Thị trường vốn Việt Nam: Đặt trọng tâm vào trái phiếu doanh nghiệp để bứt phá

Các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và khối tư nhân nói riêng hiện rất cần nguồn vốn trung và dài hạn để đầu tư

Khoảng cách lớn giữa tiềm năng và thực tế

Phó Chủ tịch FiinRatings, Tổng Thư ký Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA) – Đỗ Ngọc Quỳnh nhấn mạnh, nhu cầu vốn của doanh nghiệp Việt Nam nói chung, đặc biệt là khu vực tư nhân, đang gia tăng mạnh mẽ.

Theo ông Quỳnh, các doanh nghiệp tư nhân hiện rất cần nguồn vốn trung và dài hạn để đầu tư công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Đây chính là tiền đề thuận lợi để thị trường tài chính Việt Nam phát triển, đặc biệt là thị trường vốn nợ qua việc tạo ra nhiều sản phẩm cho nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, quy mô toàn thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện mới đạt khoảng 1,25 triệu tỷ đồng, tương đương 10,8% GDP năm 2024, trong khi mục tiêu đến năm 2030 là 25%. Con số này còn khá khiêm tốn nếu so với các nước trong khu vực như Hàn Quốc, Thái Lan, Malaysia, nơi thị trường trái phiếu doanh nghiệp chiếm 30–40% GDP, hay Mỹ và Nhật Bản, tỷ lệ này vượt 100%.

Không chỉ dừng ở quy mô, các thị trường đi trước cũng đã hình thành cơ cấu sản phẩm phong phú, từ trái phiếu công ty, trái phiếu xanh, trái phiếu chuyển đổi đến chứng khoán hóa nợ, với sự tham gia sâu rộng của các quỹ hưu trí, công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư trái phiếu và cả nhà đầu tư cá nhân thông qua kênh phân phối minh bạch.

Khoảng cách này cho thấy những điểm nghẽn còn tồn tại tại Việt Nam. Ông Quỳnh chỉ rõ, cơ sở nhà đầu tư còn hạn chế, chủ yếu dựa vào ngân hàng thương mại; chất lượng và tính minh bạch của hàng hóa chưa đồng đều; cơ chế bảo lãnh tín dụng, xếp hạng tín nhiệm và quản trị rủi ro chưa phát huy hiệu quả; hạ tầng thông tin, giao dịch, giám sát còn nhiều việc phải làm.

“Việc khai thông và phát triển mạnh mẽ thị trường vốn nội địa, đặc biệt là thị trường vốn nợ, trở thành điều kiện tiên quyết. Đây là con đường giúp giảm sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng, đồng thời tạo nền tảng để dòng vốn dài hạn, chi phí hợp lý và phân bổ minh bạch chảy vào khu vực tư nhân, qua đó thúc đẩy tăng trưởng bền vững”, ông Quỳnh nhấn mạnh.

Để hiện thực hóa mục tiêu phát triển thị trường vốn, Phó Chủ tịch FiinRatings, Tổng Thư ký VBMA cho rằng những cải cách pháp lý gần đây như Luật Chứng khoán sửa đổi 2024, Luật Doanh nghiệp sửa đổi 2025 cùng Nghị quyết 68 và 198 về phát triển kinh tế tư nhân đã tạo nền tảng quan trọng. Các chính sách này giúp nâng cao chất lượng phát hành, mở rộng cơ sở nhà đầu tư và thúc đẩy chào bán ra công chúng trở thành kênh huy động vốn chủ đạo cho doanh nghiệp. Ông đồng thời nhấn mạnh, thị trường vốn chỉ có thể vận hành hiệu quả khi đảm bảo sự minh bạch, tuân thủ chuẩn mực và có công cụ đánh giá rủi ro đáng tin cậy, trong đó xếp hạng tín nhiệm là yếu tố then chốt.

Trái phiếu doanh nghiệp là trọng tâm

Ở góc độ cơ quan quản lý, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) Bùi Hoàng Hải khẳng định, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang tập trung triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để phát triển thị trường vốn Việt Nam một cách an toàn, minh bạch và hiệu quả.

Phó Chủ tịch UBCKNN Bùi Hoàng Hải

Theo Phó Chủ tịch UBCKNN, năm 2025 mở ra giai đoạn tăng trưởng mới cho nền kinh tế Việt Nam. Chính phủ đã khẳng định quyết tâm duy trì mức tăng trưởng GDP trên 8% trong năm nay, hướng tới hai con số từ 2026–2030, nhằm hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập trung bình cao vào năm 2030. Đầu tư công năm 2025 dự kiến đạt 791.000 tỷ đồng, tương đương 6,4% GDP, cùng với xuất siêu 4 tỷ USD trong 7 tháng đầu năm và dòng vốn FDI, vốn gián tiếp chảy mạnh vào công nghệ cao, xanh và chuyển đổi năng lượng – tất cả tạo động lực mới cho nền kinh tế.

Trong bức tranh đó, khu vực tư nhân được xác định là động lực quan trọng. “Nhu cầu vốn cho khu vực tư nhân là rất lớn, đồng thời là cơ hội lớn cho các định chế tài chính, thị trường tín dụng và đặc biệt là thị trường trái phiếu doanh nghiệp,” Phó Chủ tịch UBCKNN nhấn mạnh.

Để đáp ứng nhu cầu này, UBCKNN khuyến khích sự tham gia của các quỹ đầu tư trong và ngoài nước, nghiên cứu cơ chế bảo lãnh trái phiếu, mở rộng kênh huy động vốn trung và dài hạn, chuẩn hóa điều kiện IPO, niêm yết và phát hành theo thông lệ quốc tế. Song song đó, cơ quan quản lý sẽ hoàn thiện cơ chế công bố thông tin đầy đủ, tăng chế tài xử lý vi phạm, hiện đại hóa hạ tầng giao dịch, thanh toán, bù trừ, xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất và hoàn thiện mô hình giám sát tích hợp.

Đặc biệt, với trái phiếu doanh nghiệp, ông Bùi Hoàng Hải khẳng định đây là một trọng tâm chính sách. Thị trường sẽ được phát triển theo hướng công khai, minh bạch, bảo vệ nhà đầu tư và đa dạng hóa sản phẩm. Doanh nghiệp phát hành được khuyến khích gắn với dự án xanh, bền vững; nhà đầu tư sẽ được mở rộng sang tổ chức dài hạn; khung pháp lý sẽ tiếp tục hoàn thiện cơ chế chào bán riêng lẻ và ra công chúng.

Cùng với đó, để thị trường vận hành hiệu quả, lãnh đạo UBCKNN nhấn mạnh đến vai trò của toàn bộ thành viên. Trong đó, doanh nghiệp đại chúng phải nâng cao quản trị và minh bạch; nhà đầu tư cần chuyên nghiệp, có chiến lược dài hạn; các định chế trung gian phải tăng năng lực tư vấn, phân phối và giám sát; còn các tổ chức xếp hạng tín nhiệm và bảo lãnh trái phiếu phải phát triển dịch vụ chất lượng cao nhằm củng cố niềm tin thị trường.

Phùng Xuân