Tiềm năng cho điện không carbon tại Việt Nam từ lò phản ứng loại nhỏ

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: Thu Thảo/Mekong ASEAN.

Tại hội thảo chuyên đề “Phát triển năng lượng hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân mô-đun nhỏ SMR tại Việt Nam” do Tập đoàn SK (Hàn Quốc) và Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) tổ chức chiều 12/11 tại Hà Nội, các chuyên gia cho rằng SMR có nhiều ưu điểm vượt trội so với lò phản ứng truyền thống.

SMR là lò phản ứng phân hạch hạt nhân có công suất nhỏ hơn hoặc bằng 300 MW, thiết kế dạng mô-đun, dễ sản xuất, vận chuyển và lắp đặt. Công nghệ này có khả năng khởi động độc lập, vận hành linh hoạt, sử dụng hệ thống an toàn thụ động và có thể ứng dụng trong sản xuất điện, khử mặn, hydrogen hoặc nhiên liệu tổng hợp.

Theo ông Dương Thanh Tùng, Trưởng phòng Đào tạo, Nghiên cứu và Triển khai, Trung tâm Đào tạo Hạt nhân (Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam), SMR có kích thước nhỏ gọn, cấu trúc mô-đun dễ tháo lắp, phù hợp với điều kiện địa hình đa dạng của Việt Nam.

Cùng quan điểm, GS TS Dong-Wook Jerng (Đại học Chung-Ang, Hàn Quốc) cho rằng, do SMR là nguồn điện phân tán, nên lưới điện kiên cố hơn trước những biến động của thời tiết bên ngoài, phù hợp với điều kiện khí hậu của Việt Nam khi một năm trải qua rất nhiều cơn bão.

Bên cạnh đó, nhờ ưu điểm nhỏ, gọn, nên dễ lắp đặt, nên SMR có thể được lắp đặt trong nhà máy, ngoài nhà máy, bên cạnh nhà máy hoặc bất cứ vị trí nào. Mô hình này cũng được vận hành linh hoạt và ít gặp sự cố hơn về mặt bản chất.

"SMR được đánh giá một giải pháp cho câu chuyện về tương lai, khi chúng ta đang có yêu cầu lớn nhất vấn đề môi trường và năng lượng không carbon. Xuất phát những đòi hỏi đó, thì đến thời điểm này chưa có công nghệ nào phù hợp hơn SMR, vì những ưu điểm về sự đơn giản, gọn nhẹ về quy mô, chi phí vật liệu thấp và thời gian thi công nhanh”.

GS TS Dong-Wook Jerng (Đại học Chung-Ang, Hàn Quốc)

Về phía Việt Nam, ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó giám đốc NIC cho biết, Việt Nam đang đối mặt với “bài toán kép” giữa tăng trưởng kinh tế nhanh và giảm phát thải carbon. Ngành năng lượng Việt Nam đứng trước thách thức rất lớn, để vừa đảm bảo nhu cầu năng lượng cho công nghiệp hóa và đô thị hóa, vừa phải chuyển dịch theo hướng giảm thải carbon để đảm bảo phát triển xanh, bền vững.

Để thực hiện các mục tiêu trên, Đảng và Nhà nước đã xác định rõ, định hướng phát triển các dạng năng lượng mới, hiện đại. Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 cũng khẳng định, điện là hạ tầng quan trọng, phát triển điện lực phải đi trước một bước, tạo nền tảng thúc đẩy phát triển nhanh, bền vững đất nước, xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, nâng cao đời sống nhân dân và bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định số 1131 ngày 12/6/2025 phê duyệt Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, trong đó năng lượng hạt nhân cùng các công nghệ liên quan như lò phản ứng hạt nhân mô-đun nhỏ (SMR) được xác định là một trong những lĩnh vực ưu tiên phát triển. Do đây cũng là một lĩnh vực mới với nhiều ưu điểm, phù hợp với điều kiện tại Việt Nam.

Sơ đồ mô phỏng nhà máy điện hạt nhân với tổ hợp các lò phản ứng SMR. Nguồn: PECC2.

Tại phiên thảo luận, các chuyên gia nhận định, Việt Nam có điều kiện thuận lợi để triển khai SMR nhờ nguồn nhân lực chất lượng cao, cơ sở hạ tầng năng lượng đang mở rộng và mục tiêu phát triển xanh rõ ràng.

Tuy nhiên, để công nghệ này có thể hiện thực hóa, các chuyên gia cho rằng cần có thêm các chính sách cụ thể nhằm thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng trong thực tế.

Thu Thảo