Thị trường vàng sẽ cạnh tranh trong thời gian tới

Xóa bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng

Ngày 26-8, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 232/2025/NĐ-CP sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định số 24/2012/NĐ-CP ngày 3-4-2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng.

Trong đó, đáng chú ý là xóa bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất khẩu vàng nguyên liệu và nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng. Việc mua bán vàng từ 20 triệu đồng/ngày trở lên phải thanh toán qua tài khoản ngân hàng; doanh nghiệp được Ngân hàng Nhà nước xem xét cấp Giấy phép sản xuất vàng miếng khi đáp ứng đủ nhiều điều kiện, trong đó có vốn điều lệ từ 1.000 tỷ đồng trở lên…

Thực tế, cơ chế độc quyền vàng miếng được quy định tại Nghị định số 24/2012/NĐ-CP mang sứ mệnh chống "vàng hóa" nền kinh tế, đến nay không còn phù hợp và bộc lộ nhiều hạn chế, mà trước hết là hạn chế nguồn cung.

Công ty TNHH một thành viên Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC), thương hiệu vàng miếng duy nhất được Ngân hàng Nhà nước chỉ định sản xuất tại Việt Nam từ năm 2012, không có doanh nghiệp nào khác được phép sản xuất vàng miếng thương hiệu quốc gia. Doanh nghiệp cũng không được tự chủ nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng, chỉ được dập lại vàng móp, méo nên gây khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu thị trường.

Việc chỉ có một đơn vị được sản xuất và nhập khẩu vàng miếng (thông qua giám sát của Ngân hàng Nhà nước) đã tạo ra sự khan hiếm nguồn cung, dẫn đến giá vàng miếng SJC luôn cao hơn đáng kể so với giá vàng thế giới.

Có những thời điểm, mức chênh lệch này lên tới 20 triệu đồng/lượng, không chỉ gây thiệt thòi cho người dân mà còn tạo ra những rủi ro cho thị trường.

Đặc biệt, trong những ngày gần đây, cũng vì nguồn cung vàng hạn chế, giá vàng trong nước tăng nóng. Nếu như tháng 4-2025, giá vàng thế giới là khoảng 3.400 USD/ounce, giá vàng miếng SJC là 124 triệu đồng, thì hiện giá vàng quốc tế ở mức 3.380 USD/ounce trong khi giá vàng miếng SJC lên tới 128 triệu đồng/lượng - mức cao nhất trong lịch sử.

Giao dịch vàng tại một cửa hàng trên phố Trần Nhân Tông. Ảnh: H.T

Mức chênh lệch lớn giữa giá vàng trong nước và thế giới là động lực chính của tình trạng buôn lậu vàng, gây thất thoát ngoại tệ và ảnh hưởng đến dự trữ ngoại hối quốc gia. Vì vậy, việc Chính phủ ban hành Nghị định số 232/2025/NĐ-CP đã được giới chuyên gia đánh giá cao.

Chuyên gia Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng (Trường Đại học Nguyễn Trãi) nhìn nhận, Nghị định số 232/2025/NĐ-CP là một bước ngoặt trong quản lý thị trường vàng Việt Nam, khi xóa bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng và thay thế bằng cơ chế cấp phép có điều kiện.

Đây là thay đổi không đơn thuần về kỹ thuật pháp lý, mà còn định hình lại cấu trúc thị trường, khuyến khích cạnh tranh, bảo đảm minh bạch và tiến gần hơn tới chuẩn mực quốc tế.

Thị trường sẽ đa dạng

Đồng quan điểm, chuyên gia về vàng Trần Duy Phương cho rằng, việc ban hành nghị định trên là động thái tích cực cho thị trường vàng.

"Cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất khẩu vàng nguyên liệu và nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng được xóa bỏ sẽ giúp nhiều thương hiệu vàng miếng khác có cơ hội được đưa ra thị trường, từ đó thị trường sẽ đa dạng hơn, nhà đầu tư và người dân có nhiều lựa chọn. Nguồn cung cải thiện, trên thị trường có nhiều thương hiệu vàng miếng sẽ tạo sự cạnh tranh trong tương lai, người dân mua vàng với giá hợp lý hơn", ông Phương nêu.

Theo ông Nguyễn Quang Huy, với các doanh nghiệp có vốn điều lệ dưới 1.000 tỷ đồng, cánh cửa sản xuất vàng miếng chính thức đóng lại. Họ mất cơ hội ở phân khúc thanh khoản và lợi nhuận cao nhất, nhưng vẫn còn hướng đi khác: Phát triển vàng trang sức, mỹ nghệ, nơi có thể phát huy tính sáng tạo và đáp ứng nhu cầu tiêu dùng bền vững; trở thành kênh phân phối chính thức cho các doanh nghiệp lớn; hoặc mở rộng dịch vụ tài chính phụ trợ như cầm cố, lưu giữ, thế chấp bằng vàng. Dù không còn ở “sân chơi" chính, nhóm này vẫn giữ vai trò quan trọng trong chuỗi giá trị thị trường vàng.

Đối với SJC, tác động mang tính hai mặt. SJC hiện sở hữu thương hiệu và niềm tin xã hội vượt trội. Tuy nhiên, khi mất vị thế độc quyền, SJC buộc phải cạnh tranh thực chất.

Biên lợi nhuận từ chênh lệch mua -bán sẽ co hẹp, áp lực từ các đối thủ mới gia tăng. Nếu tiếp tục đổi mới, nâng cấp công nghệ kiểm định, phát triển sản phẩm tài chính gắn với vàng và củng cố hệ thống phân phối, SJC vẫn có thể duy trì vị thế dẫn dắt. Ngược lại, nếu dựa vào hào quang quá khứ, họ sẽ dần đánh mất thị phần.

“Nhóm doanh nghiệp có vốn điều lệ từ 1.000 tỷ đồng trở lên, ngoài SJC, có cơ hội bước vào lĩnh vực vàng miếng - sân chơi vốn được bảo hộ nhiều năm. Đây là “tân binh” có tiềm lực với khả năng tạo đối trọng cạnh tranh mới. Lợi thế của họ nằm ở tiềm lực vốn, quản trị và khả năng xây dựng chiến lược dài hạn. Nhưng thách thức không nhỏ là niềm tin xã hội dành cho vàng miếng SJC đã tích lũy trong nhiều năm và để thay đổi thói quen người dân cần sự kiên trì, minh bạch và cam kết mua bán hai chiều để tạo thanh khoản bền vững”, vị chuyên gia này nói.

Nhiều chuyên gia cho rằng, với việc ban hành nghị định này, thời gian tới, thị trường vàng sẽ ổn định, giá vàng trong nước về sát với giá vàng thế giới, tuy nhiên không thể kỳ vọng mức chênh lệch giảm nhanh mà cần có độ trễ.

“Ở cấp độ thị trường, trong ngắn hạn, chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới khó xóa ngay. Nguồn cung chưa kịp đa dạng, trong khi tâm lý đầu cơ và thương hiệu vẫn khiến vàng miếng SJC được định giá cao. Do đó, giá vàng có thể còn biến động và chưa phản ánh đầy đủ cung - cầu thực. Nhưng trong dài hạn, khi nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia sản xuất, cạnh tranh về giá và dịch vụ, thị trường trở nên minh bạch hơn, chênh lệch giá với thế giới sẽ thu hẹp. Quan trọng hơn, niềm tin xã hội vào sự ổn định và minh bạch của thị trường vàng sẽ củng cố, góp phần ổn định vĩ mô và nâng cao vị thế của nền tài chính quốc gia”, chuyên gia Nguyễn Quang Huy nói.

Một số chuyên gia khác cũng cho rằng, hiện nay, thị trường chưa có nguồn cung và cần hướng dẫn cụ thể để thực hiện nghị định nên giá vàng chưa thể giảm ngay. Khi có nguồn cung, thị trường “hấp thụ” đủ nhu cầu, lúc đó chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới sẽ co về mức hợp lý khoảng 5-6 triệu đồng/lượng.

Thị trường vàng trước mắt có thể sẽ bớt tăng nóng bởi Nghị định số 232/2025/NĐ-CP giúp giải tỏa tâm lý, người muốn mua vàng bằng mọi giá sẽ chùn bước, trong khi những người có vàng muốn bán có thể mạnh tay chốt lời để tối ưu hóa lợi nhuận.

Hương Nga