Thực thi các hiệp định thương mại tự do tại địa phương còn lỏng lẻo

Chưa có sự chủ động trong việc tiếp cận các cơ hội từ các hiệp định thương mại

Ngày 3/10, Tạp chí Công thương tổ chức Tọa đàm với chủ đề: "Kết quả Bộ chỉ số FTA Index năm đầu tiên - Những vấn đề đặt ra". Tại tọa đàm, các chuyên gia đã đánh giá về việc thực thi hiệp định thương mại tư do (FTA), đặc biệt là FTA thế hệ mới tại địa phương.

Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công thương) cho biết, việc thực thi FTA giữa các địa phương không đồng đều; có những tỉnh có rất nhiều biện pháp hỗ trợ nhưng có những tỉnh còn khiêm tốn. Điều quan trọng là về nhân lực để triển khai thực thi FTA tại các tỉnh còn rất mỏng.

"Hiện nay việc thực hiện chính sách phân cấp, phân quyền thì các cấp, địa phương sẽ chịu áp lực rất nhiều, đặc biệt là vấn đề liên quan đến thực thi FTA phải đòi hỏi có nhân sự, nhân lực. Thực tế thời gian qua tôi thấy nhiều tỉnh chỉ có một nhân lực phụ trách mà một người này lại phải phụ trách nhiều vấn đề khác. Điều đó cũng ảnh hưởng đến khả năng họ hỗ trợ triển khai các việc thực thi FTA, đấy là điểm chúng ta cần chú ý" - ông Ngô Chung Khanh nói.

Về phía doanh nghiệp, hầu như không có doanh nghiệp nào có một bộ phận pháp lý hay có kết nối với các công ty chuyên về tư vấn FTA. Rõ ràng khi doanh nghiệp chưa có những bộ phận như vậy thì họ sẽ vướng rất nhiều thứ.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp vẫn quen với các thị trường truyền thống, chưa biết tận dụng khai thác những thị trường mới có FTA như: Châu Âu, Canada, Mexico, Vương quốc Anh Điều đó cho thấy thị phần của những thị trường mà đang có những cơ hội lớn đấy còn khiêm tốn trong tổng xuất khẩu của đất nước.

Thực thi các hiệp định thương mại tự do giữa các địa phương chưa đồng đều. Ảnh: TL

Đồng tình quan điểm này, PGS. TS. Đào Ngọc Tiến - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại thương cũng khẳng định, các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có sự chủ động trong việc tiếp cận các cơ hội từ các FTA.

Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại thương phân tích, khi chúng ta so sánh giữa các địa phương thì câu chuyện không phải địa phương lớn hay địa phương nhỏ, không phải địa phương có nhiều doanh nghiệp hay ít doanh nghiệp mà câu chuyện là sự chủ động hỗ trợ, sự quan tâm của chính quyền địa phương đối với cộng đồng doanh nghiệp đang hoạt động ở tại địa phương mình. Đó là lý do tại sao chúng ta thấy rằng có những địa phương kim ngạch xuất khẩu không lớn nhưng lại có những thứ hạng khá cao trong bức tranh xếp hạng các địa phương thực thi FTA. Bởi vì các địa phương đó có sự quan tâm, có rất nhiều chính sách hỗ trợ và thực sự họ đã có được kết nối giữa Sở Công thương ở các địa phương với các doanh nghiệp. Khi chúng tôi đi khảo sát, gặp doanh nghiệp chúng tôi thấy rằng họ thực sự có những sự kết nối.

Ngoài ra, sự kết nối giữa chính quyền địa phương, với lại doanh nghiệp rất lỏng lẻo, hờ hững. Các cơ quan, địa phương dường như chỉ nghĩ đến câu chuyện ra được một văn bản đóng dấu ban ngành, còn việc triển khai thực thi như thế nào là câu chuyện của cho các doanh nghiệp, dẫn đến câu chuyện các doanh nghiệp thậm chí còn không biết đến sự tồn tại của các FTA. Cũng có những địa phương, những doanh nghiệp từ chối khi chúng tôi tiếp cận đến các doanh nghiệp, kể cả khi có sự giới thiệu của các địa phương...

Nâng tầm Bộ chỉ số FTA Index

Trước thực trạng này, các chuyên gia nêu giải pháp cần đổi mới, hỗ trợ phù hợp hơn với các doanh nghiệp để có thể thực sự khích lệ các doanh nghiệp quan tâm nhiều hơn đến FTA, tận dụng các cơ hội rất quý báu mà FTA đang mang lại đối với nền kinh tế Việt Nam.

TS Nguyễn Văn Thân - Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam đề nghị phải tiếp tục tiếp tục truyền thông ý nghĩa về Bộ chỉ số FTA Index tđể doanh nghiệp, địa phương cảm thấy cần phải quan tâm và đầu tư. Trong tình hình hiện nay để giải quyết được câu chuyện xuất khẩu thì câu chuyện tận dụng các FTA vô cùng giá trị.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cho rằng điều quan trọng nhất là chỉ số FTA Index phải được xếp trong những chỉ tiêu để đánh giá sự xếp hạng của các tỉnh, các địa phương. Nếu được như thế thì các địa phương sẽ tập trung ngay.

Cà Mau là địa phương dẫn dầu cả nước về điểm số FTA Index năm 2024 với con số 34,90 điểm. Ảnh: TL

Ông Ngô Chung Khanh cũng nhấn mạnh, Bộ chỉ số FTA Index nếu được nâng tầm hơn nữa sẽ có những tác động mạnh mẽ hơn nữa. Đồng thời, cần có những sự chuyển biến tích cực về tư duy lãnh đạo của một số tỉnh, thành trong việc thực hiện các FTA và hi vọng rằng chuyển biến này sẽ lan tỏa cho tất cả các tỉnh, thành.

Không những vậy, doanh nghiệp cần chuyển đổi, khẩn trương đa dạng hóa, chú ý ngay đến các thị trường FTA nhiều tiềm năng. Khi các địa phương, các bộ, ngành kết hợp được với nhau sẽ hỗ trợ và tập trung nguồn lực hiệu quả hơn, từ đấy chúng ta sẽ có được những kết quả rõ ràng và cụ thể hơn.

Theo Vụ Chính sách thương mại đa biên, để thực thi thực hiện hiệu quả Bộ chỉ số FTA Index trong thời gian tới, với vai trò là cơ quan được giao nhiệm vụ triển khai xây dựng Bộ chỉ số FTA Index, Bộ Công thương đang phối hợp với các bộ, ngành có liên quan trong Tổ công tác tham khảo ý kiến của các tỉnh, thành xây dựng một bộ câu hỏi đánh giá thực thi FTA cập nhật hơn, sát hơn với những đối tượng doanh nghiệp; hướng dẫn cho các tỉnh, thành làm thế nào để có được kết quả tốt.../.

Diệu Hoa