Thời điểm bản lề để Việt Nam 'chuyển mình' sang quốc gia sản xuất công nghệ cao

Các đại biểu thảo luận tại diễn đàn

Với kim ngạch xuất khẩu điện tử đạt 134,5 tỷ USD năm 2024 và xu hướng tăng trưởng mạnh trong 2025, cùng sự hiện diện ngày càng lớn của các trung tâm R&D như Qualcomm, NVIDIA và chiến lược phát triển bán dẫn đến 2030, Việt Nam đang trở thành điểm đến ưu tiên của các tập đoàn công nghệ toàn cầu.

Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam Trần Hồng Quân cho biết, trong bối cảnh địa chính trị và công nghệ toàn cầu biến động, Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm sản xuất điện tử – bán dẫn chiến lược của khu vực châu Á.

“Việt Nam hiện đang là quốc gia đứng thứ 5 thế giới về xuất khẩu thiết bị điện tử, máy tính và linh kiện và đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu điện thoại và linh kiện. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu ngành điện tử đạt hơn 134,5 tỷ USD, đóng góp hơn 1/3 vào tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia” – ông Quân nói.

Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam cho biết thêm, chỉ trong 5 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu ngành tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, đạt hơn 60,8 tỷ USD, tăng hơn 39% so với cùng kỳ năm trước, giúp ngành tiếp tục giữ vững vị thế là ngành mũi nhọn trong cơ cấu kinh tế xuất khẩu.

Đặc biệt, việc Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, tầm nhìn 2050 là bước đi quyết đoán giúp thúc đẩy nội lực – từ đào tạo nhân lực, nâng cao năng lực nội địa hóa cho đến chủ động trong nghiên cứu và sản xuất công nghệ lõi.

Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam Trần Hồng Quân

Tuy nhiên, đằng sau các con số ấn tượng là những thách thức thực tế: 100% giá trị xuất khẩu điện thoại đến từ FDI nhưng 80% linh kiện vẫn phải nhập khẩu; hơn 90% nhà cung ứng cấp 1 là doanh nghiệp nước ngoài; khả năng R&D trong nước còn hạn chế, và Việt Nam chủ yếu vẫn đóng vai trò lắp ráp.

"Những thách thức đó cũng cho thấy, đây là thời điểm bản lề để Việt Nam chuyển mình – từ một trung tâm lắp ráp sang một quốc gia sản xuất có chiều sâu" - ông Quân nhận định.

Theo bà Đỗ Thị Thúy Hương - Ủy viên ban chấp hành, Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử (VEIA) - Phó Chủ tịch, Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ (VASI), điện tử là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, chiếm hơn 30% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước năm 2024, đạt 126,7 tỷ USD.

Trong đó Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với ngành điện tử có tỷ trọng xuất khẩu sang nước này lên tới hơn 40% trong một số phân khúc. Trung Quốc là nguồn cung nguyên liệu lớn nhất, chiếm tới 80% linh kiện và nguyên liệu cho ngành điện tử Việt Nam.

Riêng năm 2024, xuất khẩu máy và thiết bị điện tử, thu âm của Việt Nam sang Hoa Kỳ đạt 41,7 tỷ USD, chiếm 34,9% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ.

Theo giới phân tích, bối cảnh hiện nay là cơ hội để Việt Nam tái cấu trúc chuỗi cung ứng, đẩy mạnh chuyển đổi số và mở rộng thị trường thông qua các hiệp định thương mại tự do (FTA) và thương mại điện tử xuyên biên giới.

Tuy nhiên theo bà Hương, thuế quan cao từ Hoa Kỳ có thể làm tăng chi phí sản xuất của các doanh nghiệp Việt Nam. Giá nguyên liệu tăng, chi phí sản xuất cũng tăng, ảnh hưởng đến lợi nhuận và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.

Mặt khác, thuế quan có thể làm tăng chi phí logistics do các doanh nghiệp phải tìm kiếm nguồn cung thay thế, hoặc thay đổi tuyến đường vận chuyển để tránh thuế. Điều này có thể dẫn đến thời gian vận chuyển dài hơn và chi phí vận chuyển cao hơn.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương - Ủy viên ban chấp hành, Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử (VEIA) - Phó Chủ tịch, Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ (VASI)

Do đó bà Hương khuyến nghị, các doanh nghiệp cần đa dạng thị trường xuất khẩu, tận dụng 17 FTA mà Việt Nam đã ký với gần 70 nền kinh tế, để giảm phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ. Đồng thời nghiên cứu các thị trường tiềm năng như Ấn Độ, Trung Đông hoặc châu Phi; đầu tư vào nghiên cứu thị trường và xây dựng thương hiệu tại các thị trường mới.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng cần tái cơ cấu sản xuất và nâng cao giá trị gia tăng. Theo đó, cần đầu tư vào công nghệ và sản phẩm xanh, chuyển đổi sản xuất theo hướng bền vững như sử dụng năng lượng tái tạo, vật liệu thân thiện môi trường để đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của Hoa Kỳ và các thị trường phát triển; điều này cũng sẽ giúp tăng khả năng cạnh tranh nếu Hoa Kỳ áp thêm rào cản phi thuế quan.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cần đẩy mạnh sản xuất các mặt hàng có giá trị gia tăng cao như linh kiện bán dẫn, sản phẩm AI, hoặc thiết bị y tế, vốn nằm trong ưu tiên hợp tác của Hoa Kỳ với Việt Nam...

Nam Phong