Tên lửa Sapsan bí ẩn của Ukraine có thể khiến Nga khó đối phó?

Tên lửa Sapsan bí ẩn của Ukraine

Tổng thống Volodymyr Zelensky thông báo Ukraine bắt đầu sử dụng tên lửa đạn đạo Sapsan sản xuất trong nước trong chiến đấu với Nga. Trong khi nhận định này vẫn chưa được xác minh thì một loại vũ khí như vậy sẽ mang lại cho Ukraine năng lực tấn công tầm xa mới rất giá trị, vượt trội so với bất kỳ loại vũ khí nào mà nước này hiện có. Quan trọng hơn, nó không bị ràng buộc bởi các hạn chế của nước ngoài, vốn vẫn áp dụng với nhiều loại vũ khí tầm xa do Mỹ và các đối tác phương Tây cung cấp.

Hình ảnh từ cuộc thử nghiệm năm 2018 của động cơ tên lửa liên quan đến quá trình phát triển Hrim-2/Sapsan. Nguồn: Chính phủ Ukraine

“Ukraine hiện đang sử dụng Neptune, Neptune tầm xa, Palyanytsya, Flamingo và cả Sapsan nữa - thật sự thì chúng tôi đã bắt đầu sử dụng nó”, ông Zelensky nói với báo giới. Tổng thống Ukraine cho biết ông không tiết lộ số lượng vũ khí được triển khai hay mục tiêu bị tấn công.

“Đó là bởi chúng tôi không muốn đối phương biết hết mọi thứ lúc này", ông Zelensky cho hay.

Bên cạnh Sapsan, ông Zelensky cũng nhắc đến 4 loại vũ khí do Ukraine tự phát triển đã được sử dụng trong thực chiến: phiên bản tấn công mặt đất của tên lửa hành trình chống hạm Neptune, phiên bản mở rộng tầm bắn Long Neptune, vũ khí lai giữa tên lửa và UAV Palyanytsya cùng tên lửa hành trình tầm cực xa Flamingo.

Rõ ràng, ông Zelesky cũng muốn tạo ra sự mơ hồ đối với giới chức Nga về loại vũ khí được dùng trong mỗi cuộc tấn công.

“Có nhiều trường hợp đối phương nghĩ cuộc tấn công là của Neptune và chúng tôi cứ để họ tiếp tục nghĩ vậy", ông Zelensky nói.

Trong bối cảnh đó, không loại trừ khả năng Sapsan thực tế vẫn chưa được sử dụng. Cho tới nay, chưa có bằng chứng xác thực về mảnh vỡ của tên lửa tại các điểm bị đánh trúng trong lãnh thổ Nga, dù Bộ Quốc phòng nước này trước đây từng tuyên bố bắn hạ các tên lửa đạn đạo Ukraine trên bầu trời Crimea.

Mặt khác, việc triển khai Sapsan trong chiến đấu là điều hợp lý khi xét đến nỗ lực tăng tốc sản xuất vũ khí trong nước của Ukraine, đặc biệt tập trung vào khả năng tấn công sâu vào lãnh thổ Nga.

Ngoài các loại tên lửa tầm xa nói trên, Ukraine còn sử dụng một loạt UAV cảm tử tầm xa do nước này tự sản xuất, cùng những loại vũ khí kết hợp giữa UAV và tên lửa hành trình truyền thống như Peklo.

Chương trình tên lửa đạn đạo nội địa của Ukraine về cơ bản vẫn còn ít thông tin, nhưng sự xuất hiện của một loại vũ khí như Sapsan là điều đã được chờ đợi từ lâu, thậm chí có khả năng nó được đẩy nhanh nhờ hỗ trợ từ các đối tác phương Tây.

Tháng 8/2024, ông Zelensky công bố cuộc thử nghiệm thành công đầu tiên của một tên lửa đạn đạo do Ukraine tự phát triển, hiện được xác định là Sapsan. Dù thông tin chi tiết về Sapsan rất hạn chế nhưng loại tên lửa này có quan hệ mật thiết với Hrim-2 (còn viết là Grim-2). Thực tế là Hrim-2 được phát triển để xuất khẩu, dựa trên thiết kế ban đầu của Sapsan dành cho quân đội Ukraine.

Nguồn gốc của Hrim-2 và các mẫu tiền nhiệm có từ cuối những năm 2000, với quá trình phát triển được đẩy nhanh sau khi Nga sáp nhập Bán đảo Crimea năm 2014. Một cuộc thử nghiệm động cơ tên lửa liên quan đến mẫu thiết kế này diễn ra năm 2018 và bệ phóng tự hành 10 bánh mang hai tên lửa, hoặc ít nhất là mô hình đã xuất hiện tại một cuộc duyệt binh cùng năm.

Vũ khí mới khiến Nga khó đối phó?

Dù chúng ta chưa biết chính xác hình dáng của tên lửa Sapsan, nhiều khả năng nó có thiết kế tương tự Hrim-2 và các mẫu tiền nhiệm nhưng các thiết kế này, về mặt hình thức, có nét giống với tên lửa Iskander-M của Nga. Về tính năng, Hrim-2 được cho là có tầm bắn ít nhất 280 km và có thể lên đến 500 km. Sapsan nhiều khả năng cũng nằm trong khoảng này.

Mặt khác, vào năm 2023, khi còn giữ chức Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, ông Oleksii Reznikov nói rằng Ukraine đang phát triển một tên lửa tầm xa mới với tầm bắn có thể lên tới 1.000 km. Tuyên bố này cũng có thể ám chỉ trực tiếp tới Sapsan. Dù vậy, có thể chắc chắn rằng Sapsan thuộc nhóm tên lửa đạn đạo tầm ngắn, thường được định nghĩa là các hệ thống có tầm bắn tối đa không quá 1.000 km.

Kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt, Ukraine chỉ có khả năng tiếp cận rất hạn chế với các tên lửa đạn đạo và không loại nào trong số đó do nước này tự sản xuất. Quân đội Ukraine chủ yếu sử dụng các tên lửa tầm ngắn Tochka-U từ thời Liên Xô, cùng với các biến thể Tochka cũ hơn. Các loại này chỉ có tầm bắn tối đa 70 km và 120 km. Đây là lý do thúc đẩy Ukraine phát triển dòng Sapsan/Hrim-2.

Ngoài ra, Ukraine nhận được một số lượng hạn chế tên lửa tầm xa ATACMS từ Mỹ nhưng giống như nhiều loại vũ khí tấn công tầm xa khác do Washington và các đối tác cung cấp, ATACMS bị đặt ra những giới hạn rất nghiêm ngặt trong việc tấn công các mục tiêu sâu trong lãnh thổ Nga.

Từ những điều này có thể thấy rõ lợi ích của một loại tên lửa đạn đạo do Ukraine tự phát triển, đó là bổ sung vào nỗ lực tấn công đa hướng nhằm vào các mục tiêu chiến lược nằm ngoài lãnh thổ Ukraine, cũng như sâu hơn trong các khu vực do Nga kiểm soát. Bên cạnh đó, việc có thêm một nguồn tên lửa đạn đạo có năng lực vượt trội và tầm bắn xa hơn dòng Tochka, cũng như không bị ràng buộc bởi các hạn chế của phương Tây như ATACMS sẽ là một đột phá quan trọng với Ukraine.

Dù các loại UAV tầm xa, tên lửa hành trình và các vũ khí lai UAV - tên lửa đều hữu ích, tên lửa đạn đạo có ưu thế tốc độ rất cao trong giai đoạn cuối của quỹ đạo. Điều này khiến chúng cực kỳ khó bị đánh chặn bởi các hệ thống phòng không và phòng thủ tên lửa. Với đầu đạn nổ mạnh liền khối, chúng còn có khả năng xuyên sâu vào các mục tiêu kiên cố hoặc gây tác động lớn lên các cấu trúc được gia cố như các cây cầu nhờ tốc độ cực lớn khi lao xuống mục tiêu.

Mặc dù chưa rõ Ukraine đã sử dụng Sapsan như thế nào, nếu thực sự chúng đã được triển khai, nhưng một kịch bản hợp lý là loại tên lửa đạn đạo này sẽ được sử dụng cùng với nhiều loại tên lửa và UAV khác trong các đợt tấn công phối hợp, nhằm khiến lực lượng Nga càng khó đối phó. Đây cũng chính là mô hình mà Nga thường xuyên áp dụng trong các đợt tập kích quy mô lớn vào các mục tiêu tại Ukraine.

Nếu Ukraine có thể sản xuất Sapsan với số lượng đáng kể và nếu loại vũ khí này phát huy đầy đủ tính năng, hiệu quả mang lại có thể rất lớn, tương tự tác động mà ATACMS của Mỹ đã tạo ra trên chiến trường.

Dù chỉ được sử dụng một cách hạn chế nhưng các cuộc tập kích bằng ATACMS của Ukraine đã buộc Nga phải thay đổi mạnh mẽ cách thức triển khai tại nhiều căn cứ không quân nằm trong tầm bắn, đồng thời phải điều thêm lực lượng phòng không và phòng thủ tên lửa đến khu vực, bao gồm cả hệ thống S-500 - tổ hợp tên lửa đất đối không tiên tiến nhất mà Moscow hiện sở hữu.

Hiện tại, cộng đồng quốc tế vẫn phải chờ xác nhận độc lập về việc Sapsan đã được sử dụng trong chiến đấu hay chưa. Tuy nhiên, giá trị chiến lược của loại tên lửa này đối với quân đội Ukraine là điều không thể phủ nhận. Nó mở ra một hướng tấn công tầm xa mới vào lãnh thổ Nga mà không chịu bất kỳ ràng buộc nào từ bên ngoài. Nếu Sapsan thực sự đang được triển khai, có lẽ chúng ta sẽ sớm có bằng chứng xác thực về vũ khí này.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: The War Zone