Tạo nguồn nhân lực trình độ cao cho ngành công nghệ chiến lược

Thứ nhất là các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp để thu hút nhân tài gắn với hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Thủ đô và tạo nguồn nhân lực trình độ cao cho các ngành công nghệ chiến lược, công nghệ lõi. Thứ hai là phát triển đồng bộ hệ thống giao thông đô thị hiện đại, xanh và thông minh. Đây là nội dung thuộc 2 trong 3 khâu đột phá của nhiệm kỳ tới, đó là nhân lực và hạ tầng.

Khu công nghệ cao Hòa Lạc được kỳ vọng sẽ trở thành trung tâm khoa học, công nghệ và giáo dục hàng đầu của Việt Nam, một đô thị thông minh, hiện đại và bền vững.

Thu hút nhân tài gắn với hệ sinh thái đổi mới sáng tạo

Việc thu hút nhân tài trình độ cao về cho Hà Nội cần gắn với một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bao gồm khu công nghiệp công nghệ cao, phòng thí nghiệm quốc gia, trung tâm nghiên cứu xuất sắc, cơ sở giáo dục đại học hàng đầu, quỹ phát triển khoa học công nghệ, quỹ đầu tư...

Tuy nhiên, trong nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm tại phụ lục 3 chỉ đề cập tới đầu tư đột phá cho mục tiêu quan trọng này. Các dự án Khu công nghệ cao Hòa Lạc được đề cập chưa tương xứng. Mục 13/III, phụ lục 3 “Hoàn thành khu công nghệ cao Hòa Lạc giai đoạn 2, quý IV-2028, sản xuất 1.000 sản phẩm bán dẫn, phần mềm, trí tuệ nhân tạo” chưa đề cập cơ chế để Khu công nghệ cao Hòa Lạc hợp tác với các đại học, nơi tập trung nguồn lực nghiên cứu và thu hút nhân tài.

Đối với vấn đề này, các giải pháp trọng tâm đã được đề cập ở Dự thảo Báo cáo chính trị, nhưng cần bổ sung vào nhiệm vụ, gắn với dự kiến kế hoạch và đầu tư tại phụ lục 3 và 4. Cụ thể như:

i) Đầu tư hoặc hợp tác đầu tư một số trung tâm kết nối khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo đặt tại đại học lớn theo mô hình như Melbourne Connect đặt tại Đại học Melbourne của Úc;

ii) Xây dựng các trung tâm chế thử đặt tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc vận hành theo cơ chế bao trọn gói vật tư tiêu hao cho các nhà khoa học, nhóm nghiên cứu hoàn thiện sản phẩm...

iii) Thúc đẩy cơ chế đồng tài trợ cho các nhà khoa học được thu hút từ nước ngoài về Hà Nội tham gia đào tạo và nghiên cứu tại các đại học trên địa bàn; cơ chế tài trợ học bổng cho học viên cao học và nghiên cứu sinh có định hướng nghiên cứu gắn với định hướng ưu tiên của Khu công nghệ cao Hòa Lạc và áp dụng cơ chế đồng hướng dẫn (1 hướng dẫn là giảng viên đại học, 1 hướng dẫn là chuyên gia của khu công nghệ cao).

iv) Các hướng sản phẩm ưu tiên như bán dẫn, công nghệ AI ứng dụng, công nghệ sinh học... đều cần phải gắn với đầu tư phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu xuất sắc thì mới có cơ hội để tạo ra sản phẩm xứng tầm. Các phòng thí nghiệm và trung tâm nghiên cứu xuất sắc này có thể đặt tại Khu công nghệ cao hoặc đại học với nguồn đầu tư không chỉ đến từ nguồn ngân sách nhà nước mà cần được đồng thời cơ cấu đến từ nguồn ngân sách của Hà Nội hoặc do Hà Nội thu hút.

v) Cũng liên quan đến các trường đại học trên địa bàn Hà Nội, thay vì đặt ra mục tiêu di dời 50%, Hà Nội có thể đặt mục tiêu về số lượng sinh viên mà Hà Nội có thể tiếp nhận nhằm đảm bảo các yếu tố về an toàn phòng cháy, chữa cháy và an sinh xã hội. Hà Nội có thể xem xét hướng xây ký túc xá sinh viên với hệ thống giao thông công cộng tiện lợi và giao cho các trường đại học có đủ năng lực khai thác vận hành các ký túc xá này. Việc chuyển mục đích sử dụng của các ký túc xá do Hà Nội xây dựng nhưng không khai thác được trong thời gian vừa qua là một ví dụ đáng tiếc.

Phát triển đồng bộ hệ thống giao thông đô thị hiện đại, xanh và thông minh

Tại mục IV của Phụ lục 3 về nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm thực hiện các mục tiêu chủ yếu đến năm 2030 và sau năm 2030 “Phát triển hạ tầng giao thông hiện đại, thông minh, sông Hồng là biểu tượng phát triển mới của Thủ đô” có đặt mục tiêu 100% giao thông đô thị trung tâm quản lý bằng hệ thống thông minh, giảm 50% ùn tắc giao thông; phát triển 20 tuyến giao thông, 10 khu đô thị sinh thái ven sông Hồng (sau năm 2030).

Tuy nhiên, trong Phụ lục 4 chỉ có 1 dự án chuyển đổi xe buýt sang buýt điện, các dự án khác đều là dự án ưu tiên giao thông vành đai, giao thông xuyên tâm để kết nối với các khu vực với nội đô, chưa thể hiện được mục tiêu về giao thông đô thị. Việc đặt chỉ tiêu tăng tỉ lệ vận tải hành khách công cộng từ con số 20% của năm 2025 lên 30% vào năm 2030 cùng với các giải pháp áp dụng vùng hạn chế phương tiện chạy xăng dầu đòi hỏi các dự án lớn liên quan đến hạ tầng giao thông đô thị, bao gồm hệ thống đường giao thông, khu vực kết nối, bến đỗ, hệ thống điều hành và giám sát...

Ngoài ra, Phụ lục 4 nên xem xét cập nhật nhằm đáp ứng tình hình mới, cụ thể hóa bằng các đề án, dự án thúc đẩy phát triển đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. 35 danh mục dự kiến các công trình, dự án trọng điểm tập trung ưu tiên đầu tư giai đoạn 2025 - 2030 tại phụ lục 4 được dựa trên các Nghị quyết, quyết định đã ban hành như Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 05/5/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Kết luận 80-KL/TW ngày 24/5/2024 về Quy hoạch Thủ đô 2021 - 2030, tầm nhìn 2050; Thông báo số 95-TB/VPTW ngày 21/8/2024; Thông báo số 111-TB/VPTW ngày 3/12/2024 và Quyết định số 1569/QĐ-TTg ngày 12/12/2024 phê duyệt Quy hoạch Thủ đô, trong đó tập trung vào 3 khâu đột phá (thể chế, nhân lực, hạ tầng), 5 trụ cột (văn hóa, trí tuệ, xanh, số, hiện đại) và 14 nhiệm vụ trọng tâm.

GS.TS Lê Anh Tuấn