Thí điểm chặt chẽ, tránh để 'Văn phòng thi hành án dân sự' biến tướng thành 'dịch vụ'

Tại phiên thảo luận, ĐBQH Nguyễn Hữu Thông bày tỏ đồng tình với nhiều nội dung trong Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, đặc biệt là về sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Thi hành án dân sự 2008, đã được sửa đổi, bổ sung năm 2014.

ĐBQH Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Quang Khánh

Theo đại biểu, dự thảo lần này có phạm vi điều chỉnh rộng hơn, bao quát cả việc thi hành các bản án, quyết định của Tòa án, Viện kiểm sát, cơ quan điều tra, trọng tài thương mại, cơ quan cạnh tranh quốc gia và các quyết định hành chính liên quan đến tài sản. Cách tiếp cận này phù hợp với thực tế hiện nay khi các phán quyết dân sự, kinh tế, thương mại ngày càng đa dạng và có yếu tố quốc tế.

Làm rõ mô hình “Văn phòng thi hành án dân sự”

Một điểm mới đáng chú ý là việc thiết kế lại hệ thống thi hành án dân sự, tách bạch rõ cơ quan quản lý nhà nước và cơ quan tổ chức thi hành án. Dự thảo bổ sung mô hình “Văn phòng thi hành án dân sự” và chức danh “Thừa hành viên”, những người có thể tổ chức thi hành án theo hợp đồng, tương tự mô hình thừa phát lại ở nhiều quốc gia.

ĐBQH Nguyễn Hữu Thông nhận định, đây là bước đi đúng hướng, thể hiện xu hướng xã hội hóa hoạt động thi hành án, giúp giảm tải cho cơ quan nhà nước và mở rộng lựa chọn cho người dân. Tuy nhiên, nếu không quy định rõ phạm vi, thẩm quyền, trách nhiệm và mối quan hệ với cơ quan thi hành án nhà nước, mô hình này có thể dẫn tới rủi ro lạm quyền, xung đột lợi ích hoặc biến tướng thành “dịch vụ thi hành án có điều kiện”.

“Tôi đề nghị chỉ nên thí điểm ở phạm vi hẹp, có cơ chế kiểm soát chặt chẽ của Bộ Tư pháp và Viện kiểm sát nhân dân, đồng thời quy định rõ tiêu chuẩn đạo đức, nghề nghiệp, trách nhiệm bồi thường của Thừa hành viên khi gây thiệt hại cho đương sự”, đại biểu Nguyễn Hữu Thông nói.

Tránh “chạy chọn nơi có lợi” khi cho phép tự chọn cơ quan thi hành án

Liên quan đến quyền và nghĩa vụ của người được và người phải thi hành án, dự thảo cho phép cả hai bên được quyền lựa chọn cơ quan thi hành án dân sự hoặc văn phòng thi hành án dân sự để thực hiện bản án.

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông đánh giá đây là chính sách tiến bộ, giúp người dân chủ động và linh hoạt hơn, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro về thẩm quyền.

“Khi cả người được và người phải thi hành án đều có quyền lựa chọn, thì cùng một bản án có thể do hai chủ thể khác nhau tổ chức thi hành. Thực tế này dễ phát sinh tình trạng “chạy chọn nơi có lợi”, hoặc cạnh tranh không lành mạnh giữa các cơ quan, văn phòng thi hành án, làm méo mó quá trình thi hành án, gây xung đột, trùng lặp, hoặc kéo dài vụ việc vì tranh chấp thẩm quyền. Cơ chế này vô hình trung làm rối hệ thống, làm giảm hiệu lực pháp lý của bản án và gây khó cho việc kiểm sát của Viện kiểm sát nhân dân”.

Do vậy, ĐBQH Nguyễn Hữu Thông cho rằng, dự thảo cần quy định rõ nguyên tắc: một bản án, tại một thời điểm, chỉ được thi hành bởi một chủ thể duy nhất. Đồng thời, giới hạn phạm vi lựa chọn theo địa bàn nơi cư trú, nơi có tài sản hoặc nơi ban hành bản án, và thiết lập cơ chế đăng ký, giám sát trực tuyến công khai để bảo đảm minh bạch, tránh tiêu cực.

Tăng trách nhiệm của Tòa án trong thực thi bản án

Về trách nhiệm của Tòa án và cơ quan ra bản án, đại biểu Nguyễn Hữu Thông chỉ rõ thực tế hiện nay vẫn còn nhiều bản án tuyên chưa rõ, khó thi hành, trong khi việc gửi bản án và trả lời kiến nghị của cơ quan thi hành án còn chậm. Dự thảo lần này đã bổ sung quy định thời hạn tối đa 20 ngày (hoặc 30 ngày với vụ việc phức tạp) để cơ quan ra bản án sửa chữa, đính chính, giải thích nội dung khi nhận yêu cầu. Đây là bước tiến tích cực, song cần cụ thể hóa chế tài xử lý trách nhiệm với trường hợp chậm trễ hoặc không phối hợp.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

“Đề nghị Ban soạn thảo cụ thể hóa hơn chế tài xử lý trách nhiệm, làm rõ hình thức kỷ luật hoặc xử lý hành chính đối với trường hợp chậm trả lời hoặc không trả lời yêu cầu, kiến nghị của cơ quan thi hành án; gắn trách nhiệm của người đứng đầu và bổ sung vai trò giám sát của Viện kiểm sát nhân dân, nhằm nâng cao tính ràng buộc, bảo đảm tính liên thông giữa các cơ quan tư pháp và hiệu quả thực thi bản án trên thực tế” đại biểu Nguyễn Hữu Thông đề xuất.

H.Lan