Thành phố thông minh cần những công trình thông minh

Vật liệu và kỹ thuật mới là nền tảng

Cuối tháng 8/2025, dự án TP thông minh Bắc Hà Nội với diện tích hơn 270ha, tổng mức đầu tư 4,2 tỷ USD đã được khởi công. Đây là một trong những dự án biểu tượng, định hình tầm nhìn đô thị thông minh phía bắc sông Hồng, với 6 trụ cột: năng lượng, quản trị, đời sống – sức khỏe – giáo dục, di chuyển, kinh tế và sử dụng năng lượng tái tạo. Trước đó, UBND TP Hà Nội đã ban hành 12 nhiệm vụ trọng tâm triển khai đô thị thông minh đến năm 2030.

Trong đó, đáng chú ý có các hạng mục: xây dựng hạ tầng kỹ thuật thông minh (cấp thoát nước, điện, chiếu sáng), phát triển tòa nhà thông minh, áp dụng BIM, IoT trong thiết kế và quản lý vận hành, cũng như xây dựng nền tảng bản sao số (digital twin) cho toàn đô thị. Đây là bước chuẩn bị căn bản, cho thấy Hà Nội không chỉ đặt mục tiêu quản trị đô thị bằng công nghệ, mà còn muốn thay đổi tận gốc từ vật liệu, hạ tầng và công trình.

Phối cảnh dự án thành phố thông minh, phía Bắc Hà Nội.

Trong bối cảnh ấy, câu chuyện vật liệu, kỹ thuật thi công và giải pháp công trình trở thành mấu chốt. Một TP thông minh không thể được dựng xây từ những vật liệu cũ kỹ, lạc hậu, mà cần “thông minh hóa” ngay từ móng, từ khối bê tông, tấm kính cho tới từng mét cống thoát nước. Một trong những điểm sáng được giới chuyên gia nhắc đến nhiều là bê tông UHPC (Ultra High Performance Concrete – bê tông tính năng siêu cao).

Đây là loại bê tông có cường độ gấp 3 – 4 lần bê tông thường, chịu nén, chịu uốn, chống thấm vượt trội và có tuổi thọ lên đến hàng chục năm dài hơn. Tính riêng tại Hà Nội, công nghệ UHPC đã được áp dụng trong sửa chữa cầu Thăng Long, với lớp bê tông mỏng nhưng bền chắc, giúp gia tăng tuổi thọ mặt cầu. Một số công trình hạ tầng khác như cầu đi bộ, cống hộp thoát nước cũng đang thí điểm UHPC, cho kết quả khả quan.

Từ góc độ DN, Giám đốc Công ty CP Module9 Đỗ Văn Hải cũng chia sẻ, ban đầu DN có phần lo ngại UHPC vì giá thành cao. Nhưng sau khi tính toán chi phí bảo trì, sửa chữa, thấy rõ hiệu quả kinh tế về lâu dài. Người dân được hưởng lợi, DN cũng tạo được uy tín. Đó là cách tiếp cận TP thông minh. “Nếu Hà Nội mở rộng ứng dụng UHPC trong cầu vượt, tuyến metro trên cao hay hệ thống cống hộp, thì chi phí bảo trì có thể giảm hàng chục phần trăm. Đây chính là đầu tư thông minh, ban đầu tốn kém hơn, nhưng vòng đời công trình dài hơn, bền vững hơn” - ông Đỗ Văn Hải cho biết.

Song song với bê tông UHPC, các công trình dân dụng tại Hà Nội đang chứng kiến sự lên ngôi của kính low-E. Đây là loại kính phủ lớp đặc biệt, giúp giảm bức xạ nhiệt, tiết kiệm điện cho điều hòa tới 30%, đồng thời giảm tiếng ồn hiệu quả. Ngoài kính low-E, nhiều dự án ở Hà Nội đã bắt đầu áp dụng các giải pháp chống nóng và cách nhiệt khác như tường cách nhiệt, mái xanh, sơn phản quang, tấm panel siêu nhẹ. Các công trình này không chỉ mang lại tiện nghi cho người dân, mà còn góp phần giảm hiệu ứng đảo nhiệt, hạ nhiệt môi trường đô thị.

Ba trụ cột xây dựng công trình thông minh

Đô thị thông minh không chỉ nằm ở phần “vật liệu”, KTS Trần Ngọc Chính - Chủ tịch Hội quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho biết, đô thị thông minh trước hết là căn hộ thông minh, ngôi nhà thông minh, khu phố thông minh, giao thông thông minh, chiếu sáng thông minh. Và tất cả những hoạt động phải có sự quan hệ của các yếu tố về kỹ thuật, đặc biệt là về công nghệ số để tạo nên sự kết nối, gọi là kết nối của chuyển đổi số.

Hà Nội đang từng bước áp dụng Building Information Modeling (BIM) trong các dự án hạ tầng lớn. Công nghệ này cho phép đồng bộ dữ liệu từ thiết kế, xây dựng đến quản lý, giúp tiết kiệm vật liệu, giảm sai sót, nâng cao hiệu quả. Về dài hạn, TP cũng đang hướng tới bản sao số đô thị (digital twin), kết hợp dữ liệu GIS, BIM và cảm biến IoT để quản lý toàn bộ không gian đô thị. Điều này sẽ giúp không chỉ giám sát từng công trình, mà còn dự báo được tình trạng ngập úng, ùn tắc, hay hư hỏng hạ tầng.

Ngập úng đã trở thành nỗi ám ảnh thường trực với người dân Hà Nội. Chỉ sau một cơn mưa lớn, nhiều tuyến phố như Nguyễn Xiển, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng… đã ngập sâu, gây ách tắc và ảnh hưởng sinh hoạt. Để giải quyết tận gốc, ngoài việc nạo vét, cải tạo hệ thống thoát nước, Hà Nội cần mạnh dạn ứng dụng vật liệu mới và công nghệ giám sát. Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Nước và Môi trường Việt Nam (Viwase) Trịnh Xuân Thịnh gợi mở nhóm 3 giải pháp từ thể chế - công nghệ dữ liệu - nguồn lực và thực thi.

Trong đó, tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, sớm ban hành Luật Cấp, thoát nước, trong đó cho phép lập quy hoạch cấp, thoát nước cấp tỉnh riêng. Thứ hai là tăng cường ứng dụng công nghệ và dữ liệu số, trong đó tập trung xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia ngành nước, sử dụng hệ thống thông tin địa lý (GIS), trí tuệ nhân tạo (AI), viễn thám trong lập và quản lý quy hoạch… Thứ ba là tăng cường nguồn lực và năng lực thực thi, bao gồm: bố trí ngân sách cho lập, quản lý cập nhật dữ liệu; bắt buộc ứng dụng công nghệ mô hình hóa; có định mức chi phí riêng cho các mô hình chuyên ngành áp dụng vào quy hoạch; xây dựng quy hoạch ngành nước quốc gia định hướng toàn diện.

Hạ tầng xanh cũng không thể thiếu trong đô thị thông minh. Vỉa hè thấm nước, mái che công cộng phủ xanh, hệ thống tưới cây tự động, công viên kết hợp cảm biến môi trường… sẽ giúp Hà Nội thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, đồng thời nâng cao chất lượng sống cho người dân. Trong tiến trình phát triển đô thị thông minh ở Hà Nội, DN bất động sản và xây dựng là những người trực tiếp tạo ra công trình. Tại buổi đối thoại cổ đông thường niên của Công ty CP Xây dựng Coteccons diễn ra vào ngày 20/9, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Xây dựng Coteccons, ông Bolat Duisenov cho biết, với tỷ lệ đô thị hóa hiện tại là 40%, Việt Nam đang ở vị thế tương đương với Trung Quốc của 20 năm trước.

Điều này không chỉ cho thấy một dư địa tăng trưởng khổng lồ, mà còn mở ra cơ hội cho ngành xây dựng trong việc kiến tạo cả một hệ sinh thái hạ tầng đồng bộ, từ đường sá, cầu cống, sân bay đến bệnh viện, trường học. "Việt Nam đang trỗi dậy như một “trung tâm công nghiệp” của khu vực, thu hút hơn 60% tổng vốn đầu tư FDI vào lĩnh vực sản xuất công nghiệp và công nghệ cao. Với lợi thế về nguồn nhân lực trẻ, tay nghề cao, vị trí địa lý chiến lược và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ, các công ty xây dựng có năng lực và sự chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ nắm bắt được cơ hội vàng này" - ông Bolat Duisenov chia sẻ.

Các chuyên gia trong ngành cũng nhìn nhận, về phía Nhà nước, các chính sách hỗ trợ, khuyến khích DN đầu tư vật liệu, công nghệ mới là cần thiết. Ưu đãi thuế cho vật liệu xanh, hỗ trợ vốn vay cho dự án hạ tầng thông minh, bắt buộc áp dụng BIM trong thiết kế – tất cả sẽ tạo môi trường thuận lợi cho DN tham gia.

Thành Luân