Tìm giải pháp xây dựng nguồn nhân lực ngành công nghệ cao?

Chiều 27.9, tại Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT), Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn chủ trì phiên họp của Tiểu ban Phát triển nhân lực, Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực về giải pháp đào tạo nhân lực chất lượng cao phục vụ các ngành công nghệ cao.

Tham dự phiên họp có các Ủy viên Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực, thành viên Tiểu ban; đại diện Văn phòng Chính phủ, một số Bộ, ngành; lãnh đạo các cơ sở giáo dục đại học; các chuyên gia.

Chuẩn bị nguồn nhân lực STEM có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao

Báo cáo về Dự thảo “Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025-2035 và định hướng tới năm 2045”, ông Đặng Văn Huấn, Giám đốc dự án nâng cao chất lượng Giáo dục đại học (SAHEP) cho biết: Mục tiêu của đề án là chuẩn bị dồi dào nguồn nhân lực STEM có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao đáp ứng nhu cầu mở rộng đầu tư phát triển các lĩnh vực công nghệ cao, nhất là đội ngũ nhân lực tài năng có khả năng tham gia sâu vào công đoạn nghiên cứu và phát triển trong một số lĩnh vực công nghệ then chốt.

Nguồn nhân lực công nghệ cao, nhất là đội ngũ đông đảo chuyên gia về trí tuệ nhân tạo và vi mạch bán dẫn trở thành lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong thu hút đầu tư từ các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới, góp phần chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế và phát triển bền vững đất nước dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

Theo ông Huấn, định hướng đến năm 2045, quy mô và tỉ trọng đào tạo các ngành STEM tiếp tục tăng. Đội ngũ giảng viên và cơ sở vật chất phục vụ đào tạo, nghiên cứu các ngành STEM được tăng cường đầu tư, phát triển đạt tiêu chuẩn ngang tầm với các nước tiên tiến. Phạm vi và quy mô đào tạo các chương trình đào tạo tài năng STEM tiếp tục được mở rộng tới tất cả lĩnh vực công nghệ ưu tiên.

Nguồn nhân lực STEM trình độ cao, chất lượng cao trở thành lợi thế cạnh tranh cốt lõi của Việt Nam trong thu hút đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao. Hệ thống giáo dục đại học Việt Nam được xếp vào nhóm hàng đầu khu vực châu Á trong đào tạo và nghiên cứu các ngành STEM, nhất là các ngành về công nghệ số, trí tuệ sinh học và công nghệ sinh học.

Nguồn nhân lực STEM trình độ cao, chất lượng cao trở thành lợi thế cạnh tranh cốt lõi của Việt Nam trong thu hút đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ cao (Ảnh: USTH)

Quá nhiều hạn chế số lượng giảng viên, phòng thí nghiệm

Tại cuộc họp, PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng, Giám đốc Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, đề án là một chiến lược quan trọng, định hướng cho các cơ sở giáo dục đại học, nhất là các trường đào tạo STEM trong việc phát triển, đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Chia sẻ kinh nghiệm của Đại học Bách khoa Hà Nội, PGS.TS Huỳnh Quyết Thắng nhấn mạnh cần đảm bảo các yêu cầu: Định hướng chương trình rõ ràng để người học lựa chọn đúng; chương trình đào tạo cần xây dựng khoa học, có triết lý theo mục đích; cần có các đối tác phù hợp, tích cực để phối hợp thực hiện; các kỹ năng bổ trợ và ngoại ngữ; xây dựng danh tiếng và quảng bá phù hợp.

Đồng tình với mục tiêu của đề án, GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc Gia Hà Nội cho biết: Năm 2012, tỉ lệ khối ngành kĩ thuật công nghệ của trường chỉ chiếm 8% trong chỉ tiêu tuyển sinh. Đến năm 2023, tỉ lệ này đã tăng lên 31%. Điều này là một thành tựu đáng ghi nhận trong việc nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc Gia Hà Nội

Tuy nhiên, hiện nay, theo GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, đội ngũ cán bộ giảng dạy nghiên cứu trong lĩnh vực công nghệ cao còn hạn chế về số lượng và chất lượng; cơ sở hạ tầng, phòng thí nghiệm hiện đại không theo kịp những công nghệ tiên tiến trên thế giới; nhóm nghiên cứu mạnh về lĩnh vực công nghệ cao còn rất ít; kinh phí đầu tư còn khiêm tốn; tuyển dụng các nhà khoa học nước ngoài, chất lượng cao khó; chiến lược chưa có sự chuẩn bị nhân lực cho các ngành công nghệ mới…

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức cho rằng muốn có nhân lực tốt thì cần có các chuyên gia giỏi để tiếp cận công nghệ của thế giới, cần xây dựng định hướng đào tạo chuyên gia trong lĩnh vực này. Đồng thời, thúc đẩy nghiên cứu công nghệ cao mũi nhọn; đào tạo hiệu quả ngoại ngữ trong trường đại học; liên kết với doanh nghiệp trong nghiên cứu, đào tạo công nghệ cao…

GS.TS Nguyễn Quý Thanh, Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội đề xuất, cần xác định rõ tiêu chí chất lượng cao gắn với thị trường lao động, phân tích kỹ lưỡng cơ cấu kinh tế, thị trường công nghệ đến năm 2035 và những năm tiếp theo để có cơ cấu chương trình đào tạo phù hợp, cùng với đó là các điều kiện thực hiện, đảm bảo chất lượng với chương trình chất lượng cao.

Cần có chính sách, cơ chế thu hút người trẻ tài năng

TS Lê Trường Tùng, Chủ tịch Hội đồng trường Đại học FPT nhấn mạnh, cần có những chính sách, cơ chế để thu hút học sinh theo học các ngành khoa học tự nhiên ngay từ Trung học phổ thông để có thể gia tăng số lượng, chất lượng, tìm kiếm tài năng cho đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Đề xuất xây dựng Hệ sinh thái nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo, GS.TS.BS Trần Diệp Tuấn, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Y dược thành phố Hồ Chí Minh cho rằng cần có chính sách sản xuất tiên tiến, thu hút nhà nghiên cứu uy tín quốc tế; thu hút những người trẻ tài năng; có sứ mệnh rõ ràng trong đào tạo tài năng thực sự, phát triển năng lực nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Hoàng Minh Sơn

Phát biểu tại phiên họp, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn đồng thuận cao với chủ trương, định hướng và đóng góp ý kiến tâm huyết, thiết thực cho đề án thông qua việc nhìn nhận bối cảnh, những thách thức và cơ hội của các đại biểu tham dự hội nghị.

Thứ trưởng nhấn mạnh, phát triển nguồn nhân lực làm việc trong các ngành công nghệ cao là nội dung rất quan trọng, đề án được xây dựng căn cứ các nhiệm vụ được giao cho Bộ GDĐT trong một số nghị quyết của Chính phủ, quyết định và chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ.

Đề án bao gồm phạm vi khá rộng nhưng cũng cần tập trung cốt lõi vào các lĩnh vực công nghệ chiến lược cần ưu tiên phát triển trong thời gian tới, sự kết hợp của các Bộ, ngành liên quan, phối hợp với doanh nghiệp trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Thứ trưởng đồng thời yêu cầu các cơ sở giáo dục đại học cần có sự chuẩn bị sẵn sàng, những bước đi cần thiết để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của đất nước. Tổ biên tập, ban soạn thảo cần tiếp thu tối đa các ý kiến đóng góp tại phiên họp, đảm bảo tính khái quát nhưng cần cụ thể để thực hiện thành công.

Nhật Hồng