Tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng

Người dân mua bánh, kẹo tại cửa hàng trên phố Hàng Giấy, Hà Nội. (Ảnh TUỆ NGHI)

Kỳ 1: Hóa đơn điện tử - bước ngoặt trong công tác quản lý thuế

Sử dụng hóa đơn điện tử kết nối dữ liệu với cơ quan thuế là công cụ quan trọng để bảo đảm tính minh bạch và công bằng trong chính sách thuế.

Nhiều tình huống phát sinh

Triển khai áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế theo Nghị định 70/NĐ-CP của Chính phủ, ông Nguyễn Tiến Dũng, Phó Trưởng Chi cục Thuế khu vực II cho biết, tính đến ngày 10/6, đã có 46.290 hộ kinh doanh và doanh nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh, đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử, trong đó có 31.568 và 14.722 hộ kinh doanh. Con số này vượt kế hoạch vì nhiều hộ không nằm trong diện phải đăng ký, sử dụng hóa đơn điện tử từ ngày 1/6/2025 cũng tự nguyện thực hiện sớm.

Thành phố Hồ Chí Minh hiện có khoảng 200.000 hộ kinh doanh (chưa tính hộ cho thuê nhà), trong đó có khoảng 13.000 hộ phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Để vận hành suôn sẻ, Chi cục Thuế khu vực II lên kế hoạch chọn 700 hộ kinh doanh chạy thử với các đơn vị cung cấp phần mềm trước khi ký hợp đồng chính thức. Tuy nhiên, tại một số địa phương vẫn còn nhiều lúng túng với những quy định mới vì cách ghi hóa đơn, chứng từ và thủ tục kê khai, nộp thuế khác với thói quen trước đây.

Ngoài mối lo không biết thao tác ghi hóa đơn trên máy, bà Nguyễn Thị Mừng, chủ sạp bán đồ khô và gia vị tại chợ đầu mối phía nam (Hà Nội) còn phải bỏ ra một khoản chi phí đầu tư thiết bị công nghệ, phần mềm hóa đơn điện tử và thuê kế toán hỗ trợ làm thủ tục thuế. Lo ngại lớn nhất của bà là khi xuất hóa đơn điện tử, doanh thu thực tế sẽ cao hơn mức ấn định để nộp thuế khoán từ đầu năm, khiến tiền thuế tăng cao.

Bà Mừng tính toán: Với doanh thu một năm hơn 1 tỷ đồng, trung bình mỗi tháng khoảng 100 triệu đồng, số thuế phải nộp là 1,5 triệu đồng/tháng (1,5% tổng doanh thu), chưa tính lỗ, lãi. Tình hình hai năm qua khó khăn, kinh doanh chủ yếu lấy công làm lãi, mỗi món hàng chỉ lãi 1.000-2.000 đồng trong khi phải trang trải rất nhiều chi phí, nên nộp thuế bằng 1,5% trên tổng doanh thu thì không còn mấy lợi nhuận. “Chúng tôi cần thời gian làm quen và rất mong cơ quan quản lý có cách làm phù hợp, tránh phát sinh thêm chi phí”, bà Mừng chia sẻ.

Ông Nguyễn Xuân Hùng, Giám đốc một công ty cung cấp dịch vụ đại lý thuế tại Hà Nội cho biết, gần đến thời điểm ngày 1/6, các hộ kinh doanh liên tục hỏi các thủ tục liên quan đến mua máy móc, thiết bị, cách ghi hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế và lo ngại có bị tăng thuế khi chuyển sang kê khai hay không.

Khả năng tiếp thu thông tin về hóa đơn điện tử của các hộ kinh doanh rất khác nhau, nhiều khi nhân viên tư vấn thuế phải giải thích bằng cách thí dụ “như xuất hóa đơn tại các siêu thị” cho dễ hình dung. Trong thực tế, nhiều tình huống phát sinh như khách mua hàng không cung cấp thông tin; người bán viết sai nhưng không rõ cách sửa; hàng xuất đi nhưng khách chưa thanh toán thì có được xuất hóa đơn sau hay không,…

Theo ông Hùng, dù áp dụng thuế khoán hay kê khai theo hóa đơn, tỷ lệ thuế suất không thay đổi nhưng số tiền nộp thuế sẽ khác nhau tùy theo doanh thu tính thuế. Đơn cử, các hộ bán buôn, bán lẻ, trước đây tính thuế khoán từ 4-5 triệu đồng hoặc 10 triệu đồng/tháng tùy quy mô, gồm 1% thuế VAT và 0,5% thuế thu nhập cá nhân. Khi chuyển sang kê khai, vẫn áp dụng thuế suất 1,5% nhưng tính trên tổng doanh thu thực tế xuất hóa đơn. Do đó, một số hộ có doanh thu thực tế tăng cao, khiến thuế phải nộp tăng lên.

Theo ông Hùng, các hộ kinh doanh này chuyển đổi lên doanh nghiệp sẽ có lợi hơn vì được nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo lợi nhuận sau khi trừ các chi phí thuê nhà, tiền lương, bảo hiểm xã hội và được xuất hóa đơn VAT cho khách hàng để khấu trừ thuế VAT đầu vào. Tuy nhiên, nhiều hộ chưa sẵn sàng chuyển đổi mô hình kinh doanh vì chưa chuẩn bị về tư tưởng, kỹ năng số và nhất là áp lực sợ sai khi chưa nắm rõ các quy định kế toán.

Cảnh báo các chiêu "né" thuế

Để kịp thời hỗ trợ người nộp thuế triển khai quy định về đăng ký, sử dụng hóa đơn điện tử, đã tổ chức hội nghị trực tuyến kết nối với 20 điểm cầu chi cục thuế và 350 điểm cầu cấp huyện, hướng dẫn, giải đáp vướng mắc. Hội nghị tập trung giải đáp vướng mắc trong thủ tục đăng ký, sử dụng hóa đơn điện tử; chi phí đầu tư; chế độ kế toán; xử lý chuyển từ thuế khoán, sang kê khai theo doanh thu thực tế; xử phạt vi phạm quy định hóa đơn điện tử,…

Cục Thuế hướng dẫn: Khi khách lẻ yêu cầu xuất hóa đơn và cung cấp thông tin như tên, địa chỉ, mã số thuế, số định danh cá nhân hoặc số điện thoại, người bán điền thông tin này. Nếu khách không cung cấp thì để trống vì đây không phải thông tin bắt buộc trên hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Khi cung cấp hàng hóa, dịch vụ, các hộ, cá nhân kinh doanh phải lập hóa đơn tại thời điểm giao hàng, không phân biệt đã thanh toán hay chưa và không được xuất gộp hóa đơn của nhiều giao dịch trong cùng ngày hoặc xuất hóa đơn vào ngày hôm sau.

Về những hành vi “né” thuế như hộ kinh doanh không nhận chuyển khoản, chỉ thu tiền mặt,… ông Mai Sơn, Phó Trưởng Cục Thuế cho biết, cơ quan thuế có thể phối hợp với các cơ quan chức năng, xác định doanh thu thực tế của hộ, cá nhân kinh doanh để truy thu, xử phạt hành vi trốn thuế, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự theo mức độ vi phạm. Cơ quan thuế luôn đồng hành với các hộ kinh doanh, bám sát diễn biến thực tế, đưa ra hướng dẫn và biện pháp giải quyết kịp thời, tạo điều kiện tốt nhất cho hộ kinh doanh chuyển đổi sang sử dụng hóa đơn điện tử.

Vấn đề hàng tồn kho là mối quan tâm lớn của nhiều hộ, cá nhân kinh doanh khi chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai vì phần lớn hộ kinh doanh không có hóa đơn đầu vào, nhất là hàng nhập từ trước ngày 1/6/2025. Cục Thuế đã ghi nhận ý kiến này và sẽ phối hợp với các bên liên quan tìm phương án quản lý hàng tồn kho, nhằm tạo sự chuyển tiếp thuận lợi.

Theo các chuyên gia kinh tế, sử dụng hóa đơn điện tử kết nối dữ liệu với cơ quan thuế là công cụ quan trọng bảo đảm tính minh bạch và công bằng trong chính sách thuế. Đây là bước ngoặt trong công tác quản lý thuế, góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, mở ra cơ hội cho hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp.

(Còn nữa)

HÀ TRANG-ĐÀO TUẤN