Tòa khu vực mở rộng thẩm quyền, thí điểm VKS được khởi kiện vụ án dân sự công ích

Mới đây, TAND Tối cao đã ban hành Công văn quán triệt thực hiện các quy định mới của luật, nghị quyết, pháp lệnh của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9.

Công văn nêu một số quy định mới về Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án (sửa đổi, bổ sung năm 2025); Luật Phá sản (sửa đổi, bổ sung năm 2025); VKSND thí điểm khởi kiện vụ án dân sự công ích…

Đại diện VKS giữ quyền công tố tại một phiên tòa. Ảnh: HOÀNG GIANG

Tòa khu vực có thẩm quyền hòa giải, phá sản theo luật mới

Cụ thể, Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án (sửa đổi, bổ sung năm 2025) sửa đổi, bổ sung việc tổ chức hòa giải, đối thoại tại TAND cấp tỉnh theo hướng TAND cấp tỉnh không còn thẩm quyền: Tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải, đối thoại; Chỉ định, hỗ trợ, hướng dẫn hòa giải viên tiến hành hòa giải, đối thoại, đánh giá, nhận xét kết quả hoạt động của hòa giải viên của TAND cấp tỉnh; Bố trí địa điểm, trang thiết bị và điều kiện bảo đảm khác cho hoạt động hòa giải, đối thoại tại tòa án.

Bên cạnh đó, Luật Phá sản (sửa đổi, bổ sung năm 2025) sửa đổi, bổ sung về thẩm quyền giải quyết phá sản theo hướng Tòa Phá sản TAND khu vực 2 - Hà Nội, Tòa Phá sản TAND khu vực 1 - Đà Nẵng và Tòa Phá sản TAND khu vực 1 - TP.HCM có thẩm quyền giải quyết phá sản đối với doanh nghiệp, hợp tác xã có trụ sở chính trong phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của Tòa Phá sản TAND khu vực đó.

Thí điểm VKS khởi kiện vụ án dân sự

Về thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công (Nghị quyết số 205/2025/QH15 ngày 24/6/2025 của Quốc hội)

Các địa phương thực hiện thí điểm, VKS thực hiện thí điểm khởi kiện vụ án dân sự công ích tại 6 tỉnh, thành phố: Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh và Đắk Lắk.

Thời gian thực hiện thí điểm: 3 năm kể từ ngày 1-1-2026.

Vụ án dân sự công ích gồm vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương và vụ án dân sự bảo vệ lợi ích công.

Về thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự công ích, việc giải quyết vụ án dân sự công ích thuộc thẩm quyền của TAND khu vực theo quy định tại Điều 5 Nghị quyết số 205/2025/QH15.

Về một số quy định đặc thù trong giải quyết vụ án dân sự công ích, tòa án có trách nhiệm thụ lý vụ án dân sự công ích do VKS khởi kiện. Trường hợp cần làm rõ nội dung quyết định khởi kiện thì tòa án yêu cầu VKS bổ sung.

Không được hòa giải và bị đơn không được đưa ra yêu cầu phản tố trong vụ án dân sự công ích.

Khi khởi kiện, VKS không phải nộp tạm ứng án phí, không phải chịu án phí. VKS yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không phải thực hiện biện pháp bảo đảm; trường hợp áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng mà gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.

Một số thẩm quyền khác trong hoạt động tố tụng

Về một số thẩm quyền được điều chỉnh theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức TAND.

Về thẩm quyền thi hành án dân sự, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức TAND điều chỉnh thẩm quyền của thi hành án dân sự như sau: Cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh có thẩm quyền thi hành các bản án, quyết định; không còn tổ chức cơ quan thi hành án dân sự cấp huyện.

Về tương trợ tư pháp, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức TAND điều chỉnh thẩm quyền của TAND cấp tỉnh về TAND khu vực như sau:

Thực hiện ủy thác tư pháp của nước ngoài theo quy định của luật; Xem xét, quyết định dẫn độ, chuyển giao người đang chấp hành hình phạt tù hoặc từ chối dẫn độ, chuyển giao người đang chấp hành hình phạt tù; Tiến hành các hoạt động tương trợ tư pháp khác theo quy định của luật.

Về một số thẩm quyền khác theo quy định của Pháp lệnh, Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh Thủ tục bắt giữ tàu biển, Pháp lệnh Thủ tục bắt giữ tàu bay, Pháp lệnh Trình tự, thủ tục TAND xem xét, quyết định việc đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc;

Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng, Pháp lệnh trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại TAND và Pháp lệnh Chi phí tố tụng đã sửa đổi, bổ sung một số quy định về thẩm quyền của tòa án và cơ quan tố tụng khác như sau:

Thẩm quyền bắt giữ tàu biển, tàu bay: Chuyển thẩm quyền này từ TAND cấp tỉnh về TAND khu vực (nơi có cảng hàng không, sân bay, cảng biển, cảng thủy nội địa... mà tàu biển, tàu bay bị yêu cầu bắt giữ hạ cánh, hoạt động hàng hải); Bổ sung quy định Chánh tòa Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng;

Thẩm quyền chuyển hồ sơ đề nghị đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc: Chuyển thẩm quyền này từ Trưởng phòng Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội sang Trưởng Công an cấp xã;

Thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lý hành chính: Chuyển thẩm quyền này từ Công an cấp huyện, Trưởng phòng Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội sang Trưởng Công an cấp xã.

Ngoài ra, một số thẩm quyền khác được điều chỉnh theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức TAND.

HUỲNH THƠ