Tháo gỡ điểm nghẽn cho giao thông xanh

Kết quả phát triển giao thông xanh kết nối liền mạch và nâng cao chất lượng môi trường trên địa bàn Thủ đô sẽ góp phần củng cố thương hiệu, phát huy thế mạnh, vị thế Thủ đô cả trong và ngoài nước.

Phát triển giao thông xanh nhằm giảm phát thải có hại cho môi trường, góp phần phát triển đô thị văn minh, bền vững. Ảnh: Việt Hùng

Những điểm nghẽn

Hà Nội hiện có khoảng 9,2 triệu phương tiện giao thông, trung bình mỗi năm tăng 4 - 5%, trong khi hạ tầng giao thông chỉ tăng 0,3%/năm. Mật độ giao thông trên nhiều tuyến đường đã vượt 6 - 8 lần thiết kế, tạo ra 36 điểm ùn tắc thường xuyên trong giờ cao điểm, hơn 230 điểm có nguy cơ ùn tắc cao, kẹt xe và gây thiệt hại 1 - 1,2 tỷ USD mỗi năm.

Tính đến cuối năm 2024, trên địa bàn Thủ đô có 154 tuyến xe buýt công cộng (trong đó có 132 tuyến xe buýt trợ giá, tổng cộng 2.000 xe buýt, với 277 xe điện), với tổng chiều dài ước tính khoảng 3.850km; vận chuyển hơn 227,6 triệu lượt khách; dự kiến năm 2025 có thể đạt 240 - 250 triệu lượt khách, tương đương trên 650 nghìn lượt/ngày, chiếm dưới 29% tổng nhu cầu vận tải so với mục tiêu 30 - 35% vào năm 2025.

Ngoài ra, Thành phố đã đưa vào khai thác 2 tuyến đường sắt đô thị (metro) số 2A Cát Linh - Hà Đông và tuyến số 3.1 đoạn Nhổn - Cầu Giấy. Trong đó, từ tháng 11-2021 đến tháng 1-2025, riêng tuyến metro số 2A đã vận chuyển tổng cộng hơn 36,8 triệu lượt hành khách, trung bình khoảng 32.900 lượt hành khách/ngày.

Thành phố cũng đã thông qua những mục tiêu đầy kỳ vọng, như trước năm 2035 phát triển 14 tuyến metro với tổng chiều dài trên 200km để vận tải hành khách công cộng chiếm tỉ lệ 45 - 50%; từ năm 2025 - 2030, chỉ đưa vào sử dụng các xe buýt mới xanh; đến năm 2030, đảm bảo xanh hóa 100% taxi mới; tỉ lệ xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh đạt 100% vào năm 2035 và phấn đấu đến năm 2050 phủ xanh 100% xe buýt, taxi...

Tuy nhiên, từ góc độ giao thông xanh kết nối liền mạch điểm đầu - cuối thì Hà Nội đang đối diện với nhiều điểm nghẽn. Nổi bật là thiếu các điểm đỗ, chưa tạo tiện lợi và kết nối liền mạch các tuyến giao thông đầu - cuối với nhau và kết nối liền mạch giữa các khu dân cư, cơ sở sản xuất, công sở và trung tâm hành chính, dịch vụ. Các nhà ga metro và trạm xe buýt chưa được quy hoạch đồng bộ với các khu dân cư, trung tâm thương mại và điểm trung chuyển khác. Cùng với đó là thiếu sự đa dạng phương tiện nhằm thỏa mãn nhu cầu vận chuyển của người dân, thiếu sự kết nối liền mạch giữa các loại hình, phương thức vận tải công cộng, nhất là giữa xe buýt và metro, gây khó khăn cho người dân trong việc chuyển đổi phương tiện và tiếp cận mọi điểm đến...

Bên cạnh đó, thành phố hiện vẫn thiếu cơ sở hạ tầng chung và diện tích giao thông tĩnh phục vụ nhu cầu vận tải đa phương tiện, đa lộ trình, đa thành phần và đa mục tiêu; trong khi đó, tỉ lệ đường giao thông trên diện tích đô thị trung bình của Hà Nội chỉ đạt 1,7km/km² và diện tích đất dành cho giao thông tĩnh chỉ đạt dưới 1%, đáp ứng khoảng 8 - 10% nhu cầu, gây áp lực lớn lên lòng đường và vỉa hè. Ngoài ra, chất lượng dịch vụ giao thông công cộng chưa đáp ứng kỳ vọng. Tần suất hoạt động của một số tuyến xe buýt còn thấp, thời gian chờ đợi lâu, thông tin về lịch trình và lộ trình chưa được cung cấp đầy đủ và thuận tiện, tình trạng nhồi nhét hành khách vào giờ cao điểm vẫn phổ biến.

Theo khảo sát gần đây, tỉ lệ hài lòng đối với dịch vụ xe buýt chỉ đạt khoảng 60 - 70%. Trong khi đó, thói quen sử dụng phương tiện cá nhân đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều người, khiến họ ngại di chuyển bằng giao thông công cộng…

Những giải pháp tháo gỡ cần có

Để phát triển giao thông xanh liền mạch kết nối điểm đầu - cuối đạt hiệu quả, Thành phố Hà Nội cần coi trọng triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn nêu trên.

Trước hết, cần đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức để người dân thay đổi thói quen sử dụng phương tiện cá nhân sang sử dụng phương tiện giao thông công cộng, tạo đồng thuận cao với chủ trương xanh hóa giao thông, cải thiện môi trường. Đồng thời, Thành phố phải sớm hoàn thiện quy hoạch giao thông xanh có chất lượng cao, tầm nhìn dài hạn; tập trung vào chiến lược giao thông tích hợp và đa phương thức, đa dụng và đa mục tiêu, bảo đảm sự kết nối liền mạch giữa các loại hình giao thông công cộng, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân chuyển đổi phương tiện giữa các đầu mối trung chuyển hiện đại, tích hợp tiện ích, như bãi đỗ xe cá nhân, khu thương mại dịch vụ... Cụ thể hóa lộ trình triển khai và các điều kiện cần thiết để thực hiện được kế hoạch chuyển đổi, phát triển phương tiện và tăng cung năng lượng xanh trong hoạt động vận tải hành khách công cộng.

Đặc biệt, các cơ quan chức năng cần vận dụng các quy định hiện hành và chủ động khai thác các chính sách đặc thù theo tinh thần Luật Thủ đô, phối hợp sử dụng linh hoạt các công cụ kinh tế môi trường (như thuế, phí, đặt cọc hoàn trả và các loại quỹ tài chính, tiêu chí, tiêu chuẩn hóa về kinh tế - kỹ thuật...), tăng đầu tư ngân sách nhà nước và xã hội hóa đầu tư, hình thành hệ sinh thái có tính chất “phân biệt đối xử” theo tỉ lệ phù hợp với mức độ xanh hóa nhằm hạn chế phương tiện cá nhân, khuyến khích mạnh mẽ, vượt trội hỗ trợ phát triển mạng lưới xe buýt và các phương tiện di chuyển cá nhân xanh kết nối, trung chuyển hành khách giữa các điểm đến và nhà ga, trạm, tuyến giao thông...

Đồng thời ứng dụng công nghệ tiên tiến trong quản lý, điều hành giao thông công cộng; đồng bộ và tối ưu hóa lộ trình, tần suất và thời gian hoạt động; nâng cao chất lượng phương tiện và dịch vụ các phương tiện vận tải xanh; phát triển công nghiệp và dịch vụ tái chế phát thải từ giao thông xanh để ngăn chặn sớm những hệ lụy môi trường tiềm ẩn, như pin điện và các vật tư hết hạn trong tương lai…

Tiến sĩ Nguyễn Minh Phong