Thú chơi đồ cổ của giới trẻ

Việc quản lý và định danh nguồn gốc cổ vật trong cộng đồng người chơi trẻ là thách thức không nhỏ.

Hoài niệm trở thành phong cách sống

Hà Nội cuối tuần, không khó để bắt gặp hình ảnh những bạn trẻ ngồi say sưa lật từng cuộn băng cassette, ngắm nghía chiếc máy ảnh phim hay thử âm thanh từ một chiếc radio cũ tại các phiên chợ đồ cổ. Phần đông người ghé các phiên chợ này là giới trẻ – những người tìm kiếm dấu ấn hoài niệm giữa lòng đô thị hiện đại.

Chỉ với những món đồ “đã cũ”, nhiều bạn trẻ đang thể hiện cá tính và tạo phong cách riêng cho không gian sống. Tuy nhiên, phía sau vẻ lãng mạn ấy là những rủi ro không nhỏ: giá cả khó lường, thị trường thật – giả lẫn lộn, và nguy cơ dính tới hiện vật có nguồn gốc không minh bạch.

Nếu trước đây “chơi đồ cổ” gắn với hình ảnh các nhà sưu tầm lớn tuổi, thì nay thú chơi này đã trở thành một phần của gu sống trẻ. Minh Phương (23 tuổi, Hà Nội) chia sẻ, cô đặt một chiếc radio National sản xuất từ thập niên 1970 trên kệ gỗ phòng ngủ vì muốn “được chạm vào thời gian” mỗi ngày.

Sự lan tỏa của trào lưu này còn được thúc đẩy mạnh bởi mạng xã hội. Các nhóm trao đổi, sưu tầm trên Facebook, Instagram, TikTok ngày càng sôi động. Một số hội nhóm thu hút hàng chục nghìn thành viên, cho thấy cộng đồng mê hoài cổ đang ngày càng mở rộng. Rõ ràng, người trẻ không chỉ tìm đến đồ cổ để trang trí cho đẹp. Đó còn là cách họ kể câu chuyện cá nhân, khẳng định bản sắc qua việc gìn giữ những giá trị đã đi qua nhiều thập kỷ.

Điều đáng chú ý là ngày càng nhiều bạn trẻ chú trọng khía cạnh văn hóa của thú chơi này. Như trường hợp của anh Lê Tấn Khoa (43 tuổi, Hà Nội) trước khi quyết định sưu tầm, anh đăng hình hiện vật lên diễn đàn để tham khảo ý kiến chuyên gia và người chơi lâu năm, qua đó xác định được mảnh gốm trong tay là gốm Chăm thế kỷ XII–XIII.

Trong khi đó, những người đi trước như ông Hoàng Bình (50 tuổi, Nghệ An) – người có hơn 30 năm sưu tầm – đang hướng đến việc chia sẻ giá trị cho cộng đồng. Ông ấp ủ mở một không gian trưng bày để giới trẻ có cơ hội tiếp cận và tìm hiểu văn hóa Việt qua những hiện vật mang dấu ấn thời gian.

Từ một thú vui decor, sưu tầm đồ cổ đang chuyển mình thành hành vi văn hóa: hiểu biết – kết nối – bảo tồn. Một góc nhỏ hoài niệm trong căn phòng trọ có thể trở thành cầu nối giữa hiện tại và quá khứ, nếu người chơi bước vào cuộc chơi bằng tri thức và sự trân trọng.

Cần trang bị thêm kiến thức

Với một thị trường còn khá “mập mờ” như đồ cổ, sự hiểu biết chính là tấm lá chắn đầu tiên của người chơi trẻ. Không ít bạn trẻ bước vào cuộc chơi bằng cảm xúc – thích gì mua nấy – rồi chỉ sau vài lần “đau ví” mới nhận ra cần trang bị tối thiểu những kỹ năng để định giá và thẩm định hiện vật.

Trước hết, người chơi nên nắm được các dấu hiệu tuổi đời của món đồ: độ mòn tự nhiên theo thời gian, kỹ thuật chế tác đặc trưng từng thời kỳ hay sự xuống màu của lớp men, lớp kim loại. Riêng với các thiết bị công nghệ cũ như radio, máy ảnh phim, cần hiểu nguyên lý vận hành để tránh mua phải đồ hỏng nhưng được “mông má” như mới.

Nguồn gốc xuất xứ là yếu tố then chốt. Việc yêu cầu người bán cung cấp thông tin lịch sử sở hữu món đồ, hay chọn giao dịch qua các đơn vị, cộng đồng uy tín không chỉ để bảo vệ ví tiền mà còn tránh tiếp tay cho tình trạng buôn bán cổ vật có nguồn gốc bất hợp pháp.

PGS.TS Đỗ Văn Trụ - Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Việt Nam, nhấn mạnh: “Nếu chỉ vì lợi ích kinh tế, di sản văn hóa sẽ bị mai một. Di sản cần được gìn giữ bằng sự hiểu biết và ý thức trách nhiệm của cộng đồng.” Theo ông, các nhà sưu tầm – đặc biệt là lớp trẻ – đang nắm giữ một lượng hiện vật không nhỏ và nếu được định hướng tốt, họ sẽ trở thành lực lượng quan trọng trong việc lan tỏa tình yêu và hiểu biết về di sản.

Giá cả trên thị trường đồ cổ cũng ẩn chứa nhiều rủi ro: món đồ “rẻ bất thường” thường đi kèm nguy cơ hàng giả, còn sự thiếu hiểu biết có thể khiến người trẻ bị ép giá đến mức “cao vô lý”. Thị trường vốn không có chuẩn niêm yết, nên chỉ cần một phút vội vàng, món đồ hoài niệm có thể biến thành bài học đắt giá.

Quan trọng hơn cả, sưu tầm đồ cổ là một thú chơi, không chỉ là cuộc mua - bán. Biết bảo quản, phục chế đúng cách đồng nghĩa với việc giữ cho câu chuyện của món đồ được tiếp tục. Bởi mỗi hiện vật đều mang theo ký ức tập thể, phản ánh một phần đời sống xã hội của quá khứ.

Khi người trẻ tiếp cận thú chơi này bằng tri thức, sự tử tế và tôn trọng di sản, đồ cổ không chỉ trở thành vật trang trí hay biểu tượng cá tính – mà còn là cầu nối mềm mại giữa quá khứ và hiện tại.

Nhà sưu tập gốm sứ Nguyễn Đương nhấn mạnh, việc quản lý và định danh nguồn gốc cổ vật trong cộng đồng người chơi trẻ là thách thức không nhỏ. Số lượng người sưu tầm hiện nay rất đông, trong khi phần lớn hiện vật được trao tay qua nhiều đời mà không còn giấy tờ liên quan, khiến quá trình đăng ký với cơ quan nhà nước trở nên khó đồng bộ và thiếu cơ sở pháp lý.

Văn Thanh