Thế giới xử lý những vụ việc tương tự AntEx ra sao?

Câu chuyện không chỉ dừng lại ở một dự án công nghệ blockchain thất bại, mà đã trở thành hồi chuông cảnh báo về rủi ro, khung pháp lý và năng lực giám sát trong lĩnh vực tài sản số tại Việt Nam.

AntEx được giới thiệu ra mắt vào năm 2021 như một hệ sinh thái blockchain “made in Vietnam” với tham vọng lớn: xây dựng nền tảng tài chính phi tập trung, sàn giao dịch, ví điện tử và token riêng. Dự án từng thu hút sự quan tâm đáng kể nhờ chiến dịch truyền thông rầm rộ, hợp tác với một số đơn vị trong và ngoài nước, cùng cam kết “phát triển công nghệ Việt vươn tầm quốc tế”. Tuy nhiên, sau thời gian đầu gây tiếng vang, AntEx bắt đầu xuất hiện nhiều dấu hiệu bất thường.

Từ cuối năm 2023, một loạt nhà đầu tư phản ánh việc token ANT của dự án sụt giá mạnh, nhiều chức năng trong hệ sinh thái ngưng hoạt động, còn đội ngũ điều hành gần như “biến mất” khỏi các kênh liên lạc chính thức. Đến giữa năm 2024, các nhóm cộng đồng nhà đầu tư đã gửi đơn tố cáo về hành vi chiếm đoạt tài sản và huy động vốn trái phép và cơ quan công an đã vào cuộc điều tra chính thức từ tháng 10.2025 mới đây.

Shark Bình đóng vai trò gì trong dự án này sẽ được công an điều tra làm rõ

Điểm đáng chú ý là AntEx không hề có giấy phép hoạt động tài chính tại Việt Nam, song vẫn huy động vốn bằng tiền điện tử, kêu gọi người dùng “đầu tư vào hệ sinh thái” và hứa hẹn lợi nhuận hấp dẫn. Sự việc phơi bày khoảng trống lớn trong quản lý tài sản số — trong thời gian các cơ quan chức năng chưa có quy định rõ ràng về việc cấp phép, kiểm soát, hay xử lý những dự án tương tự.

Các vụ trên thế giới

Thực tế, AntEx không phải là trường hợp cá biệt trên thế giới. Trong vài năm gần đây, thế giới đã chứng kiến hàng loạt vụ sụp đổ đình đám trong lĩnh vực tiền mã hóa, mà nguyên nhân chủ yếu đến từ thiếu minh bạch, gian lận tài chính hoặc mô hình Ponzi.

Đáng chú ý nhất là vụ sụp đổ của hệ sinh thái Terra (Luna và TerraUSD) năm 2022. Dự án do Do Kwon, một doanh nhân người Hàn Quốc, sáng lập, từng được xem là biểu tượng thành công của DeFi khi đạt vốn hóa hơn 40 tỉ USD. Tuy nhiên, mô hình stablecoin của Terra dựa trên thuật toán nội bộ để giữ giá trị đồng UST và khi niềm tin sụp đổ, toàn bộ hệ thống sụp theo. Hàng triệu nhà đầu tư trên khắp thế giới mất trắng, trong đó có nhiều tổ chức tài chính lớn. Đến tháng 8.2025, Do Kwon đã chính thức bị truy tố tội danh gian lận tài chính và âm mưu lừa đảo tại Mỹ.

Một trường hợp khác là FTX, sàn giao dịch tiền điện tử hàng đầu thế giới từng được định giá 32 tỉ USD, do Sam Bankman-Fried (SBF) sáng lập. FTX sụp đổ cuối năm 2022 sau khi bị phát hiện sử dụng tiền của khách hàng để đầu tư mạo hiểm qua công ty chị em Alameda Research. Hậu quả là hơn 9 tỉ USD tài sản khách hàng bị mất, SBF bị kết án tù, và vụ việc trở thành một trong những bê bối tài chính lớn nhất trong lịch sử công nghệ Mỹ.

Ngoài ra, năm 2025 còn chứng kiến vụ bê bối Movement Token (MOVE), khi token bị xả hàng loạt chỉ vài giờ sau khi niêm yết, do nhóm sáng lập nắm giữ phần lớn nguồn cung thông qua các hợp đồng bí mật. Tương tự, hàng loạt meme coin như HAWK, PEPE hay SATURN bị cáo buộc “rug-pull” — tức là nhà phát triển rút thanh khoản và biến mất sau khi giá token tăng mạnh.

Từ Hàn Quốc, Mỹ đến Argentina, điểm chung của các vụ việc này là sự lệch pha giữa hình ảnh quảng bá và thực chất vận hành, trong khi cơ quan quản lý thường chỉ vào cuộc khi thiệt hại đã lan rộng. Điều này cho thấy quy mô toàn cầu của rủi ro tài sản số: chỉ cần một dự án sụp đổ, niềm tin vào cả thị trường có thể bị lung lay.

Trên thế giới, không thiếu những dự án ảo như AntEx

Thế giới tìm cách ngăn ngừa ra sao?

Trước những vụ bê bối liên tiếp, các nền kinh tế phát triển đã nhanh chóng siết chặt khung pháp lý nhằm kiểm soát hoạt động tài sản số.

Mỹ là quốc gia đi đầu trong việc truy tố hình sự các cá nhân và tổ chức lừa đảo liên quan đến tiền mã hóa. Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (SEC) cùng Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC) đều đã mở rộng quyền giám sát sang lĩnh vực tiền điện tử. Các sàn giao dịch nay buộc phải đăng ký, báo cáo tài chính định kỳ và chịu kiểm toán độc lập. Các stablecoin và token phát hành cũng phải tuân thủ quy định về chống rửa tiền (AML) và biết khách hàng (KYC).

Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua bộ khung pháp lý MiCA (Markets in Crypto-Assets), có hiệu lực từ năm 2024, yêu cầu mọi nhà phát hành và nhà cung cấp dịch vụ tài sản số phải công bố thông tin minh bạch, chịu giám sát của cơ quan tài chính, và phải có quỹ dự phòng tương ứng với số token phát hành. Đây được xem là mô hình mẫu mực để các nước khác tham khảo.

Singapore, trung tâm tài chính lớn của châu Á, cũng đi theo hướng quản lý chủ động. Cơ quan Tiền tệ Singapore (MAS) yêu cầu mọi dự án huy động vốn qua token phải được cấp phép rõ ràng, và nghiêm cấm quảng cáo đại trà trên mạng xã hội nếu chưa được chấp thuận. Cùng với đó, các chiến dịch tuyên truyền cộng đồng về rủi ro đầu tư tài sản số được triển khai rộng rãi, giúp người dân nhận thức được những “chiêu trò” thường gặp như hứa hẹn lợi nhuận cao, đội ngũ ẩn danh, hoặc hợp đồng thông minh không được kiểm toán.

Nhờ những biện pháp đó, các thị trường phát triển dần tạo ra một khung an toàn pháp lý cho nhà đầu tư và giảm đáng kể số vụ lừa đảo. Dù vậy, bản chất phi tập trung của blockchain vẫn khiến rủi ro không thể bị loại bỏ hoàn toàn, mà chỉ có thể kiểm soát bằng sự kết hợp giữa luật pháp, công nghệ và nhận thức xã hội.

Vụ AntEx cho thấy Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện cơ chế quản lý tài sản số, lấp đầy các khoảng trống pháp lý dễ nảy sinh các dự án rủi ro nở rộ. Bài học từ các thị trường lớn cho thấy, công nghệ blockchain không xấu, nhưng nếu thiếu minh bạch và giám sát, nó dễ biến thành công cụ cho kẻ xấu lợi dụng.

Sự phát triển của tài sản số tại Việt Nam sẽ chỉ bền vững khi được đặt trên nền tảng niềm tin, minh bạch và quản lý chuyên nghiệp. Sau AntEx, điều quan trọng nhất không chỉ là xử lý hậu quả, mà là tạo dựng một hệ sinh thái tài chính số an toàn, nơi công nghệ phục vụ con người.

Bùi Tú