Thỏa thuận khoáng sản với Mỹ thiếu điều khoản chủ chốt, ông Zelensky nói gì?

Tổng thống Zelensky chia sẻ thông tin chi tiết về thỏa thuận tài nguyên thiên nhiên Mỹ-Ukraine tại Kiev hôm 26/2. Ảnh: AFP.

Với việc Trump muốn kết thúc nhanh chóng cuộc chiến của Nga và thu hồi một số khoản viện trợ tài chính của Washington cho Kiev, ông Zelensky đang hy vọng rằng thỏa thuận tài nguyên thiên nhiên có thể đảm bảo sự hỗ trợ trong tương lai của Tổng thống Mỹ, cũng như đảm bảo an ninh cho Ukraine.

Tuy nhiên, bản dự thảo thỏa thuận mà các hãng truyền thông Mỹ đăng tải trong hôm 26/2 chỉ nói rằng Mỹ “ủng hộ những nỗ lực của Ukraine nhằm đạt được những đảm bảo an ninh cần thiết để thiết lập nền hòa bình lâu dài” mà không đưa ra những cam kết rõ ràng.

Tại cuộc họp báo ở Kiev, ông Zelensky thừa nhận rằng thỏa thuận này không có “các bước cụ thể về đảm bảo an ninh” vì những điều này cần được quyết định chung với Mỹ và châu Âu.

Tổng thống Ukraine nói rằng thỏa thuận này có thể là một “thành công lớn” nhưng nhấn mạnh rằng nó chỉ tạo ra một “khuôn khổ” có thể trở thành “một phần của đảm bảo an ninh trong tương lai”, điều mà ông hy vọng sẽ thảo luận sâu hơn trong cuộc gặp dự kiến với ông Trump. Trước đó, giới truyền thông đưa tin Mỹ và Ukraine đã nhất trí về các điều khoản trong thỏa thuận và ông Zelensky dự kiến sẽ tới thăm Washington, DC trong những ngày tới.

Thỏa thuận có gì?

Toàn bộ văn bản của thỏa thuận phác thảo kế hoạch của Mỹ và Ukraine nhằm thành lập “Quỹ đầu tư tái thiết” do hai nước cùng quản lý.

Theo thỏa thuận có chỗ cho chữ ký của Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine Andrii Sybiha, Ukraine sẽ đóng góp vào quỹ 50% tổng doanh thu kiếm được từ việc bán tài sản tài nguyên thiên nhiên thuộc sở hữu nhà nước, bao gồm hydrocarbon, dầu và khí đốt tự nhiên, cũng như khoáng sản đất hiếm.

Văn bản dự thảo có đoạn: “Để tránh nghi ngờ, các nguồn thu trong tương lai không bao gồm các nguồn thu hiện tại vốn đã là một phần của nguồn thu ngân sách chung của Ukraine”.

Văn bản dự thảo cho biết quỹ này sẽ nhằm mục đích "thu hút đầu tư để tăng cường phát triển, xử lý và kiếm tiền từ tất cả tài sản công và tư của Ukraine", bao gồm cả lĩnh vực dầu khí và đất hiếm.

Theo dự thảo, quỹ sẽ được quản lý bởi đại diện của Mỹ và Ukraine, và “các điều khoản chi tiết hơn liên quan đến việc quản lý và hoạt động của Quỹ sẽ được quy định trong một thỏa thuận tiếp theo”, sẽ được đàm phán sau khi thỏa thuận ban đầu được ký kết.

Nhiều người Ukraine đã tỏ rõ sự không hài lòng trước các báo cáo rằng Kiev chuẩn bị cấp cho Washington quyền tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên của Ukraine, trong khi chính quyền Trump lại tỏ ra mơ hồ về những gì họ sẽ đưa ra để đổi lại.

Oleksandra Zdorenko, một người Ukraine hưu trí, nói với kênh CNN rằng người Ukraine đã "phẫn nộ" khi Mỹ lần đầu tiên đề xuất thỏa thuận yêu cầu chia sẻ 500 tỷ USD đất hiếm và các khoáng sản khác của Ukraine, nhưng ông Zelensky đã từ chối và nói rằng điều này sẽ đồng nghĩa với việc "bán" đất nước của ông.

“Chúng tôi không hiểu làm thế nào họ có thể đề nghị với chúng tôi một thỏa thuận như vậy. Bây giờ đối với tôi, có vẻ như một số điều kiện đã thay đổi”, ông Zdorenko nói. “Tôi hoàn toàn tin tưởng vào chính phủ và Tổng thống của chúng tôi. Họ đã làm nhiều điều cho Ukraine nên bây giờ họ sẽ không làm bất cứ điều gì gây tổn hại đến nó”.

Tại cuộc họp báo ở Kiev hôm 26/2, Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal nói rằng ông Zelensky sẽ không ký “hoặc thậm chí xem xét bất kỳ hiệp ước nô lệ hoặc thuộc địa nào không tính đến lợi ích” của Ukraine, đồng thời nói rằng dự thảo thỏa thuận đặt nền tảng cho “sự phục hồi trong tương lai” của Ukraine.

Bản đồ các khoáng sản của Ukraine. Ảnh: CNN.

Ukraine “biết ơn” sự ủng hộ của Mỹ

Ông Zelensky cũng cho biết trong cuộc họp báo rằng Ukraine sẽ không hoàn trả số tiền mà Mỹ đã cấp cho họ như một phần của thỏa thuận tài nguyên thiên nhiên.

“Tôi sẽ không chấp nhận trả nợ, thậm chí chỉ 10 xu trong thương vụ này. Nếu không, điều đó sẽ tạo ra tiền lệ”, ông nói hôm thứ Tư.

Cuối tuần qua, ông Trump đã nói rằng ông đang “cố gắng lấy lại số tiền” mà chính quyền Biden đã trao cho Ukraine để giúp nước này chiến đấu với Nga. Ông Trump tuyên bố sai rằng Mỹ đã trao cho Ukraine 350 tỷ USD kể từ tháng 2/2022. Con số thực tế là khoảng 120 tỷ USD, theo Viện Kinh tế Thế giới Kiel.

Ông Trump cũng tuyên bố sai sự thật rằng sự hỗ trợ của châu Âu dành cho Ukraine là “dưới dạng cho vay”.

“Họ lấy lại được tiền. Chúng tôi đã cho nó dưới dạng không có gì. Vì vậy, tôi muốn họ cung cấp cho chúng tôi thứ gì đó xứng đáng với tất cả số tiền mà chúng tôi đã bỏ ra”, ông Trump nói.

Khi ông Trump lặp lại tuyên bố này trong cuộc hội đàm với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron hôm đầu tuần, ông Macron đã nắm lấy cánh tay của ông Trump để sửa sai.

“Không, thực ra, thành thật mà nói, chúng tôi đã chi tiền. Chúng tôi đã chi 60% tổng số tiền. Nó giống như của Mỹ: dưới dạng các khoản cho vay, bảo lãnh, trợ cấp”, ông Macron nói.

Phát biểu hôm thứ Tư, ông Zelensky cho biết Ukraine vẫn “biết ơn” sự hỗ trợ của Mỹ, nhưng ông sẽ “rất thẳng thắn” và hỏi ông Trump “liệu Mỹ có ngừng hỗ trợ Ukraine hay không”.

Nếu Mỹ không cung cấp thêm viện trợ, ông Zelensky cho biết Ukraine có thể "mua vũ khí trực tiếp" từ Mỹ, đồng thời gợi ý rằng tài sản bị phong tỏa của Nga - lên tới khoảng 300 tỷ USD - có thể được sử dụng để tài trợ cho việc mua bán.

Huyền Chi