Thanh toán không dùng tiền mặt tiếp thêm động lực cho kinh tế số

Bước chuyển mạnh mẽ của xã hội không tiền mặt

“Thẻ tự hào” với 2 phiên bản là tên gọi sản phẩm thẻ tín dụng được Ngân hàng TMCP Quốc dân (NCB) đưa ra dịp 2/9 này. Trước đó, vào dịp 30/4, sản phẩm thẻ mang tên “Thống nhất” cũng được nhà băng này trình làng, mang lại sự hứng khởi cho các chủ thẻ và góp phần kích thích mua sắm, thanh toán không tiền mặt.

Đây chỉ là một trong vô vàn ví dụ cho thấy sự vào cuộc mạnh mẽ của các ngân hàng thương mại, tổ chức trung gian thanh toán và cơ quan quản lý nhà nước trong việc đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt ở nhiều góc độ khác nhau, tất cả hướng tới mục tiêu thúc đẩy phát triển kinh tế số tại Việt Nam theo tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW là đưa quy mô kinh tế số đạt tối thiểu 50% GDP vào năm 2045.

Mục tiêu này hoàn toàn có cơ sở bởi chỉ tính riêng hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam trong nửa đầu năm 2025 đã cho thấy đà tăng trưởng rõ rệt, phản ánh bước chuyển mạnh mẽ của nền kinh tế sang môi trường số.
Theo Lãnh đạo Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước, đến hết quý II/2025, cả nước đã ghi nhận hơn 12 tỷ giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt, vượt tổng số giao dịch của cả năm 2023 và tiến sát kỷ lục 17,7 tỷ giao dịch của năm 2024. Mức tăng trưởng bình quân của hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt đạt từ 30 - 40%/năm, cho thấy xu hướng thanh toán điện tử không chỉ là lựa chọn của một bộ phận người tiêu dùng mà đã trở thành thói quen phổ biến trong đời sống kinh tế,xã hội.

Thanh toán không dùng tiền mặt len lỏi vào khắp các dịch vụ trong đời sống người dân. Ảnh: Tuấn Ngọc

Nếu nhìn lại năm 2024, tổng giá trị giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt đã đạt 295,2 triệu tỷ đồng, tương đương 26 lần GDP, phản ánh chiều sâu và sức lan tỏa của hình thức thanh toán này thì sang năm 2025, tốc độ tăng trưởng tiếp tục duy trì ở mức cao. Chỉ riêng 5 tháng đầu năm, số lượng giao dịch tăng 45,44%, giá trị tăng 25,21% so với cùng kỳ năm trước; giao dịch qua Internet tăng hơn 46% về số lượng và 34% về giá trị. Đây là những con số cho thấy nền tảng hạ tầng và thói quen tiêu dùng số đã đạt tới độ chín, sẵn sàng thúc đẩy các hoạt động kinh tế trong môi trường số hóa.

Cùng với sự phát triển của hạ tầng công nghệ và dịch vụ tài chính, chính sách cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy thanh toán số. Từ ngày 1/7/2025, theo Luật Thuế giá trị gia tăng sửa đổi và Nghị định 181/2025/NĐ-CP, các khoản mua vào chỉ được khấu trừ thuế GTGT nếu có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt, ngoại trừ một số trường hợp đặc thù. Quy định này tạo động lực mạnh mẽ để doanh nghiệp và hộ kinh doanh chuyển sang sử dụng phương thức thanh toán chính thức, vừa thuận tiện, vừa minh bạch. Song song đó, quá trình xác thực sinh trắc học gắn với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư đã được đẩy nhanh. Tính đến đầu tháng 7/2025, hơn 120,9 triệu hồ sơ cá nhân và khoảng 1,2 triệu tổ chức đã được đối chiếu thành công, giúp nâng cao độ tin cậy trong giao dịch và giảm đáng kể các vụ lừa đảo qua kênh thanh toán điện tử.

Đa dạng hình thức đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt

Các ngân hàng đẩy mạnh phát hành thẻ tín dụng mới; tham gia sâu rộng vào việc thanh toán không dùng tiền mặt bằng cách hỗ trợ, tặng loa thông báo số dư cho người bán hàng; cung cấp các dịch vụ số hóa trong lĩnh vực tài chính để gia tăng trải nghiệm cho người dùng, đồng thời thu hút thêm khách hàng mở tài khoản thanh toán. Đơn cử như VIB triển khai PayFlex, một tính năng tài chính đột phá được phát triển trên nền tảng công nghệ Visa Flex Credential (VFC), cho phép chủ thẻ Visa có thể thanh toán linh hoạt từ hai nguồn tiền (tài khoản tín dụng và tài khoản thanh toán) mang những giải pháp thanh toán ưu việt, tạo nên xu thế dẫn đầu của thị trường thẻ thanh toán.

Việc giảm sử dụng tiền mặt giúp tiết kiệm chi phí in ấn, vận chuyển, kiểm đếm và bảo quản tiền. Ảnh: Duy Minh

Hay VPBank thực hiện tích hợp Click to Pay cho phép khách hàng liên kết thẻ tín dụng với ứng dụng VPBank NEO và thanh toán nhanh chóng tại mọi website có biểu tượng Click to Pay, không cần nhập lại thông tin thẻ. Đây là phương thức thanh toán đơn giản, an toàn và tiện lợi cho mọi giao dịch trực tuyến. Đại diện lãnh đạo ngân hàng này chia sẻ: Chiến lược số hóa của VPBank không đơn thuần là ứng dụng công nghệ mới, mà tập trung vào việc thiết kế các giải pháp thanh toán gắn với hành vi tiêu dùng và gia tăng giá trị thực cho khách hàng, kiến tạo trải nghiệm tài chính hiện đại, tối ưu lợi ích.

Với Sacombank, gia tăng thanh toán không dùng tiền mặt là việc triển khai chuỗi hỗ trợ toàn diện giúp hộ kinh doanh tiếp cận nhanh các công cụ chuyển đổi số. Ngân hàng tài trợ thiết bị, phần mềm bán hàng, phần mềm kế toán, hóa đơn điện tử, chữ ký số... áp dụng cho hộ vừa mới làm quen với thanh toán điện tử. Thêm vào đó, chủ cửa hàng còn được hoàn 1% tổng doanh số hàng tháng qua POS/mPOS/QR Pay (tối đa 1 triệu đồng/tháng) và hưởng mức phí chấp nhận thanh toán chỉ từ 0,6%. Ngân hàng này cũng thực hiện hoàn tiền dành riêng cho nhóm khách hàng cá nhân, hộ kinh doanh khi cài đặt và sử dụng giải pháp loa thanh toán nhằm khuyến khích xu hướng không dùng tiền mặt.

Theo Chuyên gia kinh tế, TS. Võ Trí Thành, thanh toán không dùng tiền mặt mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho nền kinh tế.
Thứ nhất, việc giảm sử dụng tiền mặt giúp tiết kiệm chi phí in ấn, vận chuyển, kiểm đếm và bảo quản tiền, đồng thời rút ngắn thời gian thanh toán, tăng tốc độ luân chuyển vốn trong nền kinh tế. Thứ hai, thanh toán điện tử tạo điều kiện để doanh nghiệp tối ưu quản trị dòng tiền, cải thiện khả năng thanh khoản, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động.

Thứ ba, khi mọi giao dịch đều để lại dấu vết số, tính minh bạch của nền kinh tế được cải thiện, hỗ trợ công tác quản lý thuế và giảm quy mô khu vực phi chính thức.

Bên cạnh đó, các chuyên gia kinh tế cho rằng, ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, các giải pháp như ví điện tử và mã QR thống nhất tiêu chuẩn đã giúp nhiều người dân lần đầu tiếp cận dịch vụ tài chính số, từ đó tham gia sâu hơn vào các hoạt động kinh tế chính thức.

Duy Minh