Tòa án cấp sơ thẩm vượt quá phạm vi khởi kiện, vi phạm thủ tục tố tụng

Tuyên hủy bản án sơ thẩm

Tòa phúc thẩm nhận định, việc thu thập chứng cứ và chứng minh chưa được cấp Tòa sơ thẩm thực hiện đầy đủ, vi phạm thủ tục tố tụng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của các đương sự nên cần hủy bản án sơ thẩm. Về thẩm quyền giải quyết vụ án, Hội đồng xét xử (HĐXX) Phúc thẩm phân tích: Điều 38 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có quy định về hiệu lực của điều khoản trọng tài. Điều 17 Luật Trọng tài thương mại có quy định về quyền lựa chọn phương thức giải quyết, trọng tài chỉ được giải quyết khi người tiêu dùng chấp nhận. Theo đó, trong tranh chấp trên có liên quan đến thỏa thuận trọng tài giữa Công ty Novareal với vợ chồng ông Sơn. Tuy nhiên, theo những quy định đã viện dẫn thì trọng tài chỉ được giải quyết khi người tiêu dùng chấp thuận. Trong vụ việc này, người tiêu dùng là vợ chồng ông Sơn đồng ý để tòa án giải quyết, nên thẩm quyền giải quyết là của tòa án.

Tình huống này giống với án lệ 42 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao (chỉ khác là người tiêu dùng không phải là người khởi kiện, nhưng người tiêu dùng không phản đối), nên áp dụng án lệ 42 để giải quyết và xác định thẩm quyền giải quyết là của tòa án. Mặc khác, Điều 17 Luật Trọng tài thương mại chỉ quy định điều kiện trọng tài giải quyết, chứ không quy định điều kiện để tòa án được giải quyết. Do đó, mặc nhiên tòa án có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp thuộc trường hợp bảo vệ người tiêu dùng. Nếu hiểu theo nghĩa tòa án chỉ được giải quyết khi người tiêu dùng đồng ý thì sẽ có trường hợp không có cơ quan nào có thẩm quyền giải quyết khi người tiêu dùng phản đối thẩm quyền giải quyết tranh chấp cả tòa án và trọng tài. Do đó, thẩm quyền giải quyết tranh chấp là của tòa án. Hơn nữa, trong tranh chấp này, ngân hàng cho vợ chồng ông Sơn vay tiền với mục đích cho vay là tiêu dùng, là mua nhà để ở và khởi kiện yêu cầu bên vay trả tiền còn thiếu, nên thẩm quyền giải quyết là của tòa án, vì vậy về thẩm quyền theo nơi cư trú là phù hợp.

Tuy nhiên, cấp Tòa sơ thẩm đã vượt quá phạm vi khởi kiện. Về nội dung xét kháng cáo của VPBank và Novareal, HĐXX Tòa phúc thẩm nhận thấy: Ngân hàng khởi kiện bị đơn tranh chấp về hợp đồng tín dụng (vay), phía bị đơn thừa nhận nợ và đồng ý trả nợ, chỉ đề nghị giảm lãi. Tòa án vẫn có thẩm quyền tuyên hợp đồng vô hiệu trong trường hợp các bên không có yêu cầu. Tuy nhiên, trong vụ án này, giữa VPBank với bị đơn (vợ chồng ông Sơn) đã thống nhất cơ bản về số tiền phải trả, chỉ xin giảm lãi và xin trả nợ dần. Giả sử hợp đồng tín dụng có bị vô hiệu như án sơ thẩm nhận định, thì việc thống nhất giữa hai bên cũng được xem như sự thống nhất giải quyết hậu quả của hợp đồng và tòa án phải ghi nhận hoặc giải quyết theo hướng hai bên đã thống nhất hậu quả của hợp đồng vô hiệu. Vì vậy, việc tòa án cấp sơ thẩm giải quyết cả hậu quả của hợp đồng trong khi không có yêu cầu là vượt quá phạm vi yêu cầu khởi kiện, yêu cầu phản tố (nếu có).

Căn biệt thự song lập là tài sản có thật, nhưng TAND Khu vực 7 lúc tuyên bản án sơ thẩm lại nhận định là "không có”?!

Bất động sản có thật, nhưng tòa sơ thẩm lại bảo "không có”?!

Tòa án cấp sơ thẩm nhận định liên quan đến pháp lý của dự án NovaWorld Phan Thiết, nhận định về thực trạng tài sản thế chấp và có ảnh hưởng đến quyền lợi của chủ đầu tư, nhưng lại không đưa chủ đầu tư của dự án (Công ty TNHH Delta - Valley Bình Thuận) tham gia tố tụng là vi phạm Điều 68 Bộ luật Tố tụng dân sự.

Trong trường hợp cần phải xem xét tính pháp lý của Văn bản thỏa thuận ngày 05/11/2020 giữa bị đơn và Novareal, thì tòa án phải triệu tập chủ đầu tư dự án là Công ty TNHH Delta - Valley Bình Thuận vào tham gia tố tụng trong vụ án, với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, mới bảo đảm xem xét toàn diện các tình tiết, sự kiện trong vụ án và bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của tất cả các đương sự. Bản án sơ thẩm nhận định bất động sản mã NWP.5.5-2.71 (tài sản thế chấp) không có thật là nhận định chủ quan khi chưa thu thập đầy đủ chứng cứ, chưa xem xét thẩm định tài sản tại cơ quan có thẩm quyền quản lý dự án, mà lại xác minh ở UBND xã là không đúng nơi cần xác minh. Hơn nữa, căn cứ vi bằng ngày 22/10/2025 (do ngân hàng cung cấp trong giai đoạn xét xử phúc thẩm), đã chứng minh nhà ở mã NWP.5.5-2.71 có tồn tại trong Dự án tổ hợp Khu du lịch Thung lũng Đại Dương, tọa lạc tại xã Tiến Thành, TP.Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận (nay là tỉnh Lâm Đồng) và đang hoàn thiện.

Như vậy, điều này khác hoàn toàn với nhận định của tòa án sơ thẩm về việc "bất động sản này không có thật"?!; Đây chính là tình tiết làm thay đổi nhận định và kết quả giải quyết vụ án. Về nhận định hợp đồng tín dụng bị vô hiệu, Tòa án cấp sơ thẩm căn cứ vào khoản 2 Điều 8 Thông tư 39/2016/TT-NHNN quy định tổ chức tín dụng không được cho vay đối với các nhu cầu vốn "để thanh toán các chi phí, đáp ứng các nhu cầu tài chính của các giao dịch, hành vi mà pháp luật cấm" để xác định việc cho vay của ngân hàng là bị vô hiệu do vi phạm điều cấm. Thật "kỳ lạ” khi Tòa án cấp sơ thẩm áp dụng "khoản 2 Điều 8 của Thông tư 39/2016/TT-NHNN" đã hết hiệu lực vào thời điểm xét xử, đã được thay thế bằng Thông tư 06/2023/TT-NHNN ngày 28/6/2023 của Ngân hàng Nhà nước.

Từ nhận định và phân tích trên, Tòa phúc thẩm tuyên: "Xét thấy việc thu thập chứng cứ và chứng minh chưa được Tòa án cấp sơ thẩm thực hiện đầy đủ, có vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, nên phải hủy Bản án sơ thẩm số 1446/2025/DS-ST ngày 30/9/2025 của TAND Khu vực 7, chuyển hồ sơ vụ án cho Tòa án cấp sơ thẩm giải quyết lại vụ án". Bản án bị hủy do có vi phạm nghiệm trọng về thủ tục tố tụng, các nội dung khác nêu trong các đơn kháng cáo của đương sự và kháng nghị của Viện KSND Khu vực 7 sẽ được xem xét, giải quyết tại Tòa án cấp sơ thẩm khi vụ án được thụ lý giải quyết lại trong thời gian tới. HĐXX Phúc thẩm thống nhất với đề nghị của Viện KSND cùng cấp, chấp nhận một phần yêu cầu kháng cáo của VPBank và Công ty Novareal, chấp nhận một phần kháng nghị của Viện trưởng Viện KSND Khu vực 7.

Theo diễn biến vụ án "Người vay 5 tỷ đồng bỗng thoát nợ?", trong đơn khởi kiện hồi tháng 5/2024 của VPBank nêu, ngân hàng cho ông Sơn vay hơn 3,6 tỷ đồng. Mục đích thanh toán tiền đặt cọc theo Văn bản thỏa thuận ngày 05/11/2020 giữa ông Sơn và Novareal, để ông Sơn được mua biệt thự song lập số NWP.5.5-2.71 (trị giá khoảng 5 tỷ đồng) thuộc tổ hợp Khu du lịch Thung lũng Đại Dương tại xã Tiến Thành, TP.Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận (nay là phường Tiến Thành, tỉnh Lâm Đồng). Tên thương mại: NovaWorld Phan Thiết. Thời hạn vay 36 tháng, kể từ ngày ngân hàng giải ngân vốn vay đầu tiên. Tài sản thế chấp để bảo đảm là tất cả các quyền tài sản thuộc sở hữu, sử dụng của ông Sơn và bà Nguyễn Thị Xuân Đào (vợ ông Sơn) phát sinh từ Văn bản thỏa thuận ngày 05/11/2020, là biệt thự song lập số NWP.5.5-2.71, có diện tích khuôn viên đất 150m2. Từ thời điểm giải ngân đến ngày 09/5/2025, khách hàng chỉ mới thanh toán hơn 900 triệu đồng tiền lãi. Ngày 16/01/2023, tất cả các khoản vay của khách hàng tại ngân hàng đã chuyển nợ quá hạn. Ngân hàng khởi kiện yêu cầu bị đơn trả hơn 5,3 tỷ đồng (gồm nợ gốc hơn 3,6 tỷ và lãi quá hạn hơn 1,6 tỷ đồng, tính đến ngày 30/9/2025). Trường hợp bị đơn không thực hiện nghĩa vụ thanh toán khoản nợ trên, thì ngân hàng có quyền xử lý tài sản theo hợp đồng thế chấp, là tất cả các quyền tài sản của ông Sơn, bà Đào tại biệt thự song lập số NWP.5.5-2.71.

Tại phiên tòa sơ thẩm, ông Sơn thống nhất với trình bày của ngân hàng nhưng đề nghị ngân hàng xem xét lại các khoản lãi cũng như đưa ra phương án hợp lý để trả nợ. Nhưng HĐXX TAND Khu vực 7 lại tuyên không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ngân hàng, tuyên bố hợp đồng thế chấp quyền tài sản (biệt thự song lập tại NovaWorld Phan Thiết) giữa ngân hàng và vợ chồng ông Trần Hồng Sơn là vô hiệu. Đồng thời, Tòa án cấp sơ thẩm buộc Công ty Novareal phải trả lại cho VPBank hơn 3,6 tỷ đồng và buộc VPBank phải trả lại cho vợ chồng ông Sơn hơn 900 triệu đồng...

VĂN TOÀN