Thuốc lá điện tử - 'kẻ giết người' thầm lặng

Nguy hại rình rập giới trẻ

Theo BS Nguyễn Thị Hương, Bệnh viện Bạch MaiQ, nhiều người tin rằng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hay shisha là “ít độc hại” hơn thuốc lá thông thường. Đây là một quan niệm sai lầm nguy hiểm.

Thuốc lá điện tử chứa nicotin gây nghiện mạnh, cùng nhiều hóa chất độc hại ảnh hưởng não bộ, tim mạch và phổi.

Thuốc lá điện tử chứa nicotin gây nghiện mạnh, cùng nhiều hóa chất độc hại ảnh hưởng não bộ, tim mạch và phổi.

Thuốc lá nung nóng vẫn giải phóng nicotin và nhiều chất gây ung thư khi được làm nóng ở nhiệt độ cao.

Shisha/thuốc lá hương liệu tạo cảm giác “nhẹ nhàng”, nhưng lượng khói hít vào có thể gấp nhiều lần thuốc lá điếu.

Tác hại thực sự của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng gây nghiện nicotin mạnh, đặc biệt nguy hiểm với giới trẻ. Tăng nguy cơ bệnh hô hấp, tim mạch, ung thư. Ảnh hưởng trí nhớ, khả năng học tập và phát triển não bộ ở thanh thiếu niên. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khẳng định không có loại thuốc lá nào an toàn cho sức khỏe.

Tình trạng người sử dụng kép (cả thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và thuốc lá điếu) phổ biến ở nhiều quốc gia. Hầu hết người sử dụng thuốc lá điện tử để cai thuốc lá đều không bỏ được thuốc lá mà tiếp tục sử dụng đồng thời cả hai loại.

Tại Việt Nam, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có xu hứng gia tăng trong giới trẻ. Theo Bộ Y tế, chỉ trong vòng 2 năm, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh 13-15 tuổi đã gia tăng một cách đáng kể, từ 3,5% năm 2022 lên 8,0% năm 2023. Sử dụng thuốc lá điện tử ở nhóm tuổi trẻ 15-24 tuổi với tỷ lệ là 7,3%; nhóm tuổi 25-44 tuổi là 3,2% và nhóm tuổi 45-64 là 1,4%.

Tại Việt Nam, qua tổng hợp báo cáo của gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh cho thấy, chỉ tính riêng năm 2023, đã có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Triệu chứng khi nhập viện chủ yếu do dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp. Trong đó, có 81 người sử dụng lần đầu tiên, 1.143 người đã từng dùng một thời gian.

Một nghiên cứu của Trường Đại học Y tế công cộng được hỗ trợ bởi Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá và Tổ chức Y tế Cộng đồng toàn cầu Vital Strategies mới công bố cho thấy, trong giai đoạn tháng 10 - 12/2023, trên 3.801 học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 tại 11 tỉnh, thành ở Việt Nam. Kết quả có 96,2% và 37,8% học sinh nhận thức được sự tồn tại của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Trong đó 14% đã từng sử dụng thử thuốc lá điện tử và 7% hiện đang sử dụng trong 30 ngày qua. Tỷ lệ này đối với thuốc lá nung nóng là 1,8% đã từng sử dụng và 1,0% hiện đang sử dụng.

Theo GS.TS. Hoàng Văn Minh, Hiệu trưởng Trường đại học Y tế Công cộng, đây là xu hướng đáng lo ngại, vì nó có thể đảo ngược những nỗ lực kiểm soát việc sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên đã được triển khai quyết liệt trong nhiều năm qua. Mức độ sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trong giới trẻ Việt Nam đang ở mức cao, đặc biệt khi so sánh với các chỉ số về sử dụng thuốc lá truyền thống.

Nguy cơ gây nhiều bệnh nguy hiểm

Thuốc lá điện tử gây tác hại đến hệ hấp, đặc biệt tác động đối với chức năng phổi đã được báo cáo. Người hút thuốc lá điện tử có chức năng phổi giảm và sức cản hô hấp tăng so với những người không sử dụng. Một nghiên cứu cắt ngang khác trên 44.817 người trưởng thành ở Canada cho thấy việc sử dụng thuốc lá điện tử có liên quan đến tỷ lệ suy giảm chức năng phổi do tắc nghẽn. Tỷ lệ này cao hơn gấp đôi ở người dùng thuốc lá điện tử so với những người không hút thuốc và không sử dụng thuốc lá điện tử.

Chuyên gia chia sẻ về những mẫu mã bắt mắt của thuốc lá điện tử tại một hội thảo được tổ chức tại Trường Đại học Y tế công cộng.

Sử dụng thuốc lá điện tử được phát hiện liên quan đến hội chứng tổn thương phổi cấp. Các nghiên cứu cho thấy thuốc lá điện tử có khả năng liên quan đến sự gia tăng mức độ nghiêm trọng của các rối loạn hô hấp như hen suyễn và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), đặc biệt ở những người hút đồng thời cả thuốc lá điếu và thuốc lá điện tử.

Giống như người lớn, trẻ em và thanh thiếu niên có nguy cơ mắc bệnh hô hấp có liên quan đến thuốc lá điện tử. Một nghiên cứu dựa trên 5 cuộc khảo sát lớn trên học sinh trung học ở Hàn Quốc, Hồng Kông (Trung Quốc) và Mỹ báo cáo rằng tỷ lệ mắc bệnh hen suyễn, ho mãn tính hoặc viêm phế quản mạn tính ở những học sinh từng sử dụng thuốc lá điện tử cao hơn so với học sinh chưa từng sử dụng.

Tuy mới xuất hiện nên tác động lâu dài của thuốc lá điện tử đối với sức khỏe chưa được đánh giá đầy đủ, nhưng ngày càng có nhiều bằng chứng chứng minh rằng sử dụng thuốc lá điện tử ảnh hưởng đến chức năng tim mạch. Thuốc lá điện tử có thể dẫn đến rối loạn chức năng mạch máu, thậm chí là hít phải trong thời gian ngắn.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng thuốc lá điện tử có liên quan đến việc tăng nguy cơ xơ cứng mạch máu, huyết khối, xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, bệnh động mạch vành, tăng huyết áp và tiền sử đột quỵ.

Những bằng chứng gần đây chỉ ra rằng thuốc lá điện tử có nguy cơ gây ung thư. Sol khí sinh ra từ thuốc lá điện tử có thể tăng cường hoạt động các enzym gây ung thư, dẫn đến tổn thương DNA và ung thư sau khi hút trong thời gian dài. Không chỉ có sol khí, mà cả việc tiếp xúc với kim loại trong dung dịch thuốc lá điện tử cũng làm tăng nguy cơ ung thư.

Bằng chứng gần đây đã chỉ ra rằng thuốc lá điện tử gây tổn thương DNA, làm tăng nguy cơ ung thư. Ngoài ra, việc sử dụng thuốc lá điện tử có thể làm tăng khả năng kháng hóa trị, tăng khả năng sống sót của tế bào ung thư và yêu cầu liều hóa trị cao hơn.

Đặc biệt, thuốc lá điện tử có thể tăng nguy cơ sử dụng ma túy do người dùng có thể tự pha chế dung dịch, pha trộn các chất cấm như cần sa tổng hợp, ketamin, heroin vào thuốc lá, đặc biệt là ở giới trẻ. Bộ Công an đã phát hiện một số trường hợp cả các đơn vị tư nhân nhập lậu linh kiện sản phẩm, chủ động pha trộn ma túy vào các sản phẩm thuốc lá điện tử trước khi bán.

Từ năm 2022, Việt Nam ghi nhận một loạt các ca bệnh điển hình nhập viện do người sử dụng hút thuốc lá điện tử có phối trộn ma túy. Năm 2023, Trung tâm chống độc, Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận gần 130 trường hợp nhập viện bị ngộ độc sau khi sử dụng thuốc lá điện tử, trong đó có ngộ độc ma túy.

Theo Bà Nguyễn Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế, các nguy cơ khác khiến tác hại của thuốc lá điện tử cao hơn so với thuốc lá điếu là: nồng độ nicotine cao hơn; khối lượng chất lỏng/dung dịch lớn hơn; tình trạng ghi nhãn không đầy đủ; thiếu bao bì chống trẻ em; thời gian sử dụng lâu hơn thuốc lá điếu: một điếu thuốc lá điện tử có thể hút nhiều nghìn lần.

Chính vì nguy hiểm như vậy, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, có hiệu lực từ 1/1/2025.

T.H