Tạo nguồn giống trên cánh đồng Mường Thanh

Việc canh tác lúa nước của người dân trên địa bàn tỉnh phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn cung về giống từ các đơn vị thuộc địa phương khác.

Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có khoảng 190 đơn vị tham gia sản xuất, kinh doanh giống cây trồng, trong đó hơn 180 đơn vị tập trung vào nhóm cây lương thực, thực phẩm như lúa, ngô… Tuy nhiên, phần lớn các cơ sở đều là buôn bán và kinh doanh các giống lúa nhập từ nơi khác để cung ứng cho người dân, chưa có cơ sở sản xuất giống lúa mang đặc trưng của tỉnh. Thực tế này khiến địa phương vẫn phụ thuộc vào nguồn giống ngoài tỉnh.

Bà Nguyễn Thị Xuân, chủ một cơ sở kinh doanh giống tại khu đô thị Pom La (phường Mường Thanh) cho biết: Phần lớn lượng giống bán ra đều nhập từ các đơn vị và địa phương khác bởi Điện Biên hiện chưa có cơ sở sản xuất lúa giống. Chúng tôi chủ yếu lấy nguồn lúa giống từ các đơn vị như: Công ty Giống cây trồng Trung ương với các giống lúa Bắc thơm, nếp, Đài thơm. Còn một số giống lúa nhóm đặc sản khác, như séng cù, vãi gãy nhập giống từ tỉnh Lào Cai…

Về đề xuất xây dựng vùng chuyên sản xuất giống tại Điện Biên, bà Xuân tỏ ra khá thận trọng. “Trước đây, trên địa bàn tỉnh cũng có cơ sở sản xuất giống, nhưng sản phẩm ít được người dân đón nhận. Thực tế này khiến việc tự chủ sản xuất giống tại địa phương gặp nhiều khó khăn” - bà Xuân bày tỏ.

Trong bối cảnh tỉnh đang định hướng xây dựng thương hiệu gạo chất lượng cao, việc thiếu một vùng sản xuất giống tập trung không chỉ gây khó khăn cho doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến tính ổn định của sản xuất lúa trên cánh đồng lớn nhất Tây Bắc này. Ông Quản Bá Tới, Giám đốc HTX Dịch vụ tổng hợp Thanh Yên (xã Thanh Yên) cho biết: Thực trạng hiện nay là giống lúa mà bà con Điện Biên đang canh tác nhập hoàn toàn từ các tỉnh khác. Như vậy rất khó bảo đảm được tính phù hợp, tính thích ứng và hiệu quả kinh tế. Trong khi đó, một số địa phương khác đều đã quy hoạch vùng sản xuất giống, đáp ứng nhu cầu trước mắt cho chính địa phương mình thì tỉnh ta lại chưa có quỹ đất dành cho mục tiêu này. Vì vậy, vấn đề bảo tồn và phát triển giống lúa đặc trưng của cánh đồng Mường Thanh càng trở lên quan trọng.

Việc phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn giống từ bên ngoài khiến chất lượng không ổn định. Các đơn vị sản xuất giống có thể theo đuổi mục tiêu thương mại, còn Điện Biên rất cần loại giống đặc sản, phù hợp điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng riêng biệt của cánh đồng Mường Thanh. Nếu chất lượng giống không chuẩn, không theo tiêu chí của địa phương rất khó tạo ra sản phẩm đồng đều, đủ tiêu chuẩn để xây dựng thương hiệu.

Với lợi thế về thổ nhưỡng và khí hậu, tỉnh ta cần tạo điều kiện về cơ chế, chính sách và đất đai nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã xây dựng và phát triển nguồn giống đặc trưng.

Trong bối cảnh Điện Biên đang nỗ lực nâng tầm thương hiệu gạo đặc sản, việc xây dựng cơ chế và chính sách khuyến khích các đơn vị nghiên cứu, sản xuất giống lúa đặc trưng cho cánh đồng Mường Thanh trở thành yêu cầu cấp bách. Thực tế cho thấy, gạo Điện Biên đã có thị trường ổn định và được người tiêu dùng ưa chuộng. Tuy nhiên, để duy trì vị thế này, tỉnh cần chủ động hơn trong việc tạo dựng vùng sản xuất lúa giống chất lượng cao, có quy định rõ ràng, công khai bộ tiêu chuẩn kỹ thuật và quản lý chặt chẽ.

Việc phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn giống ngoài tỉnh đặt ra nhiều rủi ro, từ chất lượng không đồng đều đến nguy cơ mất dần những dòng giống phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng đặc thù của cánh đồng Mường Thanh. Trong khi đó, vấn đề bản quyền giống ngày càng được quan tâm, đòi hỏi tỉnh phải chủ động chọn lọc, nghiên cứu và bảo đảm nguồn giống mang tính đặc trưng riêng.

Để giữ vững thương hiệu, các hộ sản xuất bắt buộc phải sử dụng nguồn giống chuẩn, chất lượng cao. Chỉ cần giống không chuẩn hoặc không phù hợp, chất lượng gạo sẽ suy giảm, từ đó ảnh hưởng uy tín vùng sản xuất và khiến người tiêu dùng mất niềm tin. Đây là thiệt hại không chỉ với từng hộ nông dân mà còn với cả thương hiệu gạo Điện Biên. Vì vậy, xây dựng chính sách tạo điều kiện cho doanh nghiệp và hợp tác xã đầu tư vùng sản xuất giống, hỗ trợ nghiên cứu, thử nghiệm giống mới và bảo tồn các giống bản địa là nhiệm vụ then chốt.

Hiện nay, trên cánh đồng Mường Thanh có nhiều giống lúa chất lượng cao như: Séng cù, Bắc thơm, Dự hương, Đài thơm và các giống nếp đặc sản. Người dân thường chọn giống theo điều kiện canh tác và nhu cầu thị trường, nhưng để tối ưu hóa hiệu quả sản xuất, cần có hệ thống quản lý giống thống nhất. Muốn giữ vững và phát triển bền vững thương hiệu gạo Điện Biên, trước hết phải xác định được nguồn giống phù hợp với từng phân khúc thị trường. Bên cạnh sự vào cuộc của cơ quan chuyên môn, người dân không nên để lại thóc làm giống cho vụ sau, vì như vậy sẽ không bảo đảm chất lượng, làm giảm năng suất và trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng gạo.

Việc tự chủ trong sản xuất giống sẽ góp phần xây dựng thương hiệu gạo mang tính đặc trưng của cánh đồng Mường Thanh.

Giờ đây, hạt gạo trên cánh đồng Mường Thanh đã trở thành sản phẩm nông nghiệp, biểu tượng của lịch sử canh tác và giá trị văn hóa vùng Tây Bắc. Thời gian tới, để xây dựng thương hiệu ổn định và bền vũng cho gạo Điện Biên, ngành Nông nghiệp cần quan tâm phát triển và tạo ra nguồn giống chất lượng đặc trưng, đồng hành cùng doanh nghiệp, hỗ trợ nông dân và hoàn thiện cơ chế quản lý giống. Có như vậy, thương hiệu gạo Điện Biên mới vươn xa, trở thành niềm tự hào của vùng và hướng tới chinh phục thị trường quốc tế.

Phạm Quang