Tiêm kích KAAN thế hệ 5: Công nghệ tàng hình tiên tiến, 'thay đổi cuộc chơi' trên bầu trời

Máy bay chiến đấu KAAN (hay còn gọi là TF-X), sản phẩm của hãng Turkish Aerospace Industries (TAI), đang nổi lên như một biểu tượng của tham vọng công nghệ quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ.

Được phát triển từ năm 2010, KAAN là máy bay chiến đấu tàng hình thế hệ thứ năm đầu tiên do Thổ Nhĩ Kỳ tự sản xuất, nhằm thay thế dần phi đội F-16 già cỗi và khẳng định vị thế của Ankara trong câu lạc bộ các cường quốc hàng không.

Sau khi bị loại khỏi chương trình F-35 của Mỹ năm 2019 do mua hệ thống S-400 Nga, Thổ Nhĩ Kỳ đã đẩy mạnh dự án KAAN với sự hỗ trợ từ BAE Systems (Anh), biến nó thành một nền tảng đa năng, cạnh tranh trực tiếp với F-35 của Mỹ và J-20 của Trung Quốc.

Với chuyến bay thử nghiệm thành công của chiếc KAAN, Thổ Nhĩ Kỳ đã gia nhập nhóm các quốc gia ưu tú có khả năng sản xuất máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5, cho dù sản phẩm chưa hoàn thiện. Ảnh: Military Watch.

Lịch sử phát triển và các mốc son đột phá

Dự án KAAN chính thức khởi động từ năm 2016, với nguyên mẫu đầu tiên được công bố vào năm 2023.

Đến năm 2025, KAAN đã đạt được cột mốc quan trọng: chuyến bay thử nghiệm đầu tiên thành công tại căn cứ không quân Mürted gần Ankara.

Chuyến bay do phi công Barbaros Demirbaş thực hiện, đạt tốc độ khoảng 410km/h và độ cao 2.438m, sau đó chuyến bay thứ hai lên tới 3.048m.

Trước đó, máy bay đã trải qua hàng loạt kiểm tra nghiêm ngặt như thử nghiệm ghế phóng, kiểm tra hệ thống avionics, nhiên liệu và trên đường băng.

KAAN được thiết kế như một máy bay hai động cơ, đa vai trò, hoạt động trong mọi điều kiện thời tiết.

Với hình dáng thân máy bay có cạnh cắt (chined fuselage), cánh hình thang, đuôi nghiêng và khoang vũ khí nội bộ, KAAN giảm đáng kể tiết diện radar, tăng khả năng tàng hình.

Nó tích hợp các công nghệ tiên tiến như radar AESA (mảng quét điện tử chủ động), hệ thống cảm biến fusion (hợp nhất dữ liệu), chiến tranh điện tử và trí tuệ nhân tạo hỗ trợ mạng nơ-ron.

Máy bay có thể kiểm soát drone mạng lưới, thực hiện nhiệm vụ không đối không, tấn công mặt đất và tấn công chính xác ở tốc độ siêu âm nhờ siêu hành trình (supercruise).

Về động cơ, KAAN hiện sử dụng F110-GE-129 của General Electric (Mỹ), nhưng Thổ Nhĩ Kỳ đang nỗ lực phát triển động cơ nội địa TF35000 – một turbofan công suất 15875.72kg lực đẩy.

Thiết kế khái niệm của TF35000 gần hoàn tất, với nguyên mẫu có thể bắt đầu sản xuất vào cuối năm nay, sử dụng hợp kim chịu nhiệt cao và công nghệ làm mát sáng tạo.

Động cơ này dự kiến hoàn thiện vào năm 2030, giúp KAAN đạt khả năng hoạt động độc lập.

Chương trình dự kiến đưa vào phục vụ đầu những năm 2030, biến Thổ Nhĩ Kỳ thành quốc gia thứ tư (sau Mỹ, Nga, Trung Quốc) sở hữu máy bay thế hệ thứ năm tự phát triển.

Thổ Nhĩ Kỳ đang chuẩn bị sẵn nguyên mẫu tiêm kích KAAN thứ hai và thứ ba, lần lượt cất cánh vào năm 2025 và 2026. Ảnh: Military Watch.

Công nghệ cốt lõi: Tích hợp và đổi mới

KAAN không chỉ là máy bay chiến đấu thông thường mà còn là nền tảng tích hợp hệ thống. Nó có thể kết nối với UAV (máy bay không người lái), hệ thống cảnh báo và kiểm soát không khí, cho phép thực hiện các đòn tấn công chính xác ở tốc độ cao.

Thiết kế giảm radar, hệ thống bảo vệ tích hợp chủ động; hỗ trợ AI để xử lý dữ liệu thời gian thực, tăng nhận thức tình huống cho phi công.

Không đối không, tấn công mặt đất, kiểm soát drone – tương tự F-35 nhưng với chi phí phát triển thấp hơn 5 lần; điều khiển vectơ lực đẩy, tăng khả năng cơ động.

Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang xây dựng các cơ sở thử nghiệm tiên tiến, như đường hầm gió động lực học, trung tâm kiểm tra radar và chống sét, để hỗ trợ phát triển KAAN và các dự án tương lai.

Với KAAN, Thổ Nhĩ Kỳ trở thành quốc gia thứ tư (sau Mỹ, Nga, Trung Quốc) sở hữu máy bay thế hệ thứ năm tự phát triển. Ảnh: aa.com.tr

Hợp tác quốc tế và chinh phục thị trường

KAAN đang nhanh chóng "chinh phục" thị trường quốc tế, nhờ giá thành cạnh tranh và khả năng chia sẻ công nghệ.

Indonesia là khách hàng xuất khẩu đầu tiên, ký hợp đồng mua 48 chiếc vào cuối tháng 7/2025, với giao hàng theo giai đoạn trong thập kỷ tới.

Đây là một phần của chiến lược hiện đại hóa không quân Indonesia, bên cạnh KF-21 Hàn Quốc và Rafale Pháp. Giao dịch này mở ra kỷ nguyên chia sẻ kỹ thuật và sản xuất chung giữa hai nước.

Ai Cập tham gia chương trình vào giữa năm 2025, với thỏa thuận công nghệ, sản xuất chung và tài trợ tiềm năng.

Đối với Ai Cập, KAAN giúp đa dạng hóa nguồn lực khỏi F-16 Mỹ, Rafale Pháp và MiG-29 Nga, tăng tự chủ trong bối cảnh căng thẳng Libya, Sudan và Sinai.

Hợp tác này củng cố quan hệ Thổ-Ai Cập sau bình thường hóa năm 2021, có thể mở rộng sang hải quân và tình báo, đồng thời thách thức ưu thế không quân của Israel và ảnh hưởng của Mỹ ở Trung Đông-Bắc Phi.

Tại triển lãm IDEX-2025 ở Abu Dhabi, KAAN thu hút sự quan tâm từ UAE (muốn tham gia phát triển), Malaysia (dự định mua), Pakistan (mua và lắp ráp) và Kuwait (tham gia phát triển).

Những đối tác này sẽ tiếp cận cơ sở công nghệ, giúp nâng cao ngành quốc phòng địa phương.

Với chi phí thấp hơn F-35 và tương thích chuẩn NATO, KAAN trở thành lựa chọn hấp dẫn cho các nước trung bình muốn sở hữu máy bay thế hệ thứ năm mà không phụ thuộc vào siêu cường.

Thách thức và triển vọng tương lai

Mặc dù tiến bộ nhanh, KAAN vẫn đối mặt thách thức như phát triển động cơ nội địa và hoàn tất thử nghiệm. Các cuộc đàm phán với GE và Rolls-Royce cho thấy sự phụ thuộc tạm thời vào công nghệ nước ngoài.

Tuy nhiên, thành công của KAAN không chỉ nâng cao khả năng không quân Thổ Nhĩ Kỳ mà còn thúc đẩy tự chủ chiến lược, giảm ảnh hưởng NATO và mở rộng xuất khẩu quốc phòng.

Với các hợp đồng quốc tế và mốc son kỹ thuật, KAAN đang định hình lại bản đồ hàng không khu vực, chứng minh rằng Thổ Nhĩ Kỳ – một cường quốc trung bình – có thể dẫn dắt đổi mới công nghệ quân sự.

Đến năm 2032, KAAN có thể trở thành biểu tượng của sự độc lập và hợp tác đa cực trong thế giới hàng không.

Đào Cảnh