Thúc đẩy chuyển đổi số trong quản lý đô thị

Các địa phương, cơ quan chức năng đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo, đề xuất giải pháp chuyển đổi số. trong quản lý đô thị.

Tuy nhiên, muốn đạt mục tiêu, thành phố cần nhanh chóng đào tạo nhân lực, xây dựng hạ tầng số và cơ sở dữ liệu đô thị dùng chung.

Nhiều bất cập cần tháo gỡ

Sau khi triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, có tới 137 thủ tục hành chính về quản lý nhà đất, môi trường, quy hoạch, xây dựng, hạ tầng kỹ thuật đô thị, thuộc nhiệm vụ của cấp huyện được chuyển giao cho cấp xã. Trong đó, 37 loại dữ liệu quy hoạch chưa được số hóa và tích hợp thống nhất để khai thác, các loại dữ liệu có sự chồng chéo về pháp lý, sai lệch hệ tọa độ nên cấp xã hiện gặp rất nhiều khó khăn trong việc quản lý. Hậu quả là tình trạng vi phạm về trật tự xây dựng, lấn chiếm đất đai không kịp thời được phát hiện và xử lý.

Ông Đinh Quốc Thái, Trưởng phòng Kinh tế xã Sơn Đồng cho biết: “Đối với cấp xã hiện nay, khối lượng công việc quá lớn. Phòng Kinh tế phải phụ trách nhiều lĩnh vực: Đất đai, đô thị (bao gồm quy hoạch, đầu tư, thẩm định dự án), kế hoạch, tài chính, công thương, nông nghiệp, môi trường, cùng các nhiệm vụ như an toàn thực phẩm, phòng cháy, chữa cháy… Trước áp lực này, chuyển đổi số trở thành nhu cầu cấp thiết, là cơ hội để địa phương nâng cao hiệu quả quản lý quy hoạch, đất đai, xây dựng”.

Thực tế, Hà Nội đã ứng dụng công nghệ thông tin vào các nghiệp vụ quản lý nhà nước từ năm 2005. Mặc dù, hạ tầng công nghệ và nguồn nhân lực được nâng cấp liên tục, nhưng công tác chuyển đổi số trong quy hoạch, quản lý đô thị vẫn còn nhiều thách thức. Theo PGS, TS Nguyễn Trúc Anh, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, cách quản lý đô thị những năm qua đã bộc lộ nhiều điểm hạn chế, như: Quy hoạch đô thị cứng nhắc và thiếu linh động để theo kịp sự thay đổi nhanh chóng của xã hội, việc số hóa các bản quy hoạch chưa được thực hiện bài bản, dẫn đến tình trạng dữ liệu nằm rải rác trên giấy, bản vẽ, góp phần khiến việc phân tích, mô phỏng và dự báo xu hướng phát triển gặp nhiều khó khăn. “Việc quản lý đất đai manh mún, thiếu minh bạch về thông tin, thông tin giá đất chưa được số hóa đồng bộ, dẫn đến tình trạng chồng chéo, tranh chấp, và gây khó khăn lớn cho công tác quản lý”, ông Nguyễn Trúc Anh nhấn mạnh.

Thêm nữa, do thiếu sự giám sát và điều phối thông minh dẫn đến nhiều bất cập trong quản lý đô thị Hà Nội. Đơn cử, hệ thống cấp thoát nước, chiếu sáng, giao thông... đang được vận hành riêng rẽ, dẫn đến lãng phí năng lượng, ùn tắc giao thông.

Những năm gần đây, cơ quan chuyên môn của thành phố xác định, chuyển đổi số là động lực nâng cao hiệu quả quản lý đô thị. Tuy nhiên, trở ngại lớn nhất trong quá trình này là tình trạng thiếu chuyên gia am hiểu về quy hoạch đô thị và sử dụng thành thạo công nghệ GIS, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data). Đó là chưa kể, đa số trường đại học hiện thiếu chương trình đào tạo liên ngành, dẫn đến khoảng trống lớn trong nhân lực chuyển đổi số thuộc lĩnh vực quy hoạch và quản lý đô thị.

Theo PGS,TS Trần Hải Dương, chuyên gia công nghệ đô thị: Chuyển đổi số trong lĩnh vực quy hoạch không chỉ dừng ở số hóa tài liệu, mà cần phát triển một hệ sinh thái dữ liệu thông minh, tích hợp, có khả năng phân tích và dự báo.

Mau chóng số hóa cơ sở dữ liệu

Công tác quy hoạch và quản lý đô thị luôn là lĩnh vực phức tạp, liên quan đến nhiều ngành, nhiều cấp, với khối lượng dữ liệu khổng lồ và biến động thường xuyên.

Nhiều chuyên gia cho rằng, Thủ đô Hà Nội cần xây dựng một cơ sở dữ liệu tổng hợp, tích hợp đa ngành (đất đai, quy hoạch, giao thông, môi trường...) trên nền tảng GIS và BIM, hướng tới xây dựng “bộ não số”, nhằm mô phỏng, phân tích kịch bản phát triển đô thị trong tương lai một cách trực quan và chính xác. “Bộ não số” cũng sẽ hỗ trợ việc đưa ra quyết định quy hoạch chính xác, khoa học và minh bạch hơn; bảo đảm sự tham gia của cộng đồng, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư, doanh nghiệp trong quá trình triển khai các dự án.

Hà Nội đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm số hóa toàn bộ dữ liệu quy hoạch từ cấp thành phố đến phường, xã.

Theo Kế hoạch 150/KH-UBND, ngày 28/5/2025 của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội, về Đề án xây dựng và quản lý Hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch, thành phố đặt mục tiêu, đến năm 2026, có 100% cơ sở dữ liệu hồ sơ quy hoạch Thủ đô được thu thập, xây dựng trên nền tảng công nghệ ứng dụng hệ thống thông tin địa lý (GIS) để cập nhật vào hai Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch và được cung cấp, chia sẻ cho các tổ chức, cá nhân theo quy định. Mục tiêu cũng đặt ra, có 100% văn bản điện tử của cơ sở dữ liệu hồ sơ quy hoạch các loại (bao gồm cả cơ sở dữ liệu hồ sơ quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành) thuộc trách nhiệm của thành phố theo quy định được thu thập, tạo lập để cập nhật vào Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch và được cung cấp, chia sẻ cho các tổ chức, cá nhân. Đến năm 2030, có 100% cơ sở dữ liệu hồ sơ quy hoạch các loại (bao gồm cả cơ sở dữ liệu hồ sơ quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành) của thành phố hoặc thuộc trách nhiệm của thành phố được thu thập, xây dựng trên nền tảng công nghệ ứng dụng hệ thống thông tin địa lý (GIS) để cập nhật vào Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch và được cung cấp, chia sẻ cho các tổ chức, cá nhân theo quy định.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh yêu cầu các sở, ban, ngành và địa phương căn cứ chức năng nhiệm vụ triển khai thực hiện việc xây dựng, quản lý và cập nhật các cơ sở dữ liệu quy hoạch của sở, ngành, địa phương quản lý phù hợp quy định về chuẩn dữ liệu, bảo mật dữ liệu; thực hiện chia sẻ các cơ sở dữ liệu quy hoạch do sở, ngành, địa phương quản lý với Hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch.

Tập trung vào giải pháp trọng tâm

Để phục vụ quá trình chuyển đổi số, thành phố Hà Nội xác định đầu tư hạ tầng số là nhiệm vụ trọng tâm. Theo Kế hoạch số 58/KH-UBND, ngày 26/2/2025 của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội về phát triển hạ tầng số năm 2025 và định hướng đến năm 2030, đến năm 2026, toàn thành phố sẽ hoàn thành phủ sóng mạng cáp quang và 5G, phổ cập hệ thống cảm biến IoT và điện toán đám mây cho các cơ quan quản lý.

Cùng với chuyển đổi số, thành phố Hà Nội xác định phải thay đổi cách thức vận hành, xây dựng chính quyền phục vụ. (Ảnh VĂN HỌC)

Mới đây, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Kế hoạch hành động số 243/KH-UBND, ngày 8/9/2025 về triển khai các nhiệm vụ, giải pháp phát triển đô thị thông minh đến năm 2030. Thành phố sẽ khẩn trương rà soát, điều chỉnh hoặc xây dựng chiến lược phát triển đô thị thông minh gắn hiện đại hóa hạ tầng, xây dựng nền tảng chính quyền đô thị số; ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong điều hành, quản lý, phục vụ người dân, doanh nghiệp, hướng tới chuyển đổi số, chuyển đổi xanh; huy động và điều phối nguồn lực, kêu gọi đầu tư trong và ngoài nước.

KTS Đào Ngọc Nghiêm nhìn nhận, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn (sửa đổi), có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 đã giải quyết được nhiều vướng mắc về tích hợp và phân cấp quy hoạch. Điều quan trọng hơn, luật khuyến khích các địa phương, trong đó có Hà Nội, chủ động đẩy nhanh ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả quản lý. “Các trung tâm dữ liệu hiện đại đang được xây dựng, giúp lưu trữ, phân tích và xử lý dữ liệu quy hoạch khổng lồ của hơn 8,4 triệu dân. Mong rằng, mọi thay đổi về quy hoạch, hiện trạng đô thị, giấy phép xây dựng… sẽ được cập nhật liên tục và theo dõi trực tuyến, góp phần quản lý xây dựng hiệu quả hơn”, ông Nghiêm nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Anh Dũng, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Giảng Võ kiến nghị thêm: Một điều quan trọng nữa là thành phố cần có kế hoạch đào tạo đội ngũ cán bộ về phân tích dữ liệu và trang bị kỹ năng đọc hiểu kết quả phân tích và ứng dụng AI trong công tác quản lý quy hoạch, đô thị.

DIÊN KHÁNH