TP.HCM đẩy nhanh đề án kiểm soát khí thải, hướng tới giao thông xanh và bền vững

Theo thống kê, giao thông đường bộ tại thành phố phát thải hơn 13 triệu tấn CO₂ mỗi năm, chiếm gần 20% tổng lượng khí nhà kính toàn đô thị. Với hơn 1,4 triệu ô tô và gần 8 triệu xe máy đang lưu hành, tốc độ tăng phương tiện trung bình 5 - 7% mỗi năm đang tạo áp lực lớn lên môi trường.

Nguồn phát thải từ giao thông được xác định chiếm tới 88% lượng bụi đô thị, trong đó bụi mịn PM2.5 là tác nhân gây ô nhiễm nguy hiểm nhất. Kết quả quan trắc cho thấy nồng độ PM2.5 trung bình năm tại TP.HCM cao gấp 5 - 6 lần khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cho thấy kiểm soát khí thải là yêu cầu cấp bách, không chỉ mang tính định hướng lâu dài.

Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông được triển khai đồng bộ cùng chương trình tăng trưởng xanh của thành phố, tập trung vào đo kiểm, chứng nhận và từng bước loại bỏ phương tiện cũ nát.

TP.HCM đang chuyển từ mô hình quản lý thụ động sang chủ động dựa trên dữ liệu, thông qua hệ thống cảm biến, camera và nền tảng giám sát khí thải trực tuyến. Dữ liệu thu thập theo thời gian thực giúp xác định chính xác các “điểm nóng” ô nhiễm, hỗ trợ điều tiết giao thông và khoanh vùng phương tiện phát thải cao.

Ảnh minh họa: Hải Phong

Thành phố đặt mục tiêu đến năm 2030 giảm tối thiểu 10% phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực giao thông, đồng thời đưa tỷ lệ phương tiện sử dụng năng lượng sạch vượt mức 50%. Một trong những bước đi trọng tâm là thiết lập vùng phát thải thấp (LEZ) thí điểm tại tuyến đường Rừng Sác - khu vực có lưu lượng xe tải và container lớn.

Trong vùng LEZ, chỉ phương tiện đạt tiêu chuẩn khí thải mức 5 trở lên hoặc vận hành bằng năng lượng sạch mới được phép lưu thông. Từ năm 2026, thành phố sẽ bắt đầu hạn chế xe xăng, dầu không đạt chuẩn tại khu vực trung tâm và huyện Cần Giờ; đồng thời nghiên cứu áp dụng cơ chế thu phí khí thải với xe cũ.

Giai đoạn 2027 - 2030, TP.HCM dự kiến mở rộng vùng LEZ vào khu vực trung tâm, tiến hành kiểm định khí thải toàn bộ xe máy và hạn chế ô tô dưới tiêu chuẩn mức 4 vào nội đô. Hệ thống 200 camera nhận dạng biển số và giám sát khí thải sẽ được lắp đặt tại gần 70 vị trí trọng điểm.

Song song với kiểm soát khí thải, thành phố đẩy mạnh chuyển đổi hạ tầng và phương tiện. Hiện 45% xe buýt đã chuyển sang sử dụng điện hoặc khí CNG; 71% taxi vận hành bằng điện; gần 30% xe máy công nghệ đã sử dụng năng lượng điện. Hệ thống hạ tầng sạc cũng mở rộng nhanh chóng với hơn 9.000 trụ và 15.000 cổng sạc đang hoạt động, đánh dấu giai đoạn chuyển từ “thử nghiệm” sang “thực thi”.

Trong quy hoạch tổng thể, metro số 1, hệ thống BRT, xe đạp công cộng và làn dành cho xe điện được tích hợp vào chiến lược giao thông xanh. Mỗi tuyến metro vận hành ổn định dự kiến giúp giảm khoảng 170 tấn CO₂ mỗi ngày, tương đương lượng phát thải của hàng nghìn phương tiện cá nhân.

Thành phố đang triển khai ba hướng ưu tiên để thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh. Thứ nhất, công bố lộ trình chuyển đổi phương tiện rõ ràng, minh bạch, giúp người dân và doanh nghiệp chủ động.

Thứ hai, thúc đẩy xã hội hóa hạ tầng xanh thông qua các cơ chế ưu đãi về thuế, tín dụng và quỹ carbon nhằm khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi phương tiện, đầu tư trạm sạc và dịch vụ hỗ trợ.

Thứ ba, tích hợp quy hoạch giao thông với phát triển đô thị xanh, sắp xếp lại không gian đô thị, bố trí hành lang giao thông sạch và các khu vực ưu tiên cho vận tải công cộng.

Theo đề xuất của Sở Xây dựng, vùng phát thải thấp trong giai đoạn mở rộng sẽ bao gồm hơn 15 cây cầu và gần 20 tuyến đường chính kết nối với cửa ngõ thành phố và tuyến Rừng Sác.

Với các bước đi chiến lược và sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, TP.HCM đang chuyển từ cách tiếp cận “giảm thiểu thiệt hại” sang “tạo giá trị xanh”, hướng tới nền giao thông đô thị thông minh, sạch và bền vững trong tương lai gần.

Văn Hùng