Tên lửa siêu vượt âm 'cưỡi sóng xung kích' của Trung Quốc mạnh cỡ nào?

Những hệ thống này được đánh giá cho thấy Trung Quốc đang thúc đẩy thế hệ tên lửa tấn công tầm xa mới, trong đó có các biến thể có khả năng phóng từ tàu ngầm - yếu tố giúp mở rộng đáng kể phạm vi tác chiến trên khắp Tây Thái Bình Dương.

Trong cuộc duyệt binh kỷ niệm chiến thắng diễn ra vào tháng 9, Trung Quốc lần đầu giới thiệu đồng thời bốn mẫu tên lửa thuộc dòng YJ, gồm YJ-15, YJ-17, YJ-19 và YJ-20. Truyền thông nhà nước mô tả đây là “đội hình tên lửa chống hạm thế hệ mới”, có thể triển khai từ tàu chiến, máy bay ném bom và cả tàu ngầm.

Trong số này, ba hệ thống YJ-17, YJ-19 và YJ-20 được nhận định thuộc nhóm tên lửa siêu vượt âm, có khả năng cơ động ở tốc độ cực cao, khiến việc phát hiện, theo dõi và đánh chặn trở nên khó khăn hơn đối với các lực lượng đối phương.

So sánh các loại tên lửa chống hạm mới của Trung Quốc - Ảnh: Gemini

Thiết kế “lướt sóng xung kích”

Các chuyên gia quân sự Trung Quốc cho rằng loạt tên lửa mới thể hiện nhiều hướng tiếp cận khí động học khác nhau trong công nghệ bay siêu vượt âm.

Một số mẫu, như YJ-17 và YJ-19, sử dụng thiết kế “waverider” - dạng khí động học tạo lực nâng từ chính sóng xung kích hình thành khi vật thể di chuyển nhanh hơn âm thanh. Cách thiết kế này giúp tên lửa ổn định hơn khi bay ở tốc độ cao, đồng thời tạo điều kiện cơ động tốt trong giai đoạn cuối.

Tên lửa chống hạm siêu vượt âm YJ-17 - Ảnh: CCTV

YJ-20 lại mang cấu trúc hai nón (biconic body), gồm hai phần hình nón tạo ra luồng khí tốc độ cao, hữu ích cho quá trình lượn có kiểm soát trong khí quyển. Giới chuyên gia phỏng đoán cơ chế này tương tự các thiết kế trong hệ thống tên lửa đạn đạo DF-26D.

Theo các chuyên gia trả lời China Media Group, YJ-17 hoạt động theo dạng “boost-glide” - tên lửa được động cơ đẩy lên cao trước khi chuyển sang giai đoạn lượn trong khí quyển. Thiết kế phần đầu dẹt hình tam giác giúp nó có thể đổi hướng linh hoạt theo cả chiều ngang và dọc, khiến đường bay trở nên khó đoán và làm giảm khả năng bị đánh chặn.

Trong khi đó, YJ-19 có cửa hút gió ở phía dưới thân, cho thấy nó sử dụng động cơ phản lực “air-breathing” - loại động cơ lấy oxy trực tiếp từ không khí thay vì phải mang theo trong tên lửa. Nhờ không phải chở thêm chất oxy hóa, tên lửa nhẹ hơn và có thể duy trì tốc độ siêu vượt âm trên quãng đường dài.

Là mẫu lớn nhất trong loạt vũ khí mới, YJ-20 được cho có khả năng chuyển sang tấn công gần như theo phương thẳng đứng trong giai đoạn cuối, sử dụng các bề mặt điều khiển khí động để điều chỉnh điểm rơi. Điều này, theo giới phân tích Trung Quốc, cho phép nó xuyên thủng các lớp phòng thủ của nhóm tàu sân bay của đối thủ.

Khả năng phóng từ tàu ngầm

Một trong những điểm thu hút sự chú ý của giới phân tích là khả năng tương thích của các thiết kế mới đối với tàu ngầm. Dù Trung Quốc không công bố loại tàu ngầm cụ thể có thể triển khai YJ-17, YJ-19 hay YJ-20, các chuyên gia cho rằng những nền tảng tấn công hạt nhân của nước này vốn đã sử dụng tên lửa hành trình, nên việc tích hợp phiên bản siêu vượt âm vào bệ phóng hiện có là hoàn toàn khả thi.

Tốc độ trên Mach 5 - tương đương khoảng 6.174 km/h, nhanh gấp 5 lần vận tốc âm thanh, được coi là ngưỡng để phân loại tên lửa siêu vượt âm. Tuy vậy, giới phân tích Trung Quốc nhấn mạnh rằng điều khiến các loại vũ khí này nguy hiểm không chỉ là tốc độ, mà là khả năng cơ động ở vận tốc rất cao. Các hệ thống boost-glide như YJ-17 bay theo quỹ đạo lượn có kiểm soát, giúp tên lửa thay đổi hướng nhanh và linh hoạt hơn trong hành trình. Ngược lại, những tên lửa sử dụng động cơ phản lực scramjet, như YJ-19 theo phỏng đoán, có thể duy trì lực đẩy liên tục, giữ tốc độ siêu vượt âm trên quãng đường hàng nghìn kilômét.

Tên lửa chống hạm siêu vượt âm YJ-19 - Ảnh: CCTV

Nhờ sử dụng nhiều kiểu thiết kế khác nhau, loạt tên lửa này có thể tạo ra các hướng tấn công phối hợp, khiến radar và hệ thống phòng thủ đối phương khó xử lý cùng lúc. Theo truyền thông nhà nước Trung Quốc, chúng có thể được lắp trên tàu khu trục Type 052D, Type 055 cũng như máy bay ném bom H-6. Nếu được bổ sung khả năng phóng từ tàu ngầm, phạm vi tác chiến sẽ mở rộng hơn nữa, cho phép Trung Quốc tung ra các đòn tấn công từ vị trí kín đáo và khó bị phát hiện.

Tác động chiến lược và phản ứng quốc tế

Kho tên lửa siêu vượt âm đang phát triển nhanh của Trung Quốc khiến Mỹ và các đồng minh lo ngại. Mỹ cho rằng các loại vũ khí tốc độ cao và có khả năng đổi hướng liên tục này sẽ rút ngắn đáng kể thời gian phản ứng trong trường hợp xung đột trên biển. Trong khi đó, Trung Quốc khẳng định các chương trình tên lửa nhằm phục vụ mục đích phòng vệ và răn đe.

Ngoài ra, danh mục tên lửa chống hạm tầm xa ngày càng đa dạng giúp Trung Quốc nâng cao khả năng thực hiện các đòn tấn công đa hướng (multi-axis strike). Khi tên lửa được phóng đồng thời từ tàu mặt nước, máy bay và tàu ngầm, hệ thống phòng thủ đối phương buộc phải chia mỏng hỏa lực, dễ rơi vào tình trạng quá tải. Đây là nền tảng quan trọng trong chiến lược chống tiếp cận/chống xâm nhập khu vực (A2/AD), vốn nhắm tới việc làm suy yếu khả năng hoạt động của các nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ tại những khu vực nhạy cảm.

Tên lửa chống hạm siêu vượt âm YJ-20 - Ảnh: CCTV

Điểm nổi bật trong chương trình phát triển tên lửa của Trung Quốc là cách tiếp cận công nghệ rộng mở. Việc song song nghiên cứu thiết kế “lướt sóng xung kích”, cấu trúc hai nón đến động cơ scramjet, cho thấy một chiến lược nghiên cứu và phát triển sâu rộng. Trung Quốc không chỉ tập trung vào một hướng đi, mà đang tìm kiếm những hệ thống tối ưu nhất cho từng nền tảng phóng cụ thể, dù là khu trục hạm, máy bay ném bom chiến lược hay tàu ngầm tấn công. Hướng đi này hoàn toàn khớp với tham vọng nâng cao năng lực kiểm soát các vùng biển trọng yếu, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Giới phân tích đặc biệt chú ý đến khả năng biên chế các hệ thống này lên tàu ngầm. Khi được triển khai dưới mặt biển, tên lửa có thể tiếp cận mục tiêu từ những vị trí khó phát hiện hơn, mở rộng đáng kể phạm vi tác chiến của hải quân Trung Quốc. Năng lực tấn công từ khoảng cách xa và từ những hướng bất ngờ như vậy có thể trở thành yếu tố tạo sức ép trong các thời điểm khủng hoảng.

Những bước tiến của dòng YJ cũng tác động tới bức tranh cạnh tranh vũ khí siêu vượt âm toàn cầu. Mỹ, Nga, Ấn Độ và nhiều quốc gia khác đang theo đuổi các chương trình riêng, trong khi nhiều nước lo ngại nguy cơ xuất hiện một cuộc chạy đua vũ trang mới. Việc Trung Quốc đẩy mạnh phát triển nhiều nền tảng siêu vượt âm, đặc biệt là các biến thể có khả năng phóng từ tàu ngầm, được đánh giá sẽ tiếp tục làm gia tăng sức ép chiến lược trong khu vực.

Hoàng Vũ