Thị trường thuốc generic Việt Nam: Cơ hội 55 tỷ USD và rào cản từ tiêu chuẩn chất lượng

Báo cáo “Giá trị tương lai của thị trường thuốc generic tại Việt Nam” do KPMG công bố tại tọa đàm.

Đây là những nhận định được đưa ra tại tọa đàm “Giá trị tương lai của thị trường thuốc generic chất lượng cao” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức ngày 05/11 với sự tham gia của các đại biểu Quốc hội, nhà quản lý, chuyên gia từ KPMG và Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham).

Sự kiện diễn ra trong bối cảnh Quốc hội đang xem xét thông qua các nghị quyết quan trọng về chăm sóc sức khỏe, bao gồm Nghị quyết thực hiện Nghị quyết 72-NQ/TW của Bộ Chính trị và Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe giai đoạn 2026 - 2035.

ÁP LỰC CHI PHÍ Y TẾ VÀ VAI TRÒ CỦA THUỐC GENERIC

Theo báo cáo “Giá trị tương lai của thị trường thuốc generic tại Việt Nam” do KPMG công bố tại tọa đàm, Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức y tế. Trong đó, 9/10 nguyên nhân hàng đầu gây tử vong là các bệnh không lây nhiễm (NCDs), với các bệnh như tim thiếu máu cục bộ, bệnh thận mạn tính và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính tăng mạnh từ 3,2% đến 3,8% trong giai đoạn 2019 - 2024.

Đồng thời, dân số Việt Nam đang già hóa nhanh, kéo theo nhu cầu chăm sóc sức khỏe gia tăng. Một thách thức lớn được KPMG chỉ ra trong báo cáo là chi tiêu y tế bình quân đầu người dự kiến tăng 17,6%/năm (giai đoạn 2024 - 2029), tăng hơn đáng kể tốc độ tăng thu nhập khả dụng (11%/năm). Điều này tạo áp lực tài chính lớn cho người dân, với tỷ trọng chi tiêu y tế có thể tăng từ 8,1% (2020) lên 13,3% (2029).

Toàn cảnh tọa đàm.

Ông Luke Treloar, Giám đốc Khối tư vấn Chiến lược ngành y tế và Khoa học đời sống KPMG Việt Nam, nhấn mạnh thúc đẩy ngành thuốc generic chất lượng cao là giải pháp chiến lược cho Việt Nam. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, việc sử dụng thuốc generic đã giúp giảm đáng kể chi phí điều trị tại 7/12 quốc gia châu Âu, như Thụy Điển (giảm 40%), Pháp (31%) và Slovenia (30%).

TIỀM NĂNG THỊ TRƯỜNG 55 TỶ USD

Ngành dược Việt Nam đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ, từ 4 tỷ USD (2019) dự kiến đạt 9,2 tỷ USD vào năm 2029. Trong đó, thuốc generic chiếm vai trò chủ đạo, với thị phần dự kiến tăng từ 55,2% lên 62,4% trong cùng giai đoạn.

Giai đoạn 2024 - 2029, thị trường thuốc generic Việt Nam được dự báo tăng trưởng 9,7%/năm, trở thành thị trường tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á.

Mặc dù vậy, chi tiêu bình quân đầu người cho thuốc generic còn khiêm tốn (35,9 USD năm 2024), cho thấy dư địa tăng trưởng còn rất lớn. Báo cáo của KPMG dự báo, nếu có các chính sách cải cách hiệu quả, thị trường thuốc generic Việt Nam có thể đạt quy mô 29 - 55 tỷ USD vào năm 2039.

Nếu tính cả những tác động lan tỏa, ngành này có thể đóng góp tổng cộng 66,5 tỷ USD vào GDP quốc gia đến năm 2039, bao gồm 20,1 tỷ USD giá trị trực tiếp, 24,2 tỷ USD gián tiếp từ chuỗi cung ứng và 22,2 tỷ USD từ tác động lan tỏa.

NỀN TẢNG TỪ TIÊU CHUẨN CHẤT LƯỢNG

Dù tiềm năng lớn, ngành dược Việt Nam đang đối mặt với một thực tế là tỷ lệ cơ sở sản xuất đạt tiêu chuẩn cao còn rất thấp. Tính đến năm 2024, Việt Nam có 288 cơ sở sản xuất dược phẩm, nhưng chỉ 20 cơ sở đạt chuẩn EU-GMP (tiêu chuẩn châu Âu), trong đó có 12 cơ sở trong nước và 8 cơ sở vốn nước ngoài.

Báo cáo KPMG.

Các rào cản chính bao gồm: (i) Chi phí đầu tư cao: Việc nâng cấp và duy trì dây chuyền EU-GMP đòi hỏi nguồn vốn lớn; (ii) Quy trình đăng ký phức tạp:; (iii) Chính sách giá: Việc kiểm soát giá thuốc generic ở mức thấp làm giảm động lực của doanh nghiệp trong việc đầu tư vào chất lượng cao.

Phát biểu tại tọa đàm, ông Gregory Charitonos, Chủ tịch Tiểu ban Thuốc tiêu chuẩn châu Âu (EuroCham), cho rằng tỷ lệ cơ sở đạt EU-GMP thấp phản ánh các thách thức về chính sách và cơ cấu, đặc biệt là việc thiếu các cơ chế khuyến khích đủ mạnh.

Ông Attila Molnar, Phó Chủ tịch Tiểu ban, cảnh báo rằng không phải tất cả các loại thuốc generic đều giống nhau. Việc đánh đồng các sản phẩm không đạt chuẩn có nguy cơ làm “suy yếu niềm tin của bệnh nhân, dẫn đến kết quả điều trị không đồng nhất”.

Cả hai đại diện EuroCham đều nhấn mạnh, với tham vọng trở thành trung tâm xuất khẩu dược phẩm, Việt Nam cần xem EU-GMP là nền tảng tối thiểu và cần thiết, chứ không phải là rào cản.

Để tháo gỡ các rào cản và thu hút đầu tư chất lượng cao, các chuyên gia EuroCham đã đề xuất một số giải pháp chính sách.

Thứ nhất, Chính phủ cần ban hành các ưu đãi cụ thể cho doanh nghiệp đầu tư vào tiêu chuẩn EU-GMP, như miễn giảm thuế, cho vay ưu đãi, hoặc ưu tiên trong đấu thầu thuốc.

Thứ hai, áp dụng quy trình xét duyệt nhanh hoặc cơ chế công nhận lẫn nhau đối với các loại thuốc đã được phê duyệt bởi các cơ quan quản lý nghiêm ngặt như EMA (châu Âu) hoặc FDA (Hoa Kỳ).

Thứ ba, chuyển trọng tâm cạnh tranh từ giá sang chất lượng. Ông Attila Molnar nhấn mạnh rằng sản xuất chất lượng cao và chuyển giao công nghệ “không thể có giá rẻ”, và cần các cơ chế định giá công nhận giá trị của sản phẩm chất lượng.

Anh Nhi