TP.HCM đầu tư khủng cho giao thông thủy, tăng tốc mục tiêu vươn tầm châu Á

Mạnh số lượng, yếu liên kết

Sau sáp nhập, TP.HCM sở hữu mạng lưới đường thủy dày đặc, bao phủ toàn bộ khu vực nội thành, ngoại thành và cả Côn Đảo. Hệ thống này đa dạng từ luồng đường thủy nội địa đến hàng hải, kết hợp vận tải hàng hóa, hành khách và du lịch.

TP.HCM phấn đấu hoàn thành hệ thống cảng hành khách quốc tế Nhà Rồng - Khánh Hội giai đoạn 2026 - 2030. Ảnh: Mỹ Quỳnh

Cụ thể, TP.HCM có 132 tuyến đường thủy nội địa với tổng chiều dài hơn 1.433km, cùng hệ thống 37 cảng thủy nội địa đang hoạt động trên 108 cảng quy hoạch; 354 bến thủy nội địa đang hoạt động trên 636 bến quy hoạch. Mạng lưới giao thông hàng hải có 17 tuyến với 95 dự án cảng.

Hệ thống cảng biển của TP đủ khả năng tiếp nhận những tàu container cỡ lớn nhất thế giới, mở ra tiềm năng phát triển mạnh mẽ lĩnh vực logistics và vận tải biển. Một số tuyến vận tải hành khách kết hợp du lịch bước đầu thu hút đông đảo người dân và du khách, nổi bật như tuyến cao tốc Bạch Đằng - Vũng Tàu và phà Cần Giờ - Vũng Tàu.

Ông Lê Ngọc Linh, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM cho biết, nhìn chung, hạ tầng cảng - bến - luồng đã được quy hoạch tương đối đồng bộ, tạo nền tảng quan trọng để phát triển vận tải thủy, du lịch đường sông và giảm tải cho hệ thống giao thông đường bộ.

Tuy vậy, hiện kết cấu hạ tầng cảng – bến vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng đang có. Số lượng bến cảng biển quy mô lớn còn hạn chế, chưa đủ khả năng tiếp nhận nhiều tàu mẹ cùng lúc.

Một số cảng chưa được xanh hóa, tự động hóa theo tiêu chuẩn quốc tế. Đối với hệ thống cảng, bến thủy nội địa và cảng cạn, tình trạng manh mún, thiếu đồng bộ so với quy hoạch vẫn phổ biến, cộng thêm các vướng mắc về thủ tục đầu tư và quỹ đất khiến việc phát triển càng chậm.

Hệ thống cảng - bến trên sông Sài Gòn giữ vai trò trung tâm trong mạng lưới giao thông thủy TP.HCM sau sáp nhập. Ảnh: Mỹ Quỳnh

Liên kết đa phương thức giữa đường bộ - đường sắt - đường thủy chưa thực sự liền mạch. Các tuyến vận tải hàng hóa đi vùng ven, các tỉnh hoặc xuyên biên giới chưa khai thác hiệu quả do hạn chế về luồng lạch và tĩnh không công trình. Nhiều tuyến trọng điểm như Lòng Tàu, Soài Rạp thường xuyên phải nạo vét, tốn kém chi phí duy tu. Đường bộ kết nối đến cảng chưa được hoàn thiện, dẫn đến ùn tắc giao thông lặp lại nhiều năm. Trong khi đó, đường sắt kết nối các khu công nghiệp với hệ thống cảng gần như chưa hình thành.

Đối với vận tải hành khách, các tuyến đường thủy trong khu vực đô thị trung tâm và vùng ven vẫn thiếu, chưa đáp ứng nhu cầu đi lại công cộng cũng như chưa phát huy hết tiềm năng phát triển du lịch đường sông, một lợi thế đặc trưng của TP.HCM.

Bứt phá hạ tầng đường thủy sau sáp nhập

Trước tình hình này, Sở Xây dựng TP.HCM đã báo cáo UBND TP về xây dựng danh mục dự án trọng điểm phát triển mạng lưới giao thông thủy, kết cấu hạ tầng đường thủy, các bến cảng và bến thủy trên địa bàn sau sáp nhập.

Mục tiêu cốt lõi đặt ra là đưa TP.HCM trở thành trung tâm vận tải đường thủy bền vững, dẫn đầu cả nước, có quy mô tầm cỡ của khu vực Đông Nam Á và châu Á. Từ đó đem lại năng lực cạnh tranh toàn cầu, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng.

TP.HCM tăng tốc xây dựng trung tâm vận tải thủy tầm cỡ châu Á. Ảnh: Mỹ Quỳnh

Hệ thống giao thông đường thủy TP.HCM sau sáp nhập được quy hoạch tổng thể và chi tiết dựa trên các quyết định chiến lược cấp quốc gia và cấp tỉnh. Đây là cơ sở để TP.HCM trở thành trung tâm vận tải đường thủy tầm cỡ khu vực.

Cụ thể, quy hoạch này được căn cứ chủ yếu vào Quyết định số 1711/QĐ-TTg ngày 31/12/2024 (Quy hoạch TP.HCM 2021-2030, tầm nhìn 2050), cùng với các quyết định về Quy hoạch cảng biển Việt Nam (1579/QĐ-TTg và 442/QĐ-TTg) và Quy hoạch cảng cạn Việt Nam (979/QĐ-TTg).

Ngoài ra, căn cứ Nghị định số 57/VBHN-BGTVT của Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) quy định chi tiết một số điều của Bộ luật Hàng hải Việt Nam về quản lý hoạt động hàng hải, trong đó có hoạt động đầu tư xây dựng, khai thác cảng biển...

Nghị định quy định việc đầu tư xây dựng cảng biển, bến cảng, cầu cảng, bến phao, khu neo đậu, chuyển tải, luồng hàng hải phải phù hợp với quy hoạch phát triển hệ thống cảng biển và các quy hoạch khác có liên quan đã được phê duyệt.

Từ đó, TP.HCM có đầy đủ cơ sở pháp lý và định hướng chiến lược để hình thành một mạng lưới vận tải thủy - cảng biển - cảng cạn hiện đại, gắn kết chặt chẽ với quy hoạch vùng Đông Nam Bộ, tạo nền tảng để thành phố bứt phá thành đầu mối logistics đường thủy hàng đầu trong những năm tới.

Cụm cảng Cái Mép - Thị Vải tấp nập các loại tàu container cỡ lớn.

Cụ thể, TP.HCM định hướng phát triển toàn hệ thống thủy theo hướng "Một trung tâm và hai cực". Trung tâm là khu đô thị trung tâm TP.HCM trước sáp nhập, và hai cực là cực phía Bắc (khu vực Bình Dương cũ), cực phía Nam (khu Hiệp Phước, Cần Giờ và Bà Rịa - Vũng Tàu trước sáp nhập).

Trong giai đoạn 2026 - 2030, khu vực trung tâm ưu tiên đầu tư, phấn đấu hoàn thành hệ thống cảng hành khách quốc tế Nhà Rồng - Khánh Hội, cảng hành khách khu công viên Bến Bạch Đằng tại khu vực trung tâm. Đồng thời, TP khuyến khích đầu tư, hình thành các bến thủy nội địa phục vụ hành khách công cộng, và tiến hành nạo vét, nâng cấp tuyến Rạch Chiếc, Trau Trảu, Ông Nhiêu và một số tuyến thủy nội địa khác nhằm kết nối hiệu quả giữa các trục động lực.

Khu vực phía Bắc phấn đấu hoàn thành ít nhất một cảng thủy nội địa vận tải hàng hóa, một cảng thủy nội địa vận tải hành khách và một cảng cạn. TP cũng khuyến khích đầu tư, hình thành các bến thủy nội địa phục vụ hành khách công cộng trên địa bàn tỉnh Bình Dương trước sáp nhập, nhằm phát huy hiệu quả các trục động lực Trung tâm - Tây Bắc và Trung tâm - Đông Bắc.

Khu vực phía Nam sẽ hoàn thành đưa vào hoạt động cảng khách quốc tế Vũng Tàu và một số bến khởi động của các bến cảng container quốc tế tại khu vực Cần Giờ - Cái Mép - Thị Vải. Song song đó, Thành phố tiến hành nạo vét, nâng cấp tuyến Rạch Đỉa - Rạch Rơi, Rạch Tôm, Rạch Dơi - Sông Kinh và một số tuyến thủy nội địa khác, nhằm phát huy hiệu quả các trục động lực Trung tâm - Tây Nam và Trung tâm - Đông Nam.

Hạ tầng thủy TP.HCM chuẩn bị bước vào giai đoạn đầu tư lớn nhất từ trước đến nay. Ảnh: Mỹ Quỳnh

Từ những định hướng và mục tiêu, Sở Xây dựng TP.HCM lập danh mục dự án trọng điểm ưu tiên đầu tư trong 2 giai đoạn (2026-2030 và sau 2030). Trong đó gồm các dự án nạo vét, nâng cấp 3 tuyến luồng hàng hải với tổng mức đầu tư 7.000 tỉ đồng; Chỉnh trị, cải tạo 4 tuyến thủy nội địa quốc gia với kinh phí 7.101 tỉ đồng do Bộ Xây dựng chủ trì.

Đối với luồng đường thủy nội địa địa phương, chỉnh trị, nâng cấp cải tạo 20 tuyến đường thủy với tổng mức đầu tư khoảng 45.439 tỷ đồng bằng nguồn vốn ngân sách.

Đặc biệt, đối với dự án cảng biển, cảng cạn, cảng thủy nội địa, đầu tư phát triển 7 cảng biển (3 cảng khách quốc tế và 4 cảng hàng hóa) với tổng mức đầu tư 436.615 tỷ đồng bằng nguồn vốn khác.

Với cảng thủy nội địa, đầu tư phát triển 18 cảng thủy nội địa, gồm 14 cảng hành khách và 4 cảng hàng hóa với tổng mức đầu tư khoảng 9.306 tỷ đồng. Trong đó, nguồn vốn ngân sách khoảng 1.256 tỷ đồng (2 dự án), nguồn vốn khác khoảng 8.050 tỷ đồng.

Thành phố cũng kêu gọi đầu tư phát triển ít nhất 1 cảng cạn phục vụ kho ngoại quan, cảng hàng không nối dài khu vực Bình Dương bằng nguồn vốn khác.

Mỹ Quỳnh