Thanh toán không dùng tiền mặt - xu hướng ở nông thôn

Từ các sạp hàng trong thành phố đến những vùng quê xa xôi, các tiểu thương đã sử dụng mã QR code để thanh toán.

Chuyện “cách mạng” số

Chị Nguyễn Thị Nguyệt vẫn nhớ rõ cái ngày khách hàng trẻ đầu tiên cầm điện thoại hỏi: “Chị có nhận chuyển khoản không?”. Ở tuổi 52, bán rau tại chợ Thạch Quảng đã hơn 10 năm, chị chỉ quen sờ soạn từng tờ tiền để phân biệt thật giả. Lúc đó, chị chỉ biết lắc đầu.

"Sợ lắm, sợ mất tiền, sợ bị lừa. Nhưng khi những người bán hàng khác dần dán QR code, khách hàng cũng ít mang tiền mặt, chị buộc phải thay đổi. Lần đầu nghe tiếng “ting” báo có tiền về, chị mừng như trúng số. Hai năm sau, tấm biển QR nhỏ đã trở thành “cứu cánh” trong những ngày mưa gió khi tiền giấy ướt nhàu, hay đêm muộn khi khó phân biệt tiền thật giả. Không lo tiền lẻ, không sợ khách đưa tờ 500 nghìn mà không có tiền trả lại. Quan trọng hơn, ngủ ngon mà không sợ trộm", chị Nguyệt nói.

Cách hàng rau của chị Nguyệt một đoạn, chị Lê Thị Phương đang lau chùi chiếc máy POS - “người bạn” mới trong công việc kinh doanh tạp hóa của mình. “Lúc nhân viên ngân hàng mang máy đến, tôi cứ nghĩ nó phức tạp lắm, sợ mình bấm sai nút nào đó rồi mất hết tiền”, chị Phương cười nhớ lại. Nhưng điều khiến chị thay đổi không phải là áp lực từ khách hàng, mà chính là sự kiên nhẫn của những nhân viên ngân hàng. "Các cháu ấy đến tận nhà, ngồi cả buổi để dạy tôi từng bước một. Từ cách cắm dây điện, cách bấm số tiền, đến cách xử lý khi máy báo lỗi. Thậm chí các cháu còn để lại số điện thoại, nói “cô gặp vấn đề gì cứ gọi ngay'".

Ông Trần Văn Tuấn ở xã Hoằng Tiến từng nghĩ rằng ở tuổi 60 thói quen chi tiêu bằng tiền mặt sẽ theo ông đến cuối đời. Mỗi tháng, việc nộp tiền điện trở thành một thói quen bất di bất dịch với ông. 7 giờ sáng ông ra khỏi nhà, đi bộ đến nhà văn hóa thôn, rồi ngồi xếp hàng chờ đợi đến lượt nộp tiền mất gần buổi sáng. Nhưng chiếc điện thoại thông minh mà con trai tặng đã âm thầm thay đổi cuộc sống của ông. Sau khi được con đăng ký tài khoản ngân hàng và cài đặt ứng dụng, ông bắt đầu học thanh toán tiền điện, nước qua điện thoại. Từ thao tác đơn giản ấy, cánh cửa công nghệ dần mở ra. Ông Tuấn không chỉ dừng lại ở việc nộp các loại phí mà còn bắt đầu mua sắm online. “Giờ tôi có thể mua thuốc, đặt hàng trên mạng, thậm chí chuyển tiền cho con, cháu chỉ bằng vài cái chạm”, ông Tuấn chia sẻ.

Những câu chuyện “cách mạng” số của người dân vùng nông thôn cho thấy công nghệ không chỉ thay đổi cách chúng ta thanh toán, mà còn thay đổi cách chúng ta kết nối với nhau và với thế giới xung quanh. Nó biến những người từng cảm thấy lạc lõng trước sự phát triển của xã hội thành những người truyền cảm hứng công nghệ trong cộng đồng của họ. Và quan trọng nhất, nó chứng minh rằng tuổi tác hay trình độ học vấn không phải là rào cản không thể vượt qua khi con người có ý chí thích ứng và được hỗ trợ đúng cách.

Hạ tầng đồng bộ, chuyển đổi toàn diện

Những thay đổi tích cực này xuất phát từ sự chỉ đạo quyết liệt của chính quyền các cấp. Trong đó, UBND tỉnh đã ban hành hệ thống chính sách đồng bộ với 3 kế hoạch trọng tâm: phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2021-2025, chuyển đổi số trong trường học - bệnh viện, và số hóa chính sách an sinh xã hội. Từ Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Y tế, đến UBND các xã đều có kế hoạch triển khai cụ thể và đạt kết quả khả quan.

Về hạ tầng kỹ thuật, các doanh nghiệp viễn thông đã đầu tư mạnh mẽ nâng cấp hệ thống. Toàn tỉnh hiện có hơn 9.433 trạm thu phát sóng thông tin di động, đạt tỷ lệ phủ sóng 99,66% số thôn, bản. Tổng số thuê bao internet băng thông rộng đạt 2,7 triệu, mật độ 73,3 thuê bao/100 người dân. Hệ thống thanh toán cũng được nâng cấp toàn diện với 367 máy ATM/CDM và gần 4.000 máy POS tại 3.951 điểm chấp nhận thanh toán thẻ. Các ngân hàng đã triển khai nhiều chính sách ưu đãi như miễn phí duy trì tài khoản, phí chuyển tiền, phát hành thẻ nội địa, đặc biệt miễn phí các dịch vụ cho đối tượng hưởng chính sách an sinh xã hội.

Những nỗ lực trên đã mang lại kết quả ấn tượng. Toàn tỉnh có hơn 3,1 triệu tài khoản cá nhân đang hoạt động, bình quân gần 2 tài khoản cho mỗi người dân từ 15 tuổi trở lên. Số lượng giao dịch lũy kế từ đầu năm 2025 đến nay vượt 251 triệu lượt, với doanh số hơn 1,6 triệu tỷ đồng, tăng 67% về số lượng và 15% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. Đặc biệt, tỷ lệ thanh toán không dùng tiền mặt trong các lĩnh vực đạt mức cao: 97,24% khách hàng thanh toán tiền điện, 37% khách hàng thanh toán tiền nước, 68% tổng học phí được thu bằng phương thức không dùng tiền mặt, 30% tổng viện phí, và 99,99% thu thuế, phí, lệ phí. Có khoảng 250.000 người được chi trả an sinh xã hội qua tài khoản.

Dù đạt nhiều kết quả ấn tượng, nhưng việc phát triển thanh toán không tiền mặt ở nông thôn vẫn đối mặt không ít thách thức. Công tác tuyên truyền với người dân vùng nông thôn, miền núi, dân tộc thiểu số, người cao tuổi còn gặp khó khăn do thói quen sử dụng tiền mặt lâu năm, thiếu phương tiện công nghệ và lo ngại về an toàn. Mạng lưới ngân hàng chưa phủ đều các vùng xa, số điểm chấp nhận thanh toán không tiền mặt ở những nơi này còn hạn chế. Tình trạng tội phạm công nghệ cao và gian lận trong thanh toán điện tử diễn biến phức tạp với thủ đoạn tinh vi qua mạng xã hội, đã làm tăng tâm lý e ngại của một bộ phận người dân. Sự thiếu đồng bộ về hạ tầng giữa các đơn vị cung ứng dịch vụ cũng là rào cản cần khắc phục.

Để tiếp tục phát triển thanh toán không dùng tiền mặt ở nông thôn, các cấp chính quyền đang tập trung vào việc tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của thanh toán số, đặc biệt chú trọng các lĩnh vực y tế, giáo dục và đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt trong chi trả an sinh xã hội. Các doanh nghiệp viễn thông tiếp tục đầu tư mở rộng hạ tầng mạng lưới, phát triển băng rộng di động 5G tại các khu vực trọng điểm. Việc triển khai dịch vụ Mobile Money được ưu tiên tại các địa bàn nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa. Các ngân hàng được chỉ đạo tăng cường biện pháp đảm bảo an ninh, an toàn, đẩy mạnh đối chiếu thông tin sinh trắc học, đồng thời mở rộng các chính sách miễn, giảm phí để khuyến khích người dân sử dụng dịch vụ thanh toán số.

Với sự quyết tâm của chính quyền các cấp, sự đồng hành nhiệt tình của các ngân hàng và doanh nghiệp, cùng với sự chấp nhận ngày càng cao của người dân, thanh toán không tiền mặt sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, góp phần quan trọng vào quá trình chuyển đổi số và hiện đại hóa nông thôn.

Bài và ảnh: Ngân Hà