Thúc đẩy doanh nghiệp điện tử sản xuất xanh

“Hành động ngay” để chuyển đổi mô hình sản xuất

Tại Hội thảo “Điện tử chuyển mình - Phát triển Chuỗi cung ứng xanh và bền vững”, được tổ chức ngày 31/10, bà Đỗ Thị Thúy Hương - Ủy viên Hiệp hội DN Điện tử Việt Nam cho rằng, hiện các yêu cầu từ thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ và Nhật Bản ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn xanh, từ cơ chế điều chỉnh biên giới Carbon (CBAM) của EU đến các cam kết Net Zero của các tập đoàn lớn như Apple, Samsung hay Intel.

“Áp lực này không chỉ là thách thức mà còn là yêu cầu bắt buộc - nếu không chuyển đổi xanh, DN Việt Nam có nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu. Chúng ta phải hành động ngay để chuyển đổi mô hình sản xuất, từ việc áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng đến xây dựng hệ thống quản lý ESG minh bạch, nhằm bảo đảm tính cạnh tranh và bền vững lâu dài” - bà Hương nói.

Bà Ngụy Thị Giang - Tổng Giám đốc GREEN IN Việt Nam thông tin, đến nay, 35 quốc gia như các nước châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Ấn Độ... đều đã ban hành quy định pháp luật về công bố thông tin ESG đối với DN và yêu cầu cung cấp thông tin ở phạm vi chuỗi giá trị. Điều này tác động mạnh tới DN Việt Nam nằm trong chuỗi cung ứng. Chưa kể, hiện nay, 90% quyết định của các nhà đầu tư đến từ các tài sản vô hình bao gồm ESG.

TS Bùi Thanh Minh - Phó Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) cũng cho biết, ESG đang có nhiều quan điểm khác nhau từ nhiều nước trên thế giới. Tuy nhiên, một số quốc gia đã yêu cầu bắt buộc với tiến trình xanh như Trung Quốc đã có kế hoạch tiến tới yêu cầu bắt buộc công bố thông tin ESG cho các ngành phát thải cao và DN niêm yết; các tỉnh/thành được yêu cầu công bố danh sách DN trọng điểm và giám sát nghĩa vụ tuân thủ. Đặc biệt Trung Quốc đã triển khai thí điểm Nhãn Xanh từ cuối 2024 và chính thức ban hành quy tắc thực hiện tháng 3/2025, áp dụng trước cho 7 nhóm sản phẩm như pin lithium, thép, dệt may, lốp, nhôm, phân.

EU đề xuất thành lập Ngân hàng phi carbon trị giá 100 tỷ EUR hỗ trợ ngành công nghiệp sạch như công nghệ tái tạo, pin, tái chế... đồng thời tái khẳng định mục tiêu giảm 90% phát thải khí nhà kính vào 2040; trung hòa carbon toàn khối vào năm 2050. Ưu tiên mua sắm công xanh, khuyến khích đầu tư tư nhân vào công nghệ phát thải thấp.

Loạt tập đoàn lớn đã “cam kết xanh”

Theo ông Bùi Thanh Minh, hầu hết các nhãn hàng lớn đều đã có những mục tiêu cụ thể để hướng đến phát triển xanh. Ví dụ, Samsung Electronics đặt mục tiêu thiết bị điện tử tiêu dùng đạt Net-zero vào năm 2030; theo đó sẽ chuyển đổi hoàn toàn sang điện năng lượng tái tạo (NLTT) theo từng mốc cho khối thiết bị trải nghiệm và các cơ sở ở nước ngoài; giảm bình quân 30% điện năng tiêu thụ của các dòng sản phẩm chủ lực đến năm 2030. Panasonic đặt mục tiêu đến năm 2030 hướng tới mức phát thải bằng không trong nội bộ và cắt giảm 110 triệu tấn trong chuỗi giá trị của chính Tập đoàn; Intel đặt mục tiêu đến năm 2030 cải thiện hiệu quả năng lượng của nền tảng tính toán nhằm làm giảm phát thải gián tiếp của khách hàng.

Để có thể đáp ứng các mục tiêu mà các nhãn hàng lớn đã đặt ra, TS Minh cho rằng DN cần xác định chuyển đổi năng lượng là trụ cột trong lộ trình Net-Zero, do lĩnh vực này chiếm đến 2/3 lượng phát thải khí nhà kính, riêng ngành điện chiếm 60%. Do đó, TS Minh khuyến nghị DN điện tử cần xây dựng hệ thống đo lường và kiểm kê khí nhà kính theo ba phạm vi phù hợp thông lệ quốc tế; chuẩn bị dữ liệu phát thải phục vụ yêu cầu thị trường xuất khẩu và yêu cầu của các tập đoàn đa quốc gia trong chuỗi cung ứng; tuân thủ quy định trong nước về kiểm kê khí nhà kính.

Cụ thể hơn, TS Minh đề xuất, trong 3 tháng DN cần lập sổ tay phương pháp kiểm kê; chọn hệ số phát thải; chạy thử kiểm kê cho 1 - 2 dây chuyền. Trong 12 tháng hoàn tất kiểm kê năm đầu, công bố mục tiêu giảm phát thải hằng năm, có thể từ 5 - 10%/năm tùy hiện trạng và tích hợp mục tiêu vào kế hoạch sản xuất - kinh doanh.

Bên cạnh đó, đầu tư công nghệ xanh và NLTT bằng cách thay thế thiết bị tiêu hao điện lớn bằng thiết bị hiệu suất cao; tối ưu quy trình để giảm phế phẩm, hóa chất độc hại; áp dụng sản xuất sạch hơn; điện khí hóa các khâu phù hợp; triển khai điện mặt trời mái nhà hoặc mua chứng chỉ năng lượng tái tạo. Với bài toán này, TS Minh khuyến nghị, lập danh mục “giải pháp tiết kiệm năng lượng nhanh” (đèn, máy nén, điều hòa công nghiệp, lò hàn, bơm, quạt...). Thử nghiệm một dây chuyền “không giấy tờ - tiêu thụ điện thấp” làm hình mẫu nhân rộng.

Đáng chú ý, theo khuyến nghị của TS Minh, DN cần nghiên cứu, thiết kế các sản phẩm sinh thái sử dụng điện năng thấp, độ bền cao, dễ tháo rời - tái chế; tăng tỷ lệ vật liệu tái chế và vật liệu sinh học ở linh kiện - bao gói; tối ưu khối lượng và thể tích bao bì. Với các sản phẩm này, cần đặt chỉ tiêu “giảm điện năng 8 - 12% qua mỗi thế hệ sản phẩm”; công bố nhãn hiệu sinh thái tự nguyện cho 1 dòng mẫu.

Nhật Thu