TikTok: Việc Úc cấm người dưới 16 tuổi dùng MXH có thể đẩy giới trẻ đến các góc tối hơn trên internet

Úc đã phê duyệt lệnh cấm mạng truyền thông xã hội với người dưới 16 tuổi cuối ngày 28.11. Đạo luật này buộc Facebook, Instagram của Meta Platforms cho đến X và TikTok phải ngăn chặn trẻ vị thành niên đăng nhập mạng xã hội hoặc đối mặt với khoản tiền phạt lên tới 49,5 triệu đô la Úc (32 triệu USD).

TikTok, nền tảng cực kỳ phổ biến mà thanh thiếu niên thường chia sẻ video ngắn, nói với Reuters hôm 29.11 rằng lệnh cấm có khả năng đẩy giới trẻ đến những góc tối hơn trên internet.

"Trong tương lai, điều quan trọng là chính phủ Úc phải hợp tác chặt chẽ với ngành để khắc phục các vấn đề phát sinh từ quy trình vội vã này. Chúng tôi muốn hợp tác để giữ an toàn cho thanh thiếu niên và giảm thiểu hậu quả không mong muốn của luật đó với tất cả người dân Úc", TikTok tuyên bố.

Chính phủ Úc đã cảnh báo các hãng công nghệ lớn về kế hoạch của mình trong nhiều tháng và công bố lệnh cấm sau cuộc điều tra của Quốc hội đầu năm 2024, trong đó có lời khai từ cha mẹ những đứa trẻ tự làm hại mình do bị bắt nạt trên mạng xã hội.

Đảng Lao động của Thủ tướng Úc - Anthony Albanese, vốn không kiểm soát Thượng viện, đã giành được sự ủng hộ quan trọng từ phe bảo thủ đối lập cho dự luật, cho phép nó tiến triển nhanh chóng.

Dự luật này đã được đưa vào Quốc hội Úc ngày 21.11 và gửi đến một ủy ban đặc biệt hôm 22.11, nơi các bên liên quan chỉ có 24 giờ để gửi ý kiến. Dự luật đã được thông qua hôm 28.11 như một phần của 31 dự luật được thúc đẩy trong ngày làm việc hỗn loạn cuối cùng của Quốc hội Úc vào năm 2024.

Thủ tướng Anthony Albanese phát biểu hôm 29.11: "Các nền tảng giờ đây có trách nhiệm xã hội để đảm bảo an toàn cho trẻ em của chúng ta là ưu tiên hàng đầu. Chúng tôi đang đảm bảo rằng bậc cha mẹ có thể có cuộc trò chuyện khác với con cái ngày hôm nay và trong tương lai”.

Khi công bố chi tiết lệnh cấm vào đầu tháng 11, ông Albanese nhấn mạnh rủi ro sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ em từ việc sử dụng mạng xã hội quá mức, đặc biệt là rủi ro với các bé gái từ hình ảnh gây hại về hình thể, và nội dung kỳ thị phụ nữ nhắm vào trẻ em trai.

Meta Platforms chỉ trích luật này và cho rằng đây là một "quy trình được định sẵn".

"Tuần trước, ủy ban Quốc hội Úc cho biết 'mối liên hệ nhân quả với mạng xã hội dường như không rõ ràng' liên quan đến sức khỏe tâm thần của những người Úc trẻ tuổi. Song trong tuần này, báo cáo vội vã của ủy ban Thượng viện tuyên bố rằng mạng xã hội gây hại", Meta Platforms cho biết sáng sớm 29.11.

Hôm 28.11, người phát ngôn Meta Platforms nói hãng tôn trọng luật pháp Úc, nhưng lo ngại về quy trình này, vốn "vội vã thông qua luật trong khi không xem xét đúng mức bằng chứng, những gì ngành công nghiệp đã làm để đảm bảo trải nghiệm phù hợp với lứa tuổi và tiếng nói của giới trẻ".

Người này nói thêm: "Nhiệm vụ hiện tại là đảm bảo có sự tham vấn hiệu quả về tất cả quy tắc liên quan đến dự luật để đảm bảo kết quả khả thi về mặt kỹ thuật không gây gánh nặng cho phụ huynh và thanh thiếu niên, cam kết rằng các quy tắc sẽ được áp dụng nhất quán trên tất cả ứng dụng xã hội mà thanh thiếu niên sử dụng".

Snap, công ty mẹ của Snapchat, nói luật này để lại nhiều câu hỏi chưa được giải đáp.

Các công ty khác, gồm cả Alphabet có YouTube được miễn trừ vì được sử dụng rộng rãi trong các trường học, lập luận rằng luật nên được hoãn lại cho đến khi thử nghiệm xác minh độ tuổi hoàn tất.

Úc đã bất đồng quan điểm với các gã khổng lồ công nghệ (chủ yếu tại Mỹ) trong nhiều năm. Đây là quốc gia đầu tiên yêu cầu các mạng xã hội trả tiền bản quyền cho các phương tiện truyền thông để chia sẻ nội dung của họ. Đầu năm nay, Úc đe dọa phạt tiền các mạng xã hội này nếu không ngăn chặn được các vụ lừa đảo.

Sunita Bose, Giám đốc điều hành của Digital Industry Group - đơn vị có hầu hết các công ty truyền thông xã hội là thành viên, nói không ai có thể tự tin giải thích luật sẽ hoạt động như thế nào trong thực tế.

Bà nói: "Đây là kiểu cầm đèn chạy trước ô tô. Chúng tôi có dự luật nhưng không có hướng dẫn từ chính phủ Úc về các phương pháp phù hợp mà mà nhiều dịch vụ chịu sự điều chỉnh của luật này cần áp dụng. Cộng đồng và các nền tảng không biết chính xác họ phải làm gì".

Một thử nghiệm về các phương pháp thực thi sẽ bắt đầu vào tháng 1.2025, và lệnh cấm sẽ có hiệu lực vào tháng 11.2025.

Các hãng công nghệ lớn cho rằng Úc đã vội vã ban hành lệnh cấm dùng mạng xã hội với thanh thiếu niên dưới 16 tuổi - Ảnh: Reuters

Phản ứng trái chiều

"Tôi nghĩ đó là ý tưởng tuyệt vời, vì tôi thấy rằng mạng xã hội dành cho trẻ em thực sự không phù hợp. Đôi khi chúng có thể xem những thứ không nên xem", Francesca Sambas (cư dân thành phố Sydney) nói.

Các nhóm phụ huynh thúc đẩy thông qua luật đã dựa trên những nhận định của Tổng Y sĩ Mỹ - Vivek Murthy vào năm 2023, khi ông cho rằng mạng xã hội đang làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên đến mức cần phải có cảnh báo.

"Đặt ra giới hạn độ tuổi và trao lại quyền kiểm soát cho cha mẹ, tôi nghĩ đó là điểm khởi đầu", Ali Halkic, người ủng hộ chống bắt nạt tại Úc, tuyên bố. Ali Halkic kể rằng cậu con trai 17 tuổi Allem của ông đã tự tử vào năm 2009 sau khi bị bắt nạt trên mạng xã hội.

Những người khác thì chỉ trích gay gắt lệnh cấm.

"Tôi rất tức giận, cảm thấy rằng chính phủ này đã tước đoạt nền dân chủ và ném nó ra ngoài cửa sổ. Làm sao họ có thể đặt ra những quy tắc, luật lệ này và áp đặt lên người dân?", Shon Klose (58 tuổi) nói.

Trong khi đó, một số trẻ em cho biết sẽ cố gắng tìm cách lách lệnh cấm.

"Cháu cảm thấy mình vẫn sẽ sử dụng nó, chỉ là lén lút vào thôi", Emma Wakefield (11 tuổi) nói.

Enie Lam, nữ sinh Sydney vừa tròn 16 tuổi, nói mạng xã hội góp phần gây ra các vấn đề về hình ảnh cơ thể và bắt nạt trực tuyến nhưng lệnh cấm hoàn toàn có thể khiến những người trẻ tuổi tìm đến những nơi nguy hiểm hơn, ít được chú ý hơn trên internet.

"Điều này sẽ chỉ tạo ra một thế hệ những người trẻ tuổi có hiểu biết hơn về công nghệ để vượt qua những bức tường này. Nó sẽ không đạt được hiệu quả mong muốn. Chúng ta đều biết rằng mạng xã hội không tốt cho mình nhưng lệnh cấm thường bị rất nhiều người trẻ tuổi phản đối mạnh mẽ", Enie Lam chia sẻ với Reuters.

Một số nhóm vận động cho thanh thiếu niên và học giả đã cảnh báo lệnh cấm có thể khiến những người trẻ dễ bị tổn thương nhất, gồm cả LGBTQIA+ và thanh thiếu niên nhập cư, không được tiếp cận các mạng lưới hỗ trợ.

Ủy ban Nhân quyền Úc cho biết luật này có thể xâm phạm quyền con người của giới trẻ bằng cách can thiệp vào khả năng tham gia vào xã hội của họ.

Trong khi đó, những người ủng hộ quyền riêng tư cảnh báo rằng luật đó có thể dẫn đến việc thu thập dữ liệu cá nhân nhiều hơn, mở đường cho hoạt động giám sát dựa trên nhận dạng kỹ thuật số.

Có thể gây căng thẳng với Mỹ

Luật mới đặt Úc vào vị trí thử nghiệm cho ngày càng nhiều chính phủ đang soạn luật hoặc có kế hoạch ban hành luật hạn chế độ tuổi trên mạng xã hội, giữa bối cảnh lo ngại về tác động của nó với sức khỏe tâm thần giới trẻ.

Pháp và một số tiểu bang ở Mỹ đã thông qua luật hạn chế quyền truy cập của trẻ vị thành niên mà không được cha mẹ cho phép, nhưng lệnh cấm ở Úc là tuyệt đối. Lệnh cấm hoàn toàn với trẻ em dưới 14 tuổi ở bang Florida (Mỹ) đang bị thách thức tại tòa án vì lý do tự do ngôn luận.

Việc thông qua luật của Quốc hội Úc đánh dấu một chiến thắng chính trị cho Thủ tướng Anthony Albanese, người sẽ tham gia cuộc bầu cử vào năm 2025 giữa bối cảnh tỷ lệ ủng hộ sụt giảm. Lệnh cấm đã vấp phải sự phản đối của những người ủng hộ quyền riêng tư và một số nhóm bảo vệ quyền trẻ em, nhưng 77% dân số ủng hộ, theo các cuộc thăm dò mới nhất.

Trên cơ sở một cuộc điều tra của Quốc hội Úc vào năm 2024, trong đó có bằng chứng từ cha mẹ những đứa trẻ tự làm hại mình do bị bắt nạt trên mạng xã hội, các phương tiện truyền thông trong nước đã ủng hộ lệnh cấm do News Corp dẫn đầu với chiến dịch có tên "Hãy để chúng được làm trẻ em". News Corp là nhà xuất bản báo lớn nhất Úc, do ông trùm truyền thông Rupert Murdoch lãnh đạo.

Tuy nhiên, lệnh cấm có thể gây căng thẳng cho mối quan hệ của Úc với đồng minh quan trọng là Mỹ, nơi có mạng xã hội X do Elon Musk sở hữu. Elon Musk là nhân vật trung tâm trong chính quyền của Tổng thống đắc cử Donald Trump, từng cho biết trong tháng 11 rằng lệnh cấm này có vẻ là "một cách bí mật để kiểm soát quyền truy cập internet của tất cả người Úc".

Ngoài ra, lệnh cấm còn làm dấy lên tâm lý đối kháng hiện đã có giữa Úc với các gã khổng lồ công nghệ.

Sơn Vân