Thể chế đột phá mở đường cho đại học và cao đẳng ngoài công lập

GS.TS Nguyễn Công Nghiệp – Phó Hiệu trưởng phụ trách Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội trao đổi tại Tọa đàm “Đại học, cao đẳng ngoài công lập vươn mình cùng đất nước” - ngày 26/12.

Đây được xem là động lực quan trọng để khối giáo dục tư thục phát huy vai trò, đồng hành cùng Nhà nước trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.

Khát vọng phát triển từ thực tiễn các trường tư thục

Dẫn chứng từ thực tiễn phát triển của Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, GS.TS Nguyễn Công Nghiệp – Phó Hiệu trưởng phụ trách nhà trường – cho rằng, quá trình xây dựng và trưởng thành của trường phản ánh rõ khát vọng vươn lên mạnh mẽ của các cơ sở giáo dục đại học ngoài công lập, đồng thời phù hợp với chủ trương, định hướng của Đảng và Nhà nước về phát huy vai trò của khu vực giáo dục tư thục trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Theo GS.TS Nguyễn Công Nghiệp, mỗi năm Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội tuyển sinh khoảng 8.000–9.500 sinh viên. Trong suốt quá trình phát triển, nhà trường không sử dụng ngân sách Nhà nước; toàn bộ cơ sở vật chất được hình thành từ nỗ lực tự thân của tập thể cán bộ, giảng viên và nguồn lực xã hội hóa.

Hiện nay, nhà trường có khoảng 1.200 cán bộ, giảng viên cơ hữu, trong đó gần 800 giảng viên và khoảng 400 cán bộ; cùng hơn 300 giảng viên thỉnh giảng. Hầu hết các khoa đều có giáo sư, phó giáo sư và tiến sĩ, bảo đảm năng lực đào tạo ở trình độ cao, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.

TS Nguyễn Văn Sinh – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Quốc tế Hà Nội (bên phải).

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, bên cạnh cơ hội lớn từ chính sách, các cơ sở giáo dục ngoài công lập vẫn đang đối mặt với không ít thách thức. Chia sẻ tại Tọa đàm “Đại học, cao đẳng ngoài công lập vươn mình cùng đất nước”, TS Nguyễn Văn Sinh – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Quốc tế Hà Nội – cho rằng, trong bối cảnh các quy định và điều kiện quản lý liên tục được điều chỉnh, áp lực đối với các trường ngoài công lập ngày càng lớn, đặc biệt là những cơ sở mới thành lập hoặc có thời gian hoạt động chưa dài.

Theo TS Nguyễn Văn Sinh, ngoài việc đáp ứng các yêu cầu chung từ cơ quan quản lý, nhiều trường phải đối mặt với khó khăn về tổ chức bộ máy, đội ngũ nhân sự và cơ sở vật chất. Do đó, sự tham gia góp ý của các cơ quan quản lý nhà nước và các hiệp hội chuyên môn là rất cần thiết, giúp định hướng tư duy quản trị và hỗ trợ lãnh đạo nhà trường trong quá trình điều hành.

Hoàn thiện khung pháp lý để giáo dục ngoài công lập phát triển bền vững

Từ góc độ xã hội hóa giáo dục, TS Nguyễn Văn Sinh nhấn mạnh, bản chất của giáo dục ngoài công lập là huy động nguồn lực xã hội để cùng Nhà nước phát triển giáo dục. Tuy nhiên, không ít quy định hiện hành vẫn nặng về kiểm soát, chưa thực sự tạo không gian mở để thu hút sự tham gia của doanh nghiệp và các tổ chức xã hội.

Đơn cử, trong việc mời chuyên gia doanh nghiệp hoặc chuyên gia nước ngoài tham gia giảng dạy, các quy định liên quan đến hợp đồng, bảo hiểm và chuẩn hóa nhân sự còn thiếu rõ ràng, khiến nhiều mô hình hợp tác hiệu quả gắn với thực tiễn sản xuất chưa được công nhận đầy đủ trong tiêu chí quản lý. Bên cạnh đó, chính sách ưu đãi về đất đai và khả năng tiếp cận nguồn lực cho giáo dục ngoài công lập, đặc biệt với các cơ sở nhỏ và vừa, vẫn còn hạn chế.

GS.TS Đinh Văn Tiến – Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội

Cùng nhìn nhận những vấn đề nội tại của khối trường tư thục, GS.TS Đinh Văn Tiến – Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội – cho rằng, bên cạnh khó khăn về tài chính và cơ sở vật chất, nhiều trường đang gặp vướng mắc liên quan đến mô hình sở hữu và khung pháp lý trong quản trị. Một số cơ sở phát sinh mâu thuẫn giữa các nhóm cổ đông, nhà đầu tư hoặc thành viên hội đồng quản trị, gây xung đột kéo dài, ảnh hưởng đến sự ổn định và định hướng phát triển.

Theo GS.TS Đinh Văn Tiến, thực tế cho thấy các trường có cơ cấu sở hữu rõ ràng, trách nhiệm tập trung thường vận hành hiệu quả hơn, trong khi mô hình nhiều cổ đông với lợi ích khác nhau dễ phát sinh tranh chấp. Trong bối cảnh Nhà nước đã trao quyền tự chủ về tài chính và nhân sự cho các cơ sở giáo dục đại học, việc tiếp tục hoàn thiện quy định về sở hữu, tổ chức và quản trị là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo đảm hoạt động minh bạch, ổn định và phát triển bền vững.

Ở góc độ chính sách vĩ mô, TS Lê Trường Tùng – Phó Chủ tịch Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Khối các trường đại học, cao đẳng tư thục, Chủ tịch Hội đồng trường Trường ĐH FPT – nhận định, các nghị quyết và luật được ban hành, sửa đổi trong năm 2025 đã hình thành một khung thể chế đồng bộ, nhất quán và mang tính đột phá cho giáo dục.

Đáng chú ý, Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, cùng Nghị quyết số 248/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội đã thể hiện rõ quyết tâm đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục. Trong đó, giáo dục ngoài công lập được xác định là bộ phận quan trọng của hệ thống giáo dục quốc dân.

TS Lê Trường Tùng – Phó Chủ tịch Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Khối các trường đại học, cao đẳng tư thục, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học FPT

Theo TS Lê Trường Tùng, Nghị quyết 71 đã làm rõ vai trò của Nhà nước với tư cách là chủ thể định hướng chiến lược, kiến tạo phát triển, bảo đảm nguồn lực và công bằng trong giáo dục; đồng thời khẳng định giáo dục công lập là trụ cột, giáo dục ngoài công lập là thành phần quan trọng.

Việc lấy đầu tư công dẫn dắt, thu hút nguồn lực xã hội đã tạo nền tảng để các trường ngoài công lập yên tâm đầu tư dài hạn, mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng đào tạo và chủ động tham gia giải quyết các bài toán lớn về nguồn nhân lực.

Minh Phong