Tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ: Khoảng trống tiếp cận và bài toán quản trị rủi ro

DNVVN đông về số lượng nhưng yếu về đóng góp kinh tế

Theo thống kê, Việt Nam hiện có khoảng 867.000 DNVVN, chiếm gần 28,6% tổng số lao động toàn quốc. Tuy nhiên, nhóm này chỉ đóng góp chưa đến 20% tổng doanh thu và khoảng 6,7% kim ngạch xuất khẩu, 9% kim ngạch nhập khẩu của cả nền kinh tế. Điều này phản ánh quy mô nhỏ, năng lực cạnh tranh hạn chế và khả năng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu còn thấp.

Khoảng trống lớn nhất nằm ở khả năng tiếp cận vốn: chỉ 9,3% DNVVN có vay vốn ngân hàng, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ 56,1% ở doanh nghiệp lớn. Thực tế này cho thấy, rào cản tín dụng vẫn là điểm nghẽn đối với khả năng mở rộng sản xuất, đầu tư và nâng cao sức cạnh tranh của DNVVN.

FiinGroup sử dụng mô hình chấm điểm rủi ro FiinScore+ để phân loại doanh nghiệp. Kết quả cho thấy hơn 70% DNVVN nằm trong nhóm rủi ro trung bình đến cao (FG-8 đến FG-14), trong khi gần 60% doanh nghiệp lớn được xếp vào nhóm rủi ro rất thấp (FG-1 đến FG-4).

Xét theo ngành, các lĩnh vực Công nghiệp chế biến - chế tạo, Vận tải - kho bãi, và Chuyên môn & khoa học công nghệ có tỷ lệ đóng cửa thấp (dưới 6%), điểm rủi ro trung vị cao, thể hiện sức khỏe ổn định hơn. Ngược lại, Kinh doanh bất động sản và Lưu trú – ăn uống nổi bật với rủi ro cao, tỷ lệ đóng cửa lần lượt 9,1% và trên mức trung bình 6,7%, điểm rủi ro trung vị thấp.

Tín hiệu tích cực trong năm 2025

Giai đoạn 2022–2024 là thời kỳ khó khăn khi gần 60% DNVVN rơi vào nhóm rủi ro cao đến rất cao. Nguyên nhân chủ yếu đến từ tác động của dịch bệnh, biến động kinh tế toàn cầu và chi phí vốn tăng. Tuy nhiên, năm 2025 cho thấy bước chuyển tích cực: tỷ lệ doanh nghiệp ở mức rủi ro cao giảm xuống hơn 40%, trong khi gần 27% DNVVN được xếp vào nhóm rủi ro thấp và rất thấp.

FiinGroup nhận định, sự cải thiện này đến từ hai yếu tố: quá trình sàng lọc mạnh mẽ trong những năm trước đã loại bỏ các doanh nghiệp yếu kém, và môi trường kinh tế – tài chính trong nước đã ổn định hơn, giúp doanh nghiệp phục hồi năng lực tài chính.

Phân tích dữ liệu cho thấy, ngân hàng và tổ chức tài chính ưu tiên cấp tín dụng cho các doanh nghiệp có thời gian hoạt động từ 5 năm trở lên – nhóm này chiếm tới 85% số DNVVN đang vay vốn. Hồ sơ rủi ro của họ cũng tốt hơn đáng kể so với nhóm trẻ tuổi.

Điều đáng chú ý là vẫn còn khoảng 40% DNVVN đã hoạt động trên 5 năm, có rủi ro ở mức trung bình và thấp nhưng chưa từng vay vốn. Đây là phân khúc tiềm năng để các ngân hàng mở rộng tín dụng một cách chọn lọc, vừa đảm bảo an toàn vốn, vừa hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Trong các ngành, xây dựng nổi lên như một cơ hội mở rộng tín dụng. Với biên lợi nhuận gộp bình quân 11,71% và lợi nhuận ròng dương, hiệu quả kinh doanh của DNVVN trong ngành này tương đối khả quan. Tuy nhiên, hiện chỉ khoảng 7% số doanh nghiệp xây dựng tiếp cận vốn vay, cho thấy dư địa tăng trưởng lớn nếu ngân hàng hướng đến nhóm rủi ro thấp và trung bình.

Mặc dù bức tranh chung đang dần sáng hơn, những lĩnh vực có rủi ro cao như bất động sản và dịch vụ lưu trú - ăn uống vẫn đòi hỏi sự thận trọng. Với vai trò là lực lượng nòng cốt của kinh tế tư nhân, sức khỏe tài chính của DNVVN không chỉ ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng mà còn tác động đến tính bền vững của nền kinh tế.

FiinGroup khuyến nghị, ngoài việc nâng cao khả năng tiếp cận vốn, cần thúc đẩy các chương trình hỗ trợ nâng cao quản trị tài chính, ứng dụng công nghệ và mở rộng thị trường tiêu thụ cho DNVVN. Đồng thời, các tổ chức tín dụng nên phát triển mô hình chấm điểm rủi ro phù hợp với đặc thù doanh nghiệp nhỏ, nhằm phân bổ vốn hiệu quả, giảm thiểu rủi ro và khơi thông dòng chảy tín dụng.

A.V