Thấy gì từ làn sóng công nhận Nhà nước Palestine?

Ngày 21-9, Anh, Canada, Úc và Tây Ban Nha đã trở thành những nền kinh tế lớn đầu tiên của phương Tây công nhận Nhà nước Palestine ngay trước khi bắt đầu phiên thảo luận cấp cao trong khuôn khổ kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại New York (Mỹ) vào tuần này. Các quốc gia khác của phương Tây, chẳng hạn như Pháp và Bỉ, dự định sẽ tiếp bước, bất chấp những cảnh báo từ Israel.

Sẽ có nhiều quốc gia công nhận Nhà nước Palestine

Ngày hôm nay (22-9), Đại hội đồng Liên Hợp Quốc sẽ tổ chức một hội nghị thượng đỉnh đặc biệt về cuộc chiến tại Dải Gaza. Đây là sự tiếp nối của một sáng kiến ngoại giao do Pháp và Saudi Arabia dẫn dắt nhằm thúc đẩy khôi phục giải pháp hai nhà nước, trong đó người Israel và người Palestine cùng tồn tại song song. Giải pháp này được coi là câu trả lời duy nhất cho cuộc xung đột đã kéo dài hàng thập niên giữa hai bên.

Trong cuộc họp này, một số quốc gia cho biết họ sẽ tham gia vào nhóm hơn 145 thành viên Liên Hợp Quốc vốn đã công nhận Nhà nước Palestine. Các nước này bao gồm Pháp, Bỉ, Luxembourg và Malta.

Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas phát biểu tại một cuộc họp của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Ảnh: LIÊN HỢP QUỐC

Phần lớn các tuyên bố gần đây từ châu Âu về việc công nhận Nhà nước Palestine xuất phát từ chiến dịch quân sự đang diễn ra của Israel tại Gaza, khiến hơn 65.000 người thiệt mạng. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu quốc tế ước tính con số thực tế còn cao hơn nhiều. Tuần trước, Ủy ban Điều tra Quốc tế Độc lập của Liên Hợp Quốc về Lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng đã công bố một báo cáo kết luận rằng Israel đang phạm tội diệt chủng ở Gaza.

Israel và đồng minh chủ chốt của nước này là Mỹ đã bác bỏ báo cáo trên cùng những báo cáo khác đưa ra kết luận tương tự, đồng thời phản đối mọi kế hoạch công nhận Palestine là một quốc gia. Israel và Mỹ cho rằng điều đó đồng nghĩa với việc “thưởng cho khủng bố”, ám chỉ cuộc tấn công ngày 7-10-2023 nhằm vào Israel do nhóm vũ trang Hamas thực hiện, khiến gần 1.200 người thiệt mạng và mở màn cho chiến dịch quân sự của Israel tại Gaza.

Đáp lại việc Anh, Canada, Úc và Tây Ban Nha công nhận Nhà nước Palestine, Thủ tướng Israel - ông Benjamin Netanyahu tuyên bố rằng "sẽ không có nhà nước Palestine".

"Tôi có một thông điệp rõ ràng gửi đến những nhà lãnh đạo công nhận một nhà nước Palestine sau vụ thảm sát kinh hoàng ngày 7-10: Các vị đang trao một phần thưởng lớn cho chủ nghĩa khủng bố" - ông Netanyahu phát biểu hôm 21-9.

Tổng thống Israel - ông Isaac Herzog tiếp tục chỉ trích, nói rằng động thái này "sẽ không giúp ích gì cho một người Palestine nào, sẽ không giúp giải thoát một con tin nào và sẽ không giúp chúng ta đạt được bất kỳ thỏa thuận nào giữa người Israel và Palestine".

"Đây là một ngày buồn cho những ai tìm kiếm hòa bình thực sự" - ông Herzog viết trong một bài đăng trên X.

“Sân khấu chính trị”?

Ngay cả những người ủng hộ Palestine cũng cho rằng việc công nhận Palestine là một quốc gia có thể chưa đủ nếu không đi kèm hành động thực tế.

“Các quốc gia phương Tây ôm lấy những cử chỉ mang tính biểu tượng, trong khi người Palestine không có được công lý hay một nhà nước, mà chỉ còn lại khoảng cách ngày càng lớn giữa thực tế cuộc sống và những màn trình diễn quốc tế” - ông Ines Abdel Razek, Giám đốc vận động của Viện Ngoại giao Công chúng Palestine (có trụ sở tại Ramallah, Bờ Tây) lập luận trong một bài viết hồi tháng 8 cho tổ chức nghiên cứu Al Shabaka của Palestine.

Hồi tuần trước cây bút Owen Jones của tờ The Guardian viết rằng “mọi hành động chống lại Israel đều chỉ mang tính trình diễn, nhằm xoa dịu những lời kêu gọi hành động từ công chúng”.

Theo tờ DW, rõ ràng là chỉ riêng việc công nhận Nhà nước Palestine sẽ không thể ngăn chặn cuộc chiến của Israel ở Gaza.

Nhà bình luận Gideon Levy lập luận trên tờ báo Haaretz của Israel hồi tháng 8 rằng việc công nhận chỉ là "lời nói suông" và "là một sự thay thế sai lầm cho các biện pháp tẩy chay và trừng phạt". Tuyên bố công nhận nhà nước Palestine sẽ không ngăn chặn được hành động của Israel nếu không có những hành động thiết thực từ cộng đồng quốc tế, theo nhà bình luận Levy.

Mặc dù động lực công nhận Nhà nước Palestine ngày càng tăng, nhưng vẫn còn nhiều rào cản để nước này trở thành thành viên chính thức của Liên Hợp Quốc, theo đài CNN.

Con đường trở thành thành viên chính thức đòi hỏi ít nhất 9 trong số 15 thành viên Hội đồng Bảo an phải bỏ phiếu thuận và không một thành viên thường trực nào trong số năm thành viên thường trực gồm Anh, Trung Quốc, Pháp, Nga và Mỹ, phủ quyết. Mỹ được cho là sẽ sử dụng quyền phủ quyết nếu vấn đề này được đưa ra Hội đồng Bảo an.

Vì Trung Quốc và Nga đã công nhận Nhà nước Palestine vào năm 1988, Mỹ có thể là trở thành thành viên thường trực duy nhất của Hội đồng Bảo an không công nhận Nhà nước Palestine.

Và các quốc gia khác cũng không có dấu hiệu công nhận Nhà nước Palestine. Canada và Anh là những quốc gia G7 đầu tiên công nhận Palestine, nhưng các thành viên khác là Nhật, Ý và Đức phản đối động thái này.

Người dân Gaza chờ đợi viện trợ lương thực. Ảnh: UN NEWS

Sự nâng cấp ngoại giao

Điều mà việc công nhận Nhà nước Palestine có thể mang lại là tạo cơ sở vững chắc hơn cho một lệnh ngừng bắn trong khuôn khổ các cơ chế ngoại giao, hành chính và pháp lý quốc tế hiện có.

Trong ấn bản mùa Thu năm 2025 của Tạp chí The Cairo Review of Global Affairs, nhà phân tích chính trị Ai Cập Omar Auf chỉ ra rằng các quan chức Palestine từng tìm cách gia nhập Công ước Geneva vào năm 1989, nhưng đã bị Thụy Sĩ từ chối với lý do còn “bất định” về sự tồn tại của một Nhà nước Palestine.

Hồi tháng 8, nhà đàm phán hòa bình Nomi Bar-Yaacov tại Trung tâm Chính sách An ninh Geneva nói với DW rằng việc công nhận “không thay đổi điều gì ngay lập tức, nhưng nó mang lại cho người Palestine vị thế lớn hơn nhiều trong đàm phán, bởi vì khi đàm phán giữa hai quốc gia thì không giống như giữa một quốc gia với một thực thể chưa được công nhận hay một quốc gia chỉ tồn tại trên danh nghĩa".

Các chuyên gia cho rằng sự công nhận song phương có thể được coi là một hình thức nâng cấp ngoại giao. Việc các quốc gia công nhận như Pháp hoặc Bỉ phải xem xét lại mối quan hệ với Palestine, cũng như đánh giá các nghĩa vụ pháp lý của họ đối với Palestine. Cuối cùng có thể dẫn đến việc xem xét lại mối quan hệ với Israel.

Tuy nhiên, việc công nhận Nhà nước Palestine phải đi kèm với các bước thực tế, theo chuyên gia Hugh Lovatt của chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Châu Âu (ECFR).

"Công nhận không phải là một chính sách, mà là một sự khởi đầu. Công việc thực sự sẽ bắt đầu sau đó" - ông Anas Iqtait, giảng viên về kinh tế chính trị Trung Đông tại ĐH Quốc gia Úc, cho hay.

Chuyên gia Lovatt lập luận rằng việc công nhận mang tính biểu tượng rất lớn và tính biểu tượng không phải lúc nào cũng là điều xấu.

“Với các quốc gia thực hiện việc công nhận, đặc biệt là Pháp và Anh, đó là một sự khẳng định quan trọng về quyền lợi và quyền tự quyết của người Palestine, quyền được sống không bị chiếm đóng, quyền được có một nhà nước và nhiều quyền khác” - ông Lovatt nhận định.

Tuy nhiên, ông Lovatt lưu ý rằng các biện pháp mang tính biểu tượng cần phải đi kèm với các bước đi thực chất.

Tại cuộc họp báo ở Brussels (Bỉ) hồi tuần trước, Cao ủy phụ trách chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) - bà Kaja Kallas đã khuyến khích các quốc gia thành viên tăng thuế quan đối với một số mặt hàng của Israel, cũng như trừng phạt hai chính trị gia cấp cao của Israel.

Một nguồn tin nói với DW rằng Ý, vốn trước đây phản đối việc ngừng tài trợ khoa học của EU cho Israel, có thể sắp từ bỏ sự phản đối này.

THẾ VINH