Tín dụng xanh: 'Chìa khóa' mở lối cho nông nghiệp bền vững

Bức tranh tài chính 750.000 tỷ đồng

Theo số liệu mới nhất từ Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước), tính đến ngày 30/11/2025, dư nợ tín dụng xanh của toàn hệ thống đạt xấp xỉ 750.000 tỷ đồng, tăng khoảng 10,5% so với cuối năm 2024.

Mặc dù tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2017 - 2025 đạt trên 21%/năm – cao hơn nhiều so với mức tăng trưởng tín dụng chung – nhưng tỷ trọng tín dụng xanh hiện mới chỉ chiếm khoảng 4,5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Trong cơ cấu này, nông nghiệp xanh chiếm tỷ trọng khoảng 30%, là lĩnh vực nhận vốn lớn thứ hai sau năng lượng sạch.

Điểm sáng rõ nét nhất trong năm qua là gói tín dụng ưu đãi dành cho lĩnh vực lâm sản, thủy sản. Được nâng quy mô lên 30.000 tỷ đồng từ đầu năm 2024, gói này đã giải ngân rất tích cực nhờ lãi suất thấp hơn từ 1-2% so với thị trường. Các "ông lớn" như Agribank, BIDV, VietinBank đã hoàn thành phần lớn chỉ tiêu, hỗ trợ hơn 6.000 lượt khách hàng doanh nghiệp và hộ dân tiếp cận vốn để duy trì sản xuất, vượt qua giai đoạn khó khăn của thị trường xuất khẩu.

Đối với Đề án phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL, dòng vốn tín dụng cũng bắt đầu có những chuyển động thực chất, dù chưa bùng nổ như kỳ vọng.

Tính đến kết thúc vụ Hè - Thu 2025, quy mô diện tích tham gia Đề án đạt 354.839 ha. Tổng dư nợ cho vay phục vụ Đề án này hiện đạt khoảng 5.200 tỷ đồng. Con số này tuy còn khiêm tốn so với nhu cầu vốn tổng thể (ước tính hàng tỷ USD), nhưng đã tạo ra những tác động tích cực ban đầu.

Các mô hình thí điểm tại Cần Thơ, Đồng Tháp, Sóc Trăng... cho thấy nông dân tham gia chuỗi liên kết đã giảm được chi phí sản xuất từ 1,7 - 4,9 triệu đồng/ha, đồng thời lượng giống gieo sạ giảm tới 50%. Đây là cơ sở quan trọng để các ngân hàng mạnh dạn hơn trong việc thẩm định cho vay dựa trên hiệu quả dòng tiền thay vì chỉ dựa vào tài sản thế chấp.

Nhận diện "nút thắt" cổ chai

Dù dư nợ tăng, nhưng giới chuyên gia và chính các ngân hàng thừa nhận rằng dòng vốn xanh vẫn chưa được khơi thông tối đa do thiếu một hành lang pháp lý đồng bộ, đặc biệt là Danh mục phân loại xanh.

Trao đổi với báo chí mới đây, bà Phạm Thị Thanh Tùng, Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN) thẳng thắn nhìn nhận: "Hiện vẫn chưa có hướng dẫn chi tiết về quy trình xác nhận dự án xanh theo Quyết định 21. Điều này tạo ra một 'điểm mờ' lớn khi ngân hàng thương mại chưa đủ cơ sở pháp lý và công cụ để tự thẩm định yếu tố môi trường một cách chính xác, dẫn đến tâm lý e ngại rủi ro."

Đồng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ (Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường) chỉ ra thêm một rào cản kỹ thuật: "Sự lệch pha về kỳ hạn vốn đang là nút thắt lớn. Các dự án nông nghiệp bền vững thường có chu kỳ hoàn vốn từ 10-20 năm, trong khi nguồn vốn huy động của ngân hàng chủ yếu là ngắn hạn. Nếu thiếu cơ chế tái cấp vốn dài hạn, các ngân hàng sẽ rất khó đồng hành đường dài cùng doanh nghiệp."

Để dòng vốn tín dụng xanh tăng tốc bền vững, cần sự phối hợp chặt chẽ của Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong việc ban hành các quy định xác định dự án xanh, kinh tế tuần hoàn và ESG, bảo đảm đồng bộ với các chính sách hỗ trợ lãi suất. Bên cạnh đó, hệ thống ngân hàng vẫn gặp khó khăn do thiếu cơ sở dữ liệu chuẩn phục vụ đánh giá hiệu quả và rủi ro của các dự án xanh, đặc biệt là dữ liệu quốc gia về phát thải, năng lượng và tính minh bạch của dự án.

Về phía doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, năng lực thực hiện ESG còn hạn chế. Việc đáp ứng các yêu cầu về minh bạch, báo cáo ESG và khí nhà kính đòi hỏi chi phí ban đầu lớn, tạo áp lực không nhỏ khi tiếp cận vốn xanh.

Tín dụng xanh rõ ràng là hướng đi tất yếu để thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, để dòng vốn này thực sự phát huy hiệu quả, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách ưu tiên nhằm thu hút mạnh mẽ hơn nguồn vốn từ khu vực tư nhân; đồng thời nâng cao tính minh bạch, bảo đảm an toàn và ổn định của hệ thống tài chính.

Để đạt mục tiêu tín dụng xanh chiếm 10% tổng dư nợ vào cuối năm 2025, thời gian còn lại là rất ngắn và áp lực là rất lớn. Giới phân tích kỳ vọng trong năm 2026, khi các quy định về tiêu chí xanh được luật hóa cụ thể hơn và Sàn giao dịch tín chỉ carbon đi vào vận hành thí điểm, nút thắt về "định danh xanh" sẽ được tháo gỡ. Khi đó, dòng vốn 750.000 tỷ đồng hiện nay mới thực sự là "vốn mồi" để kích hoạt hàng loạt nguồn lực tài chính quốc tế khác chảy vào nông nghiệp Việt Nam.

Minh Thành