Thuế thu nhập cá nhân: Cần thay đổi quan điểm từ thu ngắn hạn sang dài hạn

Theo Cổng thông tin điện tử Quốc hội, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, thảo luận tại hội trường về Dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) chiều ngày 19/11/2025, các đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu thay đổi cách tiếp cận chính sách thuế thu nhập cá nhân theo hướng thu ngắn hạn sang thu dài hạn.

Các đại biểu hoan nghênh Ban soạn thảo đã bổ sung quy định cho phép giảm trừ thu nhập chịu thuế đối với một số khoản như: tiền lương, tiền công chi cho y tế, giáo dục, đào tạo, tham gia bảo hiểm bắt buộc, đóng góp vào quỹ hưu trí bổ sung, mua bảo hiểm hưu trí tự nguyện, bảo hiểm nhân thọ. Đây là bước tiến quan trọng tạo cơ chế khuyến khích tiết kiệm dài hạn, bảo đảm an sinh xã hội và giảm gánh nặng cho nhà nước.

Các đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu thay đổi cách tiếp cận chính sách thuế thu nhập cá nhân theo hướng thu ngắn hạn sang thu dài hạn

Tuy nhiên, đại biểu Đỗ Đức Hiển, Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh cho rằng, nếu chỉ quy định như dự thảo luật thì chính sách thuế thu nhập cá nhân mới chỉ hỗ trợ mục tiêu an sinh rất hạn chế và chưa thực sự trở thành động lực mạnh mẽ cho đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế tư nhân, hình thành các doanh nghiệp khởi nghiệp, quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ phát triển hạ tầng. Đây là những nội dung Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đều nhấn mạnh.

Qua tham khảo cho thấy, việc thiết kế các chính sách thuế thu nhập cá nhân, nhất là ở các nước phát triển có xu hướng nhấn mạnh hơn về việc phát huy vai trò của sắc thuế này trong việc định hướng hành vi kinh tế xã hội. Theo đó, ngoài chức năng huy động nguồn thu cho ngân sách, điều tiết và phân phối lại thu nhập, thuế thu nhập cá nhân còn được sử dụng như một công cụ để khuyến khích, tiết kiệm dài hạn, đầu tư mạo hiểm, đầu tư các ngành nghề ưu tiên chiến lược.

Đại biểu Đỗ Đức Hiển, Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hồ Chí Minh cho rằng, nếu chỉ quy định như dự thảo luật thì chính sách thuế thu nhập cá nhân mới chỉ hỗ trợ mục tiêu an sinh rất hạn chế và chưa thực sự trở thành động lực mạnh mẽ cho đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế tư nhân

Đại biểu Đỗ Đức Hiển lấy ví dụ tại Mỹ, Canada, Úc cho phép giảm trừ trước thuế đối với một khoản tiền lương sử dụng đóng góp vào Quỹ hưu trí tự nguyện. Tại Pháp, Anh, Úc, Singapore cho phép giảm trừ trước thuế đối với một khoản tiền lương đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp khởi nghiệp. Úc cho phép giảm trừ khi người có thu nhập cao mua bảo hiểm y tế tư nhân hay bảo hiểm sức khỏe, với mục đích giảm tải cho bệnh viện công. Một số nước cho phép giảm trừ tiền lương được sử dụng để đầu tư vào các công trình hạ tầng chiến lược.

Đại biểu cho biết, các nước này xem đầu tư dài hạn là hành vi có lợi cho nền kinh tế nên khuyến khích thông qua việc giảm trừ mà không phải là miễn thuế đối với thu nhập lợi tức có được từ việc đầu tư. Thực tế cho thấy mô hình này đã phát huy hiệu quả thể hiện ở việc khuyến khích, tiết kiệm dài hạn, tăng dòng vốn cho thị trường vốn và khuyến khích người dân tích lũy và đầu tư có kỷ luật.

Việc giảm trừ các khoản thu nhập của người nộp thuế không làm giảm nguồn thu mà chỉ chuyển từ thu trong ngắn hạn sang dài hạn thông qua việc tăng trưởng kinh tế và sự phát triển của doanh nghiệp. Tuy nhiên, mô hình này cũng đặt ra yêu cầu cao hơn trong công tác quản lý để tránh trục lợi chính sách.

Vì vậy, đại biểu Đỗ Đức Hiển đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định ưu đãi có mục tiêu, có điều kiện đối với các khoản tiền lương, tiền công mà người có thu nhập sử dụng để đầu tư vào những lĩnh vực được Đảng, Nhà nước xác định là động lực chiến lược. Qua đó hướng dòng tiền cá nhân vào thị trường vốn thay vì vào các tài sản thụ động.

Ngoài chức năng huy động nguồn thu cho ngân sách, điều tiết và phân phối lại thu nhập, thuế thu nhập cá nhân còn được sử dụng như một công cụ để khuyến khích, tiết kiệm dài hạn, đầu tư mạo hiểm, đầu tư các ngành nghề ưu tiên chiến lược

Cụ thể, đại biểu kiến nghị bổ sung nhóm tài khoản, nhóm khoản chi được giảm trừ khỏi thu nhập chịu thuế bao gồm: phần tiền lương, tiền công dùng để đóng góp vào doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, phần tiền lương tiền công để mua bảo hiểm y tế tư nhân ngoài bảo hiểm y tế bắt buộc, phần tiền lương tiền công dùng để mua và nắm giữ dài hạn các sản phẩm tài chính được cơ quan nhà nước cho phép thành lập và giám sát.

Cách tiếp cận này vừa tôn trọng tính trung lập của thuế, vừa hiện thực hóa tinh thần của Nghị quyết số 57 và Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm, khuyến khích tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, phát triển khu vực kinh tế tư nhân thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, bao gồm cả y tế tư nhân và khuyến khích các doanh nghiệp, người làm công có thu nhập cao sử dụng bệnh viện tư nhân, nhằm giảm tải cho bệnh viện công.

Đồng thời, để tránh trục lợi chính sách cần quy định điều kiện chặt chẽ, rõ ràng, giới hạn mức giảm trừ tối đa theo tỉ lệ phần trăm thu nhập chịu thuế và mức trần tuyệt đối theo năm. Quy định thời gian nắm giữ tối thiểu đối với khoản góp vốn, chứng chỉ quỹ. Riêng đối với Quỹ hưu trí bổ sung tự nguyện, thời hạn nắm giữ tới tuổi nghỉ hưu, nếu rút trước thời hạn thì phải truy thu thuế và phạt chậm nộp.

Cùng với đó, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, cơ sở dữ liệu thuế để kê khai đối chiếu tự động giữa cơ quan thuế và tổ chức quản lý quỹ doanh nghiệp nhận góp vốn, hạn chế gian lận. Trong trường hợp cần thiết, có thể quy định trong luật nguyên tắc chung và giao Chính phủ quyết định chi tiết, để tạo thuận lợi cho quá trình tổ chức thực hiện.

“Thuế thu nhập cá nhân có liên quan trực tiếp đến hàng chục triệu người nộp thuế, đồng thời liên quan đến sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân, đến khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Việc sửa luật lần này theo cách tiếp cận trên theo tôi sẽ là cơ sở để tiền lương, tiền công của người dân khi chuyển hóa thành vốn đầu tư cho tương lai của đất nước đều được khuyến khích, trân trọng và bảo vệ bằng pháp luật”, đại biểu Đỗ Đức Hiển nêu quan điểm.

Ngọc Châm