Tạo hành lang vững chắc bảo vệ, khai thác quyền tác giả, quyền liên quan

Tháo gỡ vướng mắc, khắc phục bất cập

Nghị định là văn bản quy định chi tiết khoản 4, Điều 42, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ về tiền bản quyền trong các trường hợp Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý quyền tác giả, quyền liên quan; đồng thời sẽ thay thế Nghị định số 18/2014/NĐ-CP và Nghị định số 21/2015/NĐ-CP.

Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, quá trình tổng kết thi hành Nghị định số 21/2015/NĐ-CP quy định về nhuận bút, thù lao đối với tác phẩm điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, sân khấu và các loại hình nghệ thuật biểu diễn khác có một số vướng mắc, bất cập, dẫn đến khó khăn trong triển khai thi hành.

Xây dựng và ban hành Nghị định quy định về tiền bản quyền trong các lĩnh vực điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, nghệ thuật biểu diễn, báo chí, xuất bản nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khả thi, đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Ảnh: TH

Trong đó, về tiền bản quyền trong quá trình sáng tạo, quy định về các thành phần sáng tạo chưa rõ. Một số nội dung chưa phù hợp thực tiễn trong bối cảnh phát triển của khoa học - công nghệ, kỹ thuật hiện nay khi việc sáng tạo nảy sinh những công việc gắn với trang thiết bị hiện đại. Việc phân chia các mức và khung nhuận bút, thù lao (tiền bản quyền) chưa phù hợp với một số loại hình sáng tạo nghệ thuật đặc thù, chưa bảo đảm công sức đóng góp của các thành phần sáng tạo. Các cơ chế mới về đặt hàng, giao nhiệm vụ, đấu thầu để sáng tạo tác phẩm, cùng với quy định tại Nghị định số 21/2015/NĐ-CP cũng khiến các cơ quan, đơn vị khi thực hiện còn gặp vướng mắc.

Về tiền bản quyền trong quá trình khai thác, sử dụng, chưa có quy định cụ thể các nội dung về đưa vào khai thác, sử dụng các quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý; quản lý, sử dụng khoản tiền bản quyền thu được từ khai thác, sử dụng này; chi trả nhuận bút (tiền bản quyền) khuyến khích khi tác phẩm được khai thác, sử dụng. Nguyên nhân là do các văn bản làm căn cứ ban hành Nghị định số 21/2015/NĐ-CP đến nay đã sửa đổi, bổ sung, thay thế.

Bên cạnh đó, thực tiễn thi hành Nghị định số 18/2014/NĐ-CP quy định về chế độ nhuận bút trong lĩnh vực báo chí, xuất bản cũng có hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Việc chi trả theo Nghị định không phân biệt nguồn tài chính, trong khi hiện nay cơ chế tự chủ tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập cho phép các đơn vị tự bảo đảm nguồn kinh phí hoạt động được quyết định mức chi cao hơn hoặc thấp hơn. Hiện cũng chưa quy định về tiền bản quyền khai thác, sử dụng tác phẩm báo chí, tác phẩm trong xuất bản; chưa quy định tiền bản quyền (nhuận bút) đối với xuất bản phẩm điện tử; các thể loại báo chí, xuất bản phẩm chưa phù hợp với quy định pháp luật chuyên ngành hiện nay.

Từ những lý do nêu trên cho thấy, việc xây dựng và ban hành Nghị định quy định về tiền bản quyền trong các lĩnh vực điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, nghệ thuật biểu diễn, báo chí, xuất bản, thay thế Nghị định số 21/2015/NĐ-CP và Nghị định số 18/2014/NĐ-CP là cần thiết, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khả thi, đáp ứng nhu cầu thực tiễn.

Bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người sáng tạo tác phẩm

Nghị định được xây dựng nhằm hoàn thiện khung pháp lý để tạo hành lang vững chắc và thuận lợi cho hoạt động bảo hộ, bảo vệ và khai thác quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ giữa Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022, Nghị định số 17/2023/NĐ-CP với quy định về tiền bản quyền.

Bên cạnh đó, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của tác giả, người sáng tạo tác phẩm theo phương thức đặt hàng, giao nhiệm vụ hoặc đấu thầu; thúc đẩy đổi mới, sáng tạo trong các lĩnh vực: điện ảnh, mỹ thuật, nhiếp ảnh, nghệ thuật biểu diễn, báo chí, xuất bản; đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước. Tăng cường cơ chế khai thác, sử dụng quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý tuân theo cơ chế thị trường, có hiệu quả, công khai, minh bạch, đúng pháp luật, góp phần phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, công nghiệp sáng tạo của Việt Nam.

Dự thảo Nghị định gồm 7 chương, 21 điều. So với Nghị định số 21/2015/NĐ-CP và Nghị định số 18/2014/NĐ-CP, phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của dự thảo Nghị định có sự điều chỉnh cho phù hợp với quy định của pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan, quản lý, sử dụng tài sản công, ngân sách nhà nước hiện hành, cụ thể: làm rõ hơn về việc chi trả tiền bản quyền theo 2 giai đoạn: sáng tạo và khai thác, sử dụng; chỉ quy định đối với các trường hợp sử dụng nguồn kinh phí thuộc ngân sách nhà nước; bổ sung quy định việc quản lý, sử dụng tiền bản quyền thu được.

Đáng chú ý, dự thảo Nghị định bổ sung một số nội dung, như quy định về tiền bản quyền trả cho việc khai thác, sử dụng quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý (khoản 2, Điều 3).

Quy định về tiền bản quyền khuyến khích trong giai đoạn khai thác, sử dụng mà có lợi nhuận. Dự thảo đề xuất mức tiền bản quyền khuyến khích thực hiện theo thỏa thuận giữa các bên nhưng tổng số không quá 10% lợi nhuận thu được, bảo đảm không giảm nguồn thu ngân sách nhà nước, đồng thời tạo động lực vật chất và tinh thần cho các tác giả để tiếp tục sáng tạo các tác phẩm chất lượng cao, có khả năng khai thác thương mại (điểm c, khoản 4, Điều 3).

Ngoài ra còn có quy định việc quản lý, sử dụng số tiền bản quyền thu được từ việc khai thác, sử dụng quyền tác giả, quyền liên quan mà Nhà nước là đại diện chủ sở hữu hoặc đại diện quản lý và xác định số tiền nộp ngân sách nhà nước, phù hợp với quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công và ngân sách nhà nước (khoản 7, Điều 3).

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch khẳng định, những sửa đổi, bổ sung tại dự thảo Nghị định là cần thiết nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, tính khả thi của văn bản, động viên khuyến khích văn nghệ sĩ tiếp tục sáng tạo tác phẩm có giá trị, do đó, cần tăng thêm nguồn tài chính để thi hành.

Hà Hương