Thị trường vũ khí Israel lao đao do cuộc chiến ở Gaza?

Tuần trước, Thủ tướng Israel - ông Benjamin Netanyahu thừa nhận rằng sự phẫn nộ của quốc tế đối với cách Israel tiến hành cuộc chiến ở Gaza đang ảnh hưởng không nhỏ đến Israel. Dù sau đó có điều chỉnh phát biểu nhưng ông Netanyahu vẫn nhấn mạnh một thực tế: Vị thế của Israel trên trường quốc tế đang thay đổi.

Minh chứng cho điều này, trước bài phát biểu của ông Netanyahu hôm 26-9 trước Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, loạt đại biểu các nước đã đứng dậy rời bỏ hội trường.

Vừa qua, loạt nước phương Tây đã tuyên bố công nhận Nhà nước Palestine. Động thái này phần nào phản ánh sự bất bình của các nước này đối với nhà lãnh đạo Israel cũng như cách nước này tiến hành cuộc chiến ở Gaza.

Xe tăng Barak của Lực lượng Phòng vệ Israel. Ảnh: BỘ QUỐC PHÒNG ISRAEL

Giữa những căng thẳng đó, tại Israel, ông Netanyahu đang kêu gọi các nhà sản xuất vũ khí của Israel tăng cường sự sẵn sàng. "Chúng ta cần củng cố các ngành công nghiệp vũ khí độc lập của mình để có được sự độc lập về đạn dược, một nền kinh tế công nghiệp quốc phòng và năng lực công nghiệp để sản xuất chúng" – ông Netanyahu phát biểu tại hội nghị của Bộ Tài chính Israel hôm 15-9.

Không để mất ưu thế trong xuất khẩu vũ khí

Theo đài CNN, Israel từ lâu đã được coi là nơi sản xuất vũ khí tiên tiến và những vũ khí này đã được bán cho các quốc gia trên khắp thế giới. Tuy nhiên, khi sự chỉ trích quốc tế về cuộc chiến ở Gaza ngày càng gia tăng, Israel có nguy cơ mất vị thế tại một số thị trường.

Sau nhiều tháng cảnh báo, gần đây, Tây Ban Nha đã hủy bỏ các đơn đặt hàng vũ khí chiến trường do các công ty Israel sản xuất, trị giá hàng trăm triệu USD. Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez gọi cuộc chiến của Israel ở Gaza là "man rợ" và kêu gọi các hành động trừng phạt mạnh mẽ hơn đối với Israel, bao gồm việc cấm nước này tham gia các cuộc thi thể thao quốc tế và cuộc thi âm nhạc Eurovision.

Ông Oded Yaron – phóng viên chuyên về mảng công nghệ và công nghiệp vũ khí của tờ báo Haaretz thiên tả tại Israel – cảnh báo rằng Israel không muốn để các nước khác đi theo lời kêu gọi của Tây Ban Nha.

"Chúng ta không có đủ nền kinh tế để hỗ trợ; nếu chúng ta không bán vũ khí cho các nước khác, điều đó chắc chắn sẽ gây tổn hại đến nền quốc phòng của Israel" – ông Yaron nói với CNN.

Vừa qua, Bộ Quốc phòng Israel báo cáo doanh số xuất khẩu vũ khí đạt 14,7 tỉ USD vào năm 2024, tăng 13% so với năm trước, với hơn một nửa số hợp đồng quốc phòng được thực hiện với các nước châu Âu.

Doanh số bán vũ khí trị giá hàng tỉ USD của Israel đang ở mức cao kỷ lục. Theo ông Yarron, góp phần của sự tăng trưởng này một phần là do vũ khí của Israel "đã được thử nghiệm trên chiến trường, đã được chứng minh qua thực chiến và mọi người đều cần đến nó".

Hai năm chiến sự vừa qua của Israel tại Gaza, cũng như các hoạt động tại Lebanon, Iran và Yemen, đã góp phần củng cố vị thế của Israel như một nhà cung cấp vũ khí hàng đầu thế giới. Tên lửa đánh chặn Arrow do nhà sản xuất vũ khí Aerospace Industries (IAI) của Israel chế tạo đã đánh chặn thành công tên lửa đạn đạo của Iran ở độ cao đáng kể, trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày vào mùa hè vừa qua.

Gian hàng của công ty công nghệ quốc phòng Elbit Systems của Israel tại một triển lãm ở Pháp vào năm 2022. Ảnh: AFP

Giáp phản ứng nổ do Israel sản xuất – được sử dụng thường xuyên trên xe tăng và xe chiến đấu của Lực lượng Phòng vệ Israel tại Gaza – cũng đã chứng minh được hiệu quả. Máy bay F-35I-Adir cũng đang thu hút được sự chú ý lớn.

Sự phản đối tại các triển lãm vũ khí

Tại triển lãm Thiết bị Quốc phòng và An ninh Quốc tế (DSEI) ở London (Anh) hồi đầu tháng 9, một nhóm phóng viên của CNN đã chứng kiến đám đông khách hàng xếp hàng để nói chuyện với đội ngũ bán hàng của một số công ty quốc phòng lớn nhất của Israel - Elbit Systems, IAI, Rafael, cũng như một số nhà sản xuất vũ khí nhỏ khác của nước này.

Một nhân viên bán hàng tại DSEI trả lời CNN rằng hoạt động kinh doanh đang "bùng nổ" vì khách hàng "thích cách Israel bảo vệ người dân" và người mua "muốn sở hữu những vũ khí đã được thử thách qua chiến trận".

Tuy nhiên, ông Yaron cảnh báo rằng sự chú ý này có thể đang suy yếu khi áp lực chính trị gia tăng. “Khi cuộc chiến ở Gaza kéo dài, nó sẽ ngày càng trở thành một vấn đề lớn hơn" – ông Yaron nói.

Bên ngoài hội chợ vũ khí London, nhiều người biểu tình ủng hộ Palestine kêu gọi chấm dứt cuộc chiến ở Gaza. Những người quan tâm vũ khí của Israel được dẫn vào địa điểm triển lãm sau khi được các cảnh sát hỗ trợ.

Chính phủ Anh cũng đang phải chịu sức ép từ chính nội bộ về vấn đề này. Hơn 20 nhà lập pháp đã kêu gọi chính phủ không ký hợp đồng để công ty Elbit Systems UK đào tạo cho Bộ Quốc phòng Anh. Nhà lập pháp Brian Leishman cho rằng Elbit Systems UK tham gia chương trình máy bay chiến đấu F-35 của Israel, gián tiếp "gây ra cái chết trên khắp Gaza", gây ra "hậu quả toàn cầu về danh tiếng, pháp lý và đạo đức" cho chính phủ Anh.

Gian hàng của một công ty vũ khí Israel được che lại tại Triển lãm Hàng không Paris (Pháp). Ảnh: Alain Jocard/AFP

Mùa hè này, chính phủ Pháp đã đóng cửa các gian hàng của các công ty vũ khí lớn của Israel, bao gồm Elbit Systems và Rafael, tại Triển lãm Hàng không Paris, vì những công ty này không chịu loại bỏ vũ khí tấn công khỏi khu trưng bày.

Và sau cuộc tấn công gần đây của Israel vào văn phòng của các nhà đàm phán Hamas tại Doha (Qatar), Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) đã cấm chính phủ và các công ty quốc phòng Israel tham dự Triển lãm Hàng không Dubai, dự kiến diễn ra vào tháng 11.

Tuy nhiên, ông Yaron cảnh báo rằng việc bán vũ khí của Israel sẽ không bị ảnh hưởng nhiều, do việc hạn chế quyền tiếp cận các triển lãm như vậy.

Ông Yaron cho rằng các quốc gia cần vũ khí, Israel đã chuẩn bị cho những rào cản như vậy và gần như chắc chắn sẽ vượt qua bằng cách nào đó, ngay cả khi "điều đó có thể khiến họ tốn kém hơn, có thể có nhiều phản ứng dữ dội hơn, có thể có nhiều vấn đề hơn".

KHOA ĐIỀM