Thực hiện cơ chế đặt hàng nhiệm vụ đối với các cơ quan báo chí

Phát triển báo chí với tư cách là một ngành công nghiệp văn hóa

Các đại biểu Quốc hội đoàn thành phố Hà Nội thảo luận tại Tổ sáng 23-10. Ảnh: Như Ý

Sáng 23-10, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ mười, Quốc hội khóa XV, thảo luận tại Tổ Hà Nội, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, đại biểu Quốc hội Đoàn Hà Nội quan tâm đến Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi).

Theo đại biểu, đây là một dự án luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ đối với sự phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam, mà còn đối với công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ chủ quyền và nâng cao vị thế quốc gia trong bối cảnh mới.

Về chính sách đối với tạp chí khoa học, PGS.TS Bùi Hoài Sơn đề nghị cơ quan soạn thảo cần cân nhắc việc giới hạn tạp chí chỉ đưa tin “về hoạt động, lĩnh vực hoạt động của cơ quan chủ quản”. Bởi hiện nay, các tạp chí vẫn đăng tải các thông tin chính trị, kinh tế, xã hội, những sự kiện lớn của đất nước theo định hướng của các cơ quan chỉ đạo về báo chí và quản lý nhà nước về báo chí để lan tỏa, tạo sức mạnh đồng thuận trong xã hội về những thông điệp, chủ trương, quyết sách lớn, quan trọng của Đảng, Nhà nước.

Về báo chí đối ngoại, truyền thông đa ngôn ngữ và hội nhập quốc tế, dự thảo Luật đã có những quy định về hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, cần nhấn mạnh hơn vai trò của báo chí đối ngoại trong việc quảng bá hình ảnh quốc gia. Trong đó, nên khuyến khích phát triển các kênh báo chí, truyền hình, phát thanh đa ngôn ngữ - đặc biệt là tiếng Anh và ngôn ngữ của các nước láng giềng.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn phát biểu thảo luận. Ảnh: Phạm Thắng

Ngoài ra, đại biểu Bùi Hoài Sơn cho rằng, cần có cơ chế, chính sách để các cơ quan báo chí Việt Nam hợp tác sản xuất nội dung với các đối tác quốc tế. Điều này vừa nâng cao chất lượng báo chí trong nước, vừa giúp hình ảnh Việt Nam được phản ánh trung thực, khách quan trên trường quốc tế.

Về phân cấp quản lý báo chí và mô hình kinh tế báo chí, PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng, một trong những xu hướng lớn hiện nay là phân cấp, phân quyền và tinh gọn bộ máy. Dự thảo Luật đã quy định UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm quản lý nhà nước đối với báo chí địa phương, song cần làm rõ hơn thẩm quyền và trách nhiệm phối hợp của UBND tỉnh trong quản lý văn phòng đại diện, phóng viên thường trú của báo chí trung ương.

Cùng với đó, cần nghiên cứu mở rộng quyền cho địa phương trong việc cấp phép một số ấn phẩm, phụ trương, chuyên mục; đồng thời tăng cường trách nhiệm kiểm tra, giám sát hoạt động báo chí tại địa phương. “Việc này sẽ giúp báo chí gắn với đời sống dân sinh, phản ánh đúng thực tiễn, đồng thời giảm tải cho cơ quan quản lý trung ương”, đại biểu kiến nghị.

Về kinh tế báo chí, dự thảo Luật cần nhấn mạnh cơ chế đặt hàng, đấu thầu nhiệm vụ công và đầu tư công có trọng điểm gắn liền với định mức kinh tế kỹ thuật lĩnh vực báo chí với tiêu chí “3 dễ”: Dễ hiểu, dễ áp dụng, dễ thực hiện.

Theo đại biểu, đây sẽ là nguồn lực quan trọng giúp báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị. Đồng thời, Luật cũng nên mở rộng khung pháp lý cho các hình thức liên kết, xã hội hóa, hợp tác công - tư trong báo chí, có chính sách ưu đãi đột phá về thuế , đất đai, tiếp cận tín dụng… cho các cơ quan báo chí, kể cả với các đối tác liên kết khi tổ chức các sự kiện văn hóa, các hoạt động vì cộng đồng…

Ngoài ra, PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng, dự án luật không chỉ tạo khung pháp lý cho hoạt động báo chí, mà còn mở đường cho báo chí phát triển như một ngành công nghiệp văn hóa hiện đại...

Các đại biểu Quốc hội đoàn thành phố Hà Nội thảo luận tại Tổ sáng 23-10. Ảnh: Phạm Thắng

Khi báo chí được đặt trong hệ sinh thái công nghiệp văn hóa, chúng ta có thể tạo ra một chuỗi giá trị gia tăng lớn, vừa phục vụ nhiệm vụ chính trị, vừa đóng góp vào tăng trưởng kinh tế và quảng bá hình ảnh quốc gia. Đại biểu dẫn thực tế cho thấy báo chí hoàn toàn có thể trở thành hạt nhân của những sự kiện văn hóa, sáng tạo quy mô lớn thời gian qua. Những sự kiện này chứng minh rằng báo chí, khi gắn với công nghệ hiện đại, nghệ thuật biểu diễn và thị trường truyền thông, có thể trở thành trung tâm của công nghiệp văn hóa.

Như vậy, Luật Báo chí (sửa đổi) cần bổ sung những cơ chế, chính sách rõ ràng hơn để báo chí được vận hành như một ngành công nghiệp văn hóa: Từ cơ chế tài chính dựa trên đặt hàng, đấu thầu nhiệm vụ công, đến việc cho phép liên kết hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Đặc biệt là chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo theo tinh thần Nghị quyết 57, ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn, đến mở rộng báo chí đối ngoại... qua đó, giúp báo chí Việt Nam vươn ra thế giới...

Trách nhiệm của cơ quan báo chí trong bảo đảm quyền tác giả

Đại biểu Lê Nhật Thành (Đoàn Hà Nội) phát biểu thảo luận. Ảnh: Như Ý

Trong khi đó, đại biểu Lê Nhật Thành (Đoàn Hà Nội) quan tâm đến nội dung thu hồi giấy phép hoạt động báo chí trong Điều 20 quy định: “Cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động báo chí nhưng không hoạt động thì giấy phép hết hiệu lực”.

Về nội dung này, để bảo đảm tính minh bạch, đại biểu đề nghị nêu rõ cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động báo chí nhưng không hoạt động trong thời gian bao lâu thì giấy phép hết hiệu lực. Bên cạnh đó, để tiết kiệm thời gian, nguồn lực, giảm bớt các thủ tục hành chính không cần thiết, đại biểu đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về trường hợp mặc dù cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động báo chí, nhưng không hoạt động do các nguyên nhân khách quan, thời gian tạm dừng không hoạt động đó không được coi là căn cứ để xác định giấy phép hoạt động báo chí hết hiệu lực.

Về quyền tác giả trong lĩnh vực báo chí (Điều 39), đại biểu nhận thấy quy định “cơ quan báo chí phải thực hiện theo pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan khi đăng, phát tác phẩm báo chí” mới dừng lại ở việc viện dẫn áp dụng quy định của Luật Sở hữu trí tuệ mà chưa tạo ra giá trị mới cho lĩnh vực báo chí.

Thêm vào đó, việc quy định như dự thảo Luật sẽ dẫn đến khoảng trống trong việc xác định trách nhiệm của cơ quan báo chí và phân định quyền tác giả, quyền liên quan đối với tác phẩm báo chí có sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) (dùng AI để viết tin, chỉnh sửa ảnh, dựng video…).

Do đó, đại biểu đề nghị ban soạn thảo cân nhắc, chỉnh lý quy định tại Điều 39 dự thảo Luật theo hướng nghiên cứu bổ sung trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc bảo đảm quyền tác giả, quyền liên quan khi sử dụng AI để tạo ra tác phẩm báo chí, đồng thời quy định rõ nguyên tắc minh bạch và xác định trách nhiệm pháp lý.

Đình Hiệp