Tòa án điện tử - mô hình mang lại nhiều lợi ích

Được xem là mô hình kiểu mẫu trong quá trình thực hiện chuyển đổi số lĩnh vực tư pháp, tòa án điện tử đang góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của ngành tòa án và cải thiện khả năng tiếp cận tư pháp của người dân.

Theo một nghiên cứu gần đây, xem xét trên phạm vi ứng dụng, tòa án điện tử có thể được chia thành 2 loại: tòa án điện tử toàn phần và tòa án điện tử bán phần. Tòa án điện tử toàn phần là tòa án điện tử mà tại đó, tất cả hoạt động tố tụng đều được thực hiện trên môi trường điện tử. Tòa án điện tử bán phần là sự kết hợp giữa tòa án truyền thống và tòa án điện tử, một số hoạt động tố tụng được thực hiện trên môi trường điện tử, còn các hoạt động khác vẫn được thực hiện theo phương thức truyền thống.

Mô hình tòa án điện tử mang lại nhiều lợi ích cho cả ngành tòa án và người dân.

Đối với ngành tòa án, tòa án điện tử giúp rút ngắn thời gian xử lý vụ án, giảm thiểu chi phí và tăng cường tính minh bạch trong hoạt động tố tụng. Bên cạnh đó, việc số hóa hồ sơ, tài liệu giúp quá trình tra cứu, tìm kiếm thông tin của các bên liên quan trở nên nhanh chóng, hiệu quả hơn.

Đối với người dân, tòa án điện tử cho phép người dân chủ động thực hiện các thủ tục tố tụng dễ dàng, thuận tiện. Các thông tin công khai về hoạt động của tòa án giúp cá nhân, tổ chức giám sát và đánh giá được chất lượng của các tòa án. Ngoài ra, các loại phí có thể nộp trực tuyến, giúp người dân tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại.

Tại Việt Nam, Chính phủ và các cơ quan, ban, ngành liên quan đang đẩy mạnh xây dựng tòa án điện tử. Theo Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 9/11/2022, Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới và Nghị quyết số 33/2021/QH15 của Quốc hội về tổ chức phiên tòa trực tuyến, mục tiêu đặt ra là đến năm 2025, các tòa án cơ bản hoạt động trên môi trường điện tử, đưa phiên tòa trực tuyến vào thực tiễn xét xử.

Nhìn chung, Việt Nam vẫn đang trong quá trình hoàn thiện mô hình tòa án điện tử. Trong thực tế, ước tính trung bình mỗi ngày có khoảng 20.000 lượt truy cập vào các trang điện tử của tòa án để tìm kiếm thông tin về vụ án, các văn bản tố tụng, như thông báo thụ lý, quyết định phân công thẩm phán thụ lý, lịch mở phiên tòa, phiên họp, tiến trình tố tụng và các thông tin khác.

Để hoàn thiện chính sách về tòa án điện tử, đáp ứng yêu cầu cải cách thủ tục ngành tư pháp trong thời gian tới, có thể xem xét thực hiện các giải pháp. Một là, đẩy nhanh quá trình số hóa hồ sơ, tài liệu tố tụng. Hai là, xây dựng hệ thống quản lý, điều hành hoạt động tòa án trên nền tảng công nghệ thông tin. Trong đó, triển khai các dịch vụ công trực tuyến như nộp đơn khởi kiện, nhận thông báo của tòa án, thanh toán án phí... Ba là, cải tiến quy trình tổ chức và thực hiện xét xử các phiên tòa trực tuyến.

Nguyễn Hoàng Nam