Thương mại trong nước cần chuyển mình toàn diện để đón đầu kỷ nguyên bền vững

Hiện cả nước có khoảng 1.270 siêu thị, 270 trung tâm thương mại, và gần 250.000 cửa hàng tiện lợi.

Chiều 28/10, trong khuôn khổ Hội chợ Mùa thu lần thứ nhất – 2025, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) tổ chức “Diễn đàn chính sách phát triển thương mại trong nước”.

Phát biểu tại diễn đàn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước Bùi Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh: "Trong bối cảnh thế giới đối mặt với nhiều bất định, sức cầu trong nước chính là “bệ phóng” giúp kinh tế Việt Nam duy trì đà phát triển, đảm bảo an sinh xã hội và củng cố niềm tin người tiêu dùng".

XU HƯỚNG TIÊU DÙNG THAY ĐỔI MẠNH MẼ

Theo Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam, hiện tại, hạ tầng thương mại hiện đại đã phát triển mạnh mẽ với khoảng 1.270 siêu thị, 270 trung tâm thương mại, và gần 250.000 cửa hàng tiện lợi. Tỷ trọng bán lẻ qua kênh hiện đại đã chiếm hơn 40% và đang tăng nhanh qua từng năm, khẳng định xu thế tất yếu của việc phát triển hạ tầng thương mại văn minh.

Các chuyên gia kinh tế dự báo giai đoạn 2025 - 2030, Việt Nam có thể duy trì tốc độ tăng trưởng GDP khoảng 8%/năm, kéo theo tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ có thể tăng trên 12%.

Cùng với đó, xu hướng tiêu dùng đang thay đổi mạnh mẽ. Người Việt sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho sản phẩm chất lượng cao, thân thiện môi trường, có thương hiệu uy tín và đảm bảo nguồn gốc. Khảo sát của PwC Việt Nam chỉ ra rằng 74% người tiêu dùng sẵn sàng trả cao hơn 20% cho một sản phẩm được làm từ vật liệu tái chế hoặc bền vững.

Sự thay đổi này thể hiện rõ trong từng ngành hàng: Hàng gia dụng hướng tới tiện ích, thông minh và thân thiện môi trường; hàng quà tặng đòi hỏi mẫu mã độc đáo, gắn với câu chuyện văn hóa; hàng nông sản đang hưởng lợi lớn từ xu hướng “tiêu dùng xanh”, ưu tiên nông sản sạch, hữu cơ, truy xuất được nguồn gốc theo chuẩn VietGAP, GlobalGAP. “Người Việt dùng hàng Việt” không chỉ là khẩu hiệu mà đã trở thành lựa chọn tự nhiên của một bộ phận lớn người tiêu dùng trong nước.

Quang cảnh diễn đàn.

Bà Trần Thị Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam, khẳng định thị trường bán lẻ Việt Nam tiếp tục là điểm đến chiến lược của các thương hiệu quốc tế. Nhiều yếu tố thuận lợi đang hậu thuẫn cho sự phát triển này, bao gồm dân số trẻ, tầng lớp trung lưu mở rộng, hành vi tiêu dùng năng động và chi phí vận hành hợp lý.

“Thị trường bán lẻ Việt Nam đang ở ngưỡng chuyển đổi lớn, từ mô hình truyền thống sang hiện đại, từ tiêu dùng đại trà sang tiêu dùng thông minh và bền vững”, bà Lan nhận định; đồng thời cho rằng thị trường cũng đối mặt với thách thức lớn như cạnh tranh gay gắt, lạm phát, chi phí đầu vào tăng, chuỗi logistics chưa hoàn thiện và thiếu nhân lực quản lý chuyên nghiệp.

CHUYỂN ĐỔI SỐ, BÁN LẺ XANH- CHIẾN LƯỢC SỐNG CÒN CỦA DOANH NGHIỆP

Để thích ứng, các doanh nghiệp bán lẻ cần thực hiện nhiều giải pháp chiến lược, tập trung vào chuyển đổi số, phát triển hạ tầng thương mại và nâng cao trải nghiệm người tiêu dùng. Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam nhấn mạnh: “Sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng là tất yếu. Nếu doanh nghiệp không đổi mới, họ sẽ bị bỏ lại phía sau”.

Theo bà Lan, chuyển đổi số toàn diện là xu hướng không thể đảo ngược, nên cần đòn bẩy công nghệ và trải nghiệm khách hàng. Doanh nghiệp cần đầu tư vào hệ thống bán hàng đa kênh (omnichannel), ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý đơn hàng, dự báo tồn kho và cá nhân hóa khuyến mãi. Mục tiêu là giảm thời gian xử lý đơn hàng, tăng tỉ lệ chuyển đổi và cải thiện doanh thu trên nền tảng số.

AI và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) được xem là “vũ khí cạnh tranh mới”. Các công nghệ này giúp doanh nghiệp hiểu sâu hơn nhu cầu khách hàng, dự báo xu hướng tiêu dùng, tối ưu tồn kho và chiến lược định giá linh hoạt.

Bên cạnh đó, việc đầu tư vào mô hình cửa hàng trải nghiệm (phygital) – kết hợp không gian vật lý và nền tảng số đang trở thành hướng đi mới, giúp người tiêu dùng vừa thử sản phẩm trực tiếp, vừa đặt mua online. Việc tối ưu không gian, cá nhân hóa dịch vụ và gia tăng tương tác sẽ là chìa khóa giữ chân khách hàng.

Đồng thời, phát triển chuỗi cung ứng lạnh và nâng cấp logistics là điều kiện tiên quyết cho mô hình bán lẻ hiện đại, đặc biệt trong bối cảnh xu hướng “mua sắm nhanh” và nhu cầu tiêu thụ thực phẩm tươi sống tăng mạnh. Bà Lan khẳng định: “Không thể có bán lẻ hiện đại nếu thiếu nền tảng logistics vững chắc. Đây là khâu then chốt quyết định tốc độ và hiệu quả cạnh tranh của doanh nghiệp”.

Cùng với đó, xu hướng bán lẻ xanh và kinh tế tuần hoàn đang trở nên quan trọng, phù hợp với Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh. Việc giảm nhựa dùng một lần, tối ưu bao bì, thu hồi sản phẩm cũ và ưu tiên nhà cung cấp thân thiện môi trường không chỉ là hành động vì cộng đồng mà còn nâng cao giá trị thương hiệu.

ĐẨY MẠNH VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC

Về phía cơ quan quản lý, ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn cho biết Bộ Công Thương đã xác định 4 định hướng chiến lược để phát triển thị trường trong nước một cách toàn diện.

Thứ nhất, tập trung vào phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng thương mại và logistics xanh. Nâng cấp hệ thống chợ truyền thống theo hướng văn minh, hiện đại, song vẫn bảo tồn giá trị văn hóa. Mô hình “chợ thông minh” ứng dụng công nghệ số sẽ được triển khai để thúc đẩy tiêu thụ hàng Việt tại khu vực nông thôn.

Thứ hai, hoàn thiện khung pháp lý cho thương mại điện tử. Khẩn trương hoàn thiện Luật Thương mại điện tử (sửa đổi) nhằm tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh và nâng cao hiệu lực quản lý. Trọng tâm là xây dựng nền tảng thương mại điện tử quốc gia, tích hợp thanh toán, logistics và truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ blockchain, mã QR, RFID để đảm bảo minh bạch và an toàn.

Thứ ba, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong lĩnh vực thương mại. Chuyển đổi số không chỉ là công cụ kỹ thuật mà là một cuộc cách mạng về mô hình quản trị, hướng tới hình thành hệ sinh thái chuyển đổi số doanh nghiệp.

Thứ tư, hoàn thiện thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh. Rà soát, sửa đổi các quy định quản lý thị trường bán lẻ, tăng cường tính minh bạch, giảm rào cản hành chính.

Bà Trần Thị Phương Lan cũng kiến nghị Nhà nước cần hoàn thiện chính sách, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thủ tục hành chính nhằm nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về phát triển thị trường trong nước; có chính sách cụ thể cho doanh nghiệp phát triển hạ tầng thương mại ở vùng sâu, vùng xa, miền núi…

Đồng thời, có chính sách thu hút đầu tư FDI phát triển hệ thống phân phối bán lẻ hiện đại, nhất là hạ tầng công nghệ thông tin cho hoạt động thương mại điện tử; khuyến khích đầu tư phát triển dịch vụ logistics, vận chuyển và bảo quản, dịch vụ thanh toán…

Song Hà