Thấy gì khi cơ quan chống độc quyền tại Indonesia soi TikTok Shop?

Indonesia lo ngại tình trạng độc quyền của Tiktok Shop sau khi mua Tokopedia

Các cáo buộc này phát sinh sau khi TikTok mua lại phần lớn cổ phần của nền tảng thương mại điện tử Tokopedia. Tại một phiên điều trần do KPPU tổ chức ở Jakarta, TikTok nhấn mạnh cam kết tôn trọng quyền lựa chọn của người dùng trong các dịch vụ thanh toán và hậu cần, cũng như đảm bảo môi trường kinh doanh công bằng trên nền tảng của mình.

Ông Farid Fauzi Nasution, đại diện pháp lý của TikTok, cho biết công ty tuân thủ mọi điều kiện phê duyệt mà KPPU đã đề xuất. Các điều kiện này gồm việc cấm gộp hoặc ràng buộc sản phẩm – dịch vụ, lạm dụng vị thế thị trường và hạn chế quảng bá chéo giữa các nền tảng.

Xu hướng giám sát chặt các thương vụ công nghệ trên toàn cầu

Việc TikTok chấp thuận các điều kiện từ KPPU phản ánh xu hướng toàn cầu, nơi các công ty công nghệ lớn ngày càng phải đối mặt với sự giám sát khắt khe từ các cơ quan quản lý cạnh tranh.

Từ năm 2020 đến 2023, hơn 75% các thương vụ mua bán – sáp nhập (M&A) trị giá trên 1 tỉ USD của Big Tech đã bị rà soát chống độc quyền tại các thị trường lớn. Con số đó cho thấy đây là xu hướng phổ biến toàn cầu.

Thời gian điều tra chống độc quyền cũng đã kéo dài đáng kể – từ 6 tháng (năm 2015) lên đến 14 tháng (năm 2023) – khiến nhiều công ty công nghệ chọn hợp tác thay vì đối đầu với cơ quan quản lý.

Riêng năm 2022, Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) đã phản đối tới 67% thương vụ M&A trong lĩnh vực công nghệ có giá trị trên 500 triệu USD. Đó là lý giải tại sao TikTok chọn phương án chấp nhận điều kiện thay vì mạo hiểm khiếu nại để bị chặn thương vụ.

Các nền tảng thương mại điện tử đang thích ứng nhanh với môi trường pháp lý

Trường hợp TikTok – Tokopedia cho thấy các công ty thương mại điện tử phải ngày càng khéo léo trong việc điều hướng các quy định pháp lý phức tạp khi theo đuổi chiến lược tăng trưởng.

Chỉ trong năm 2022 và 2023, các thương vụ trên toàn cầu (có tổng giá trị ít nhất 361 tỉ USD) đã gặp trở ngại pháp lý. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc giành được sự chấp thuận từ các cơ quan quản lý.

Các doanh nghiệp giờ đây đang cấu trúc thương vụ ngay từ đầu với các yếu tố pháp lý trong đầu, giải thích vì sao TikTok chủ động chấp nhận điều kiện thay vì tranh chấp.

Sự thích ứng này không chỉ dừng ở khâu M&A mà còn mở rộng đến việc tuân thủ liên tục, như ở các thị trường khác nơi các nền tảng thương mại điện tử phải điều chỉnh mô hình kinh doanh để phù hợp với yêu cầu pháp luật.

Ví dụ, TikTok đề xuất chuyển nghĩa vụ báo cáo từ hằng quý sang nửa năm một lần, thể hiện cách tiếp cận linh hoạt về tuân thủ – vừa phù hợp chu kỳ bán hàng theo mùa, vừa vẫn đảm bảo tính giám sát của cơ quan quản lý.

Cách tiếp cận pháp lý của Indonesia giúp điều tiết cân bằng

Indonesia đã thể hiện một lập trường nhất quán trong việc thực thi luật chống độc quyền đối với các tập đoàn lớn. Điển hình như trường hợp Temasek Holdings từng bị phạt 2 triệu USD vì hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực viễn thông.

Quy trình phê duyệt có điều kiện đang được áp dụng cho TikTok cho thấy Indonesia đang tìm kiếm một sự cân bằng giữa ngăn chặn hành vi độc quyền và duy trì tăng trưởng kinh doanh.

Các điều kiện cụ thể cấm hành vi ràng buộc hay lạm dụng sức mạnh thị trường giải quyết những lo ngại cạnh tranh thực tế, đồng thời vẫn cho phép thương vụ tiếp diễn. Điều này phản ánh triết lý điều tiết mang tính dung hòa.

Cách tiếp cận này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh ngành thương mại điện tử Indonesia đang phát triển mạnh mẽ, như sự kiện Shopee 11.11 từng tạo ra hơn 11 triệu giao dịch chỉ trong một ngày.

Phương pháp của KPPU phù hợp với xu hướng toàn cầu. Nói cách khác, họ ưu tiên ngăn chặn tổn hại đến cạnh tranh thị trường thay vì ngăn chặn sáp nhập hoàn toàn, từ đó giúp duy trì một nền kinh tế số năng động và cạnh tranh.

Anh Tú