Thông điệp về khát vọng tự chủ của Liên minh châu Âu (EU)

Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen. (Ảnh: THX/TTXVN)

Tuy nhiên, giữa sóng gió bủa vây, để những cam kết đầy tham vọng có thể trở thành hiện thực, cần nhiều nỗ lực và sự đoàn kết của các nước thành viên.

Khẳng định khát vọng và quyết tâm tự chủ của EU là nội dung xuyên suốt Thông điệp Liên minh năm 2025, được Chủ tịch EC Ursula von der Leyen đọc tại trụ sở Nghị viện châu Âu ở Strasbourg, Pháp. Chủ tịch EC nhấn mạnh mong muốn củng cố sức mạnh nội tại của khối ở hàng loạt khía cạnh, từ an ninh, quốc phòng cho đến kinh tế, xã hội, y tế, công nghệ.

Trong bối cảnh những mối đe dọa an ninh liên quan tình hình tại Ukraine ngày càng gia tăng, bà Leyen giới thiệu kế hoạch “Sẵn sàng 2030”, với mục tiêu huy động 800 tỷ euro cho lĩnh vực quốc phòng. EU cũng khẳng định hỗ trợ Ukraine, trong đó có thành lập Liên minh thiết bị bay không người lái cùng với quốc gia Đông Âu này.

Một số sáng kiến đáng chú ý khác được đưa ra: thành lập Quỹ Scaleup Europe trị giá nhiều tỷ euro để hỗ trợ các doanh nghiệp phát triển; triển khai Sáng kiến chống chịu y tế toàn cầu nhằm củng cố vị thế EU trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe; công bố Đạo luật phát triển điện toán đám mây và trí tuệ nhân tạo để EU không bị “chậm chân” trong cuộc chạy đua công nghệ…

Tuy nhiên, trước những lời cam kết củng cố vị thế tiên phong, dẫn dắt của EU, nhiều ý kiến hoài nghi rằng liệu Brussels có rơi vào cảnh “lực bất tòng tâm”, khi năng lực tài chính hạn chế và sự chia rẽ nội khối vẫn sâu sắc còn sức ép từ bên ngoài ngày một gia tăng? Cuộc xung đột ở Ukraine đã bước sang năm thứ tư và tác động mạnh đến tình hình chính trị, an ninh của châu Âu. Những khác biệt giữa các nước thành viên EU về quản lý xung đột đặt ra thách thức về đoàn kết nội khối.

Sự chia rẽ lộ rõ khi nhìn vào kế hoạch bảo đảm an ninh hậu xung đột cho Kiev. Không phải quốc gia EU nào cũng sẵn sàng triển khai quân tới Ukraine. Cuộc xung đột ở Ukraine khiến châu Âu gánh chịu một khoản chi phí khổng lồ. Trong giai đoạn 2022-2024, các quốc gia thành viên EU và Ủy ban châu Âu đã hỗ trợ Ukraine số tiền tổng cộng gần 122 tỷ USD. Một bộ phận không nhỏ người dân các nước EU cũng bày tỏ phản đối kế hoạch triển khai quân.

Mối quan hệ phức tạp với đồng minh bên kia bờ Đại Tây Dương là Mỹ sau khi ông Donald Trump nhậm chức Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ thứ hai cũng là vấn đề khó với EU. Sóng gió đã đến với quan hệ Mỹ-EU liên quan vấn đề thương mại, chi tiêu quốc phòng và vấn đề Ukraine. Mỹ và EU đạt được thỏa thuận thương mại vào cuối tháng 7/2025, theo đó Washington áp mức thuế 15% đối với hàng nhập khẩu từ 27 nước EU, Brussels cam kết mua các sản phẩm năng lượng của Washington.

Có nhiều ý kiến cho rằng Brussels đang có sự nhượng bộ lớn trong thỏa thuận. Về vấn đề Ukraine, những tuyên bố gần đây của Mỹ cho thấy, nước Mỹ muốn châu Âu phải gánh vác phần lớn trách nhiệm bảo đảm an ninh cho Ukraine.

EU cũng đang tụt hậu trong cuộc đua công nghệ so với các nước lớn như Mỹ hay Trung Quốc. Đây là một điều đáng tiếc, bởi Brussels có tầm nhìn rất sớm về các làn sóng công nghệ và cũng là hình mẫu cho các khu vực khác trên thế giới trong xây dựng khuôn khổ pháp lý cho lĩnh vực công nghệ. Một trong những nguyên nhân cốt lõi là sự thiếu hụt nguồn vốn đầu tư, giữa lúc châu Âu đang đứng trước những sức ép tài chính nặng nề.

Trước Nghị viện châu Âu, Chủ tịch EC Ursula von der Leyen tuyên bố: “Thế giới đang nhìn về châu Âu, và châu Âu đã sẵn sàng để lãnh đạo”. Thông điệp Liên minh đã phản ánh khát vọng tự chủ và củng cố vị thế của Brussels trên trường quốc tế, dù để hiện thực hóa những sáng kiến, cam kết được đưa ra sẽ không dễ dàng.

MINH HẰNG