Tạo lợi thế cạnh tranh cho tôm xuất khẩu

Nhận diện những rào cản

Theo thống kê tháng 1/2025, tôm tiếp tục là mặt hàng tăng trưởng mạnh mẽ nhất với giá trị xuất khẩu đạt 273,349 triệu USD, chiếm 35,3% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản. Theo VASEP, xuất khẩu tăng chủ yếu do nhu cầu tăng từ thị trường Trung Quốc phục vụ cho Tết Nguyên đán. Trong đó những mặt hàng tươi sống như tôm hùm được các doanh nghiệp Trung Quốc quan tâm cho phân khúc tiêu thụ cao cấp.

Chế biến sâu sẽ tăng lợi thế cạnh tranh cho tôm xuất khẩu. Ảnh: Quang Vinh.

Riêng tôm hùm xuất khẩu sang Trung Quốc đã đạt tới 70 triệu USD, chiếm gần một nửa tổng xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc và gấp 9 lần so với cùng kỳ năm 2024. Tổng xuất khẩu tôm sang thị trường Trung Quốc và Hồng Kông trong tháng 1 năm nay đạt 118 triệu USD, tăng 179% so với cùng kỳ.Nhờ tăng xuất tôm hùm đi Trung Quốc, khiến tổng xuất khẩu tôm tăng mạnh 28%.

Xuất khẩu tôm sang thị trường châu Âu (EU) cũng ghi nhận tích cực, tăng trưởng 15%, đạt hơn 34 triệu USD. Một số thị trường nhỏ hơn cũng ghi nhận tăng trưởng dương như Anh, Thụy Sỹ.

Mặc dù tháng 1 xuất khẩu tôm ghi nhận tăng trưởng tích cực nhưng theo nhận định VASEP xuất khẩu tôm gặp không ít thách thức trong thời gian tới. Ở thị trường Trung Quốc xuất khẩu các mặt hàng thông dụng như tôm chân trắng, tôm sú sang Trung Quốc tháng tới có thể sẽ chững lại vì phải cạnh tranh với những sản phẩm thủy sản của thị trường nội địa khi thị phần tại Mỹ bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, dư địa cho sản phẩm cao cấp như tôm hùm vẫn rộng mở cho doanh nghiệp (DN) Việt.

Tương tự tại thị trường Mỹ cũng vẫn phải đối mặt với những rủi ro liên quan đến các quyết định về thuế chống trợ cấp và thuế chống bán phá giá. Hơn nữa, chưa thể đoán định được các chính sách thuế quan mới của Tổng thống Trump đối với các nước.

“Mặc dù tháng 1/2025 ghi nhận mức tăng trưởng xuất khẩu tôm ấn tượng nhưng ngành tôm Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là nguy cơ thiếu hụt nguyên liệu do dịch bệnh và thời tiết bất lợi và những bất định từ thị trường Mỹ. Xuất khẩu tôm trong tháng 2 có thể khó giữ đà tăng nếu vấn đề nguyên liệu chưa được giải quyết” - bà Kim Thu - chuyên gia về thị trường tôm của VASEP cho biết.

Tập trung vào phân khúc tôm chế biến

Cũng theo bà Kim Thu để đạt mục tiêu xuất khẩu năm 2025, cần có các chính sách hỗ trợ hiệu quả, thiết thực cho DN như tạo điều kiện về vốn, giải quyết bất cập liên quan đến chi phí tuân thủ quy định và thủ tục hành chính.

Đồng thời cần có chính sách hỗ trợ tín dụng cho người nuôi tôm thông qua liên kết chuỗi; xem xét đưa thức ăn tôm vào mặt hàng kiểm soát giá… Có biện pháp bình ổn các chi phí đầu vào cho sản xuất, tăng cường kiểm soát chất lượng con giống. Đẩy mạnh mã số vùng nuôi phục vụ cho truy xuất nguồn gốc; có chính sách đầu tư, khuyến khích nuôi ngoài tôm chân trắng và cần giữ thế mạnh nuôi tôm sú.

Để hạn chế được những bị động từ thị trường Mỹ, DN xuất khẩu cần đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường như mở rộng xuất khẩu sang EU, Nhật Bản, ASEAN…; tập trung vào phân khúc tôm chế biến cao cấp để tạo giá trị gia tăng và luôn chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm.

Thực tế trong năm 2024, ngành xuất khẩu tôm của Việt Nam đã chứng kiến sự thay đổi lớn khi Trung Quốc vượt Hoa Kỳ, trở thành thị trường nhập khẩu tôm lớn nhất. Cụ thể, giá trị xuất khẩu tôm của Việt Nam sang Trung Quốc đạt 843 triệu USD, tăng 39% so với năm 2023. Sự thay đổi này đánh dấu bước ngoặt quan trọng, phản ánh những biến động trong nhu cầu tiêu thụ tôm toàn cầu. Trung Quốc không chỉ gia tăng nhập khẩu từ Việt Nam mà còn giảm nhập khẩu từ các thị trường khác như Ecuador, tạo cơ hội lớn cho ngành thủy sản Việt Nam.

“Nếu như tại thị trường Hoa Kỳ, các DN chinh phục người tiêu dùng với các sản phẩm tôm tẩm bột, tôm tẩm bột chiên xù, thì tại thị trường Trung Quốc, người tiêu dùng vẫn rất ưa chuộng sản phẩm tôm sú hấp với màu đỏ bắt mắt. Để tạo ra sản phẩm chất lượng và mẫu mã làm hài lòng khách hàng, công nghệ chế biến đóng vai trò rất lớn” - bà Kim Thu cho biết.

Ở góc độ DN, ông Hồ Quốc Lực - Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thực phẩm Sao Ta cũng cho rằng, ngành tôm thế giới đang cạnh tranh ngày càng gay gắt, vì vậy chế biến sâu chính là giải pháp để chiến thắng trên thị trường, phát triển ổn định ngành hàng này.
Cũng theo ông Lực nhờ vào đầu tư công nghệ hiện đại, nên dù phải chịu sức ép cạnh tranh mạnh mẽ từ tôm giá rẻ của Ecuador, Ấn Độ, Indonesia, tôm Việt Nam vẫn có thể đứng vững, thậm chí chiếm thị phần lớn nhất trên thị trường quốc tế so với các quốc gia khác.

Khanh Lê