nghiệp hỗ trợ cơ khí - điện cho ngành đường sắt đô thị”, diễn ra sáng 24-10 tại thành phố Hồ Chí Minh. Sự kiện do Trung tâm xúc tiến thương mại và đầu tư thành phố (ITPC) phối hợp cùng Hội doanh nghiệp cơ khí - điện thành phố (HAMEE) tổ chức.

Tại hội thảo, bà Hồ Thị Quyên - Phó Giám đốc ITPC đã phân tích về tính ưu việt của hệ thống metro khi đạt lượng vận chuyển cao gấp 6-10 lần xe buýt, 2-3 lần tàu điện mặt đất và gấp 60-100 lần ô tô cá nhân, bảo đảm các chỉ tiêu nhanh, rẻ, đúng giờ, an toàn, tiện nghi và tin cậy, giải quyết bài toán ùn tắc giao thông - vấn đề nan giải của các đô thị lớn.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc thiết lập mạng lưới metro cho siêu đô thị như thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đòi hỏi vốn đầu tư đặc biệt lớn về tài chính, khoa học công nghệ, cũng như xác định giải pháp tối ưu về thiết kế, quản lý dự án và tổ chức vận hành. Cùng với đó, việc cung ứng nhân lực cho lĩnh vực mới này cần sẵn sàng ngay từ bây giờ.

Tiến sĩ Tô Thanh Tuần - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng công nghệ quốc tế LILAMA2. Ảnh: H.Phạm

Đưa ra dự báo, Tiến sĩ Nguyễn Minh Khoa - Giảng viên Khoa kỹ thuật giao thông (Trường Đại học Bách khoa - ĐHQG thành phố Hồ Chí Minh) nêu, giai đoạn năm 2025 - 2030, ngành đường sắt cần đào tạo ít nhất 35.000 nhân lực chất lượng cao, trong đó bao gồm khoảng 14.000 người trình độ đại học và 1.000 người trình độ sau đại học. Ngoài ra, cần đào tạo nghiệp vụ cho 12.000 người đáp ứng yêu cầu vận hành, khai thác, bảo trì các tuyến đường sắt.

Còn Tiến sĩ Tô Thanh Tuần - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng công nghệ quốc tế LILAMA2 nhận định những rào cản hiện nay về nhân lực gồm việc thiếu chủ động của nhà trường và doanh nghiệp trong phối hợp đào tạo, cung ứng nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực rất mới này. Một trong các lý do là doanh nghiệp chưa thấy rõ lợi ích khi đầu tư cho đào tạo. Các bên còn gặp nhiều khó khăn trong triển khai các cơ chế ràng buộc để đảm bảo quyền lợi khi liên kết đào tạo. Về giải pháp then chốt cho nguồn nhân lực ngành đường sắt, Tiến sĩ Tô Thanh Tuần nhấn mạnh sự hợp tác chặt chẽ giữa 3 chủ thể là nhà trường, doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Còn Tiến sĩ Nguyễn Minh Khoa cho biết, hiện Trường Đại học Bách khoa đào tạo hơn 1.000 sinh viên, định hướng phát triển chuyên ngành kỹ thuật đường sắt dựa trên nền tảng sẵn có về cơ khí và điện, cung cấp nền tảng vững chắc để người học phát triển nghề nghiệp hiệu quả trong 3 - 5 năm sau tốt nghiệp.

Tiến sĩ Nguyễn Minh Khoa - Giảng viên Khoa kỹ thuật giao thông (Trường Đại học Bách khoa - ĐHQG thành phố Hồ Chí Minh). Ảnh: H.Phạm

Bàn về giải pháp kỹ thuật, ông Trần Thành Trọng - Phó Chủ tịch Hội doanh nghiệp cơ khí - điện thành phố Hồ Chí Minh (HAMEE) khẳng định, các doanh nghiệp cơ khí, điện – điện tử của Việt Nam hoàn toàn có khả năng cung cấp dịch vụ lắp đặt hệ thống phụ trợ cho đường sắt đô thị như toàn bộ hệ thống cấp nguồn điện, máy phát điện dự phòng, thông gió, điều khiển tự động ngoại vi, phòng cháy, chữa cháy và thang máy...

"Quá trình này sẽ giảm chi phí đầu tư, chi phí vận hành, bảo trì, tạo tiền đề để công nghiệp đường sắt hiện đại Việt Nam phát triển", ông Trọng nhấn mạnh.

Về phía cơ quan quản lý, ông Nguyễn Vĩnh Toàn - Phó Giám đốc Sở Xây dựng thành phố Hồ Chí Minh cho biết, mạng lưới đường sắt quốc gia khu vực đầu mối thành phố đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt gồm 8 tuyến đường sắt quốc gia với tổng chiều dài 585km và 5 ga đầu mối trên tuyến. Trong khi, quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị thành phố Hồ Chí Minh sau sáp nhập có tổng cộng 27 tuyến với chiều dài khoảng 1.012km.

Đường sắt đô thị góp phần đảm nhận từ 30 - 40% nhu cầu đi lại của người dân bằng giao thông công cộng năm 2035. Ảnh: MAUR

Để đảm bảo thực hiện, thành phố Hồ Chí Minh vận dụng Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù cho phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị. Đơn cử, thời gian thực hiện dự án tuyến metro số 1 giảm từ 3 đến 6 tháng; chỉ định thầu tư vấn tuyến metro số 2 giảm khoảng 12 tháng so với phương án đấu thầu quốc tế trước đây. Đặc biệt, dự án bỏ qua bước lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư, giảm từ 3 - 5 năm và được lập ngay bước báo cáo nghiên cứu khả thi.

Với các cơ chế đặc thù này, thành phố Hồ Chí Minh phấn đấu khởi công tuyến metro số 2 cuối năm 2025. Đối với các tuyến còn lại, thành phố phấn đấu khởi công đồng loạt 9 tuyến từ cuối năm 2027, hoàn thành 355km vào năm 2035.

Thành phố Hồ Chí Minh đặt mục tiêu đến năm 2035, đường sắt đô thị góp phần đảm nhận từ 30 - 40% nhu cầu đi lại của người dân. Sau năm 2045, tỷ lệ này sẽ là 40 - 50%, góp phần hình thành hệ thống hạ tầng giao thông đô thị hiện đại với “xương sống” là mạng lưới đường sắt đô thị, góp phần giảm ùn tắc giao thông, phát triển đô thị xanh, bền vững, hiện đại.

Minh Tuấn