Tăng tính tự chủ và trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền

Báo cáo tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) của Chính phủ do Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà trình bày cho thấy, trên cơ sở các nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 65/2025/QH15 đã được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 (tháng 2/2025), cơ quan chủ trì soạn thảo đã tiếp thu đầy đủ ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội để tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện các quy định liên quan. Mục tiêu là vừa thể chế hóa kịp thời các chủ trương, định hướng của các cấp có thẩm quyền về việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền triệt để cho chính quyền địa phương, vừa phân định rõ thẩm quyền giữa HĐND và UBND; tập thể UBND và cá nhân Chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp xã; đồng thời thiết lập cơ chế điều hành chủ động, linh hoạt, sáng tạo trong tổ chức thực hiện của chính quyền địa phương.

Cụ thể, bổ sung nguyên tắc thực hiện cơ chế theo dõi, đánh giá, kiểm tra và giám sát nhằm kịp thời điều chỉnh nội dung phân cấp, phân quyền phù hợp với thực tiễn. Trao quyền chủ động cho chính quyền địa phương trong việc giải quyết các vấn đề liên quan đến từ 2 đơn vị hành chính trở lên, nhằm giảm thiểu tình trạng đùn đẩy trách nhiệm lên cấp trên, nâng cao hiệu quả điều hành ở cấp xã.

Cùng với đó, bổ sung quy định về chủ thể được phân cấp là HĐND cấp tỉnh được phân cấp cho UBND cùng cấp và HĐND cấp xã, nhằm bảo đảm sự phù hợp với quy định tại các luật hiện hành và thực tiễn của các địa phương hiện nay. Bổ sung thẩm quyền phân cấp của Chủ tịch UBND cấp tỉnh để phù hợp với nhiệm vụ, quyền hạn đã được phân định, qua đó tăng cường vai trò và trách nhiệm của người đứng đầu UBND cấp tỉnh trong chỉ đạo, điều hành hoạt động trên toàn địa bàn cấp tỉnh. Liên quan đến việc bổ sung thẩm quyền phân cấp của Chủ tịch UBND cấp tỉnh, Chính phủ đã rà soát, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật bảo đảm đồng bộ, thống nhất.

Cho ý kiến về quy định HĐND cấp tỉnh được phân cấp cho UBND cùng cấp hoặc HĐND cấp xã, quy định tại khoản 1 Điều 13 của dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban nhận thấy rằng, việc cho phép HĐND được phân cấp các nhiệm vụ, quyền hạn của mình cần được cân nhắc kỹ bởi HĐND là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân ở địa phương. Do đó, việc chuyển giao các nhiệm vụ, quyền hạn mà pháp luật quy định thuộc thẩm quyền, trách nhiệm của HĐND cho UBND là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương là không phù hợp với vị trí, tính chất, chức năng và phương thức hoạt động của mỗi cơ quan, dẫn đến cơ quan hành chính làm thay nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan dân cử ở địa phương, không phù hợp với nguyên tắc tổ chức quyền lực nhà nước có sự phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực.

"Trường hợp Chính phủ, chính quyền địa phương thấy rằng, có những việc UBND hay HĐND cấp xã có thể thực hiện tốt hơn, hiệu quả hơn HĐND cấp tỉnh thì cần đề xuất cơ quan có thẩm quyền điều chỉnh việc phân quyền, phân định thẩm quyền của HĐND ngay trong các luật, nghị quyết của Quốc hội hoặc các nghị định tương ứng của Chính phủ chứ không nên thêm cơ chế phân cấp của HĐND", ông Hoàng Thanh Tùng nói.

Thúc đẩy chính quyền địa phương hoạt động chủ động, linh hoạt

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh phát biểu. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh, Chính phủ đã thảo luận kỹ và thấy rằng, khi chúng ta đẩy mạnh phân cấp, phân quyền rất nhiều, thì việc quy định HĐND cấp tỉnh được phân cấp cho UBND cùng cấp hoặc HĐND cấp xã là cần thiết, phù hợp với định hướng về cải cách thể chế, tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước, phát huy quyền làm chủ ở cơ sở. Đề xuất này nếu được quy định và thực hiện đúng cách sẽ góp phần thúc đẩy chính quyền địa phương hoạt động một cách chủ động, linh hoạt, minh bạch và có trách nhiệm hơn. Gắn kết chặt chẽ việc quy định chính sách với tổ chức thực hiện.

"Các nghị quyết của HĐND khi phân cấp sẽ gắn với thực tiễn, sát với nhu cầu quản lý và điều kiện cụ thể của từng địa phương. UBND với tư cách là cơ quan chấp hành sẽ thực hiện các nhiệm vụ được phân quyền và phân cấp trong khung khổ pháp luật và cũng là phù hợp với định hướng của HĐND, đảm bảo đồng bộ và thống nhất trong quản lý, điều hành. Việc phân cấp này sẽ tăng tính tự chủ và trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương. UBND trong quá trình thực hiện vẫn phải giải trình trực tiếp với HĐND về thực hiện nhiệm vụ được phân cấp, giúp tăng cường tính minh bạch", theo Thứ trưởng Đặng Hoàng Oanh.

Bà cũng cho rằng, quy định này sẽ phát huy vai trò giám sát của HĐND khi HĐND là chủ thể phân cấp sẽ có cơ sở chính trị và pháp lý để theo dõi, đánh giá hiệu quả triển khai hoạt động của UBND, từ đó sẽ điều chỉnh chính sách cho phù hợp. Điều này sẽ tạo một cơ chế quản trị nhiều tầng, nơi quyền lực được phân bổ hợp lý, hiệu quả giữa các chủ thể trong cùng một cấp chính quyền.

Giải trình thêm, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho hay, nội dung nêu trong báo cáo của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp rất chính xác, có cơ sở pháp lý, rất chặt chẽ, đúng với thiết chế vận hành của mỗi đơn vị trong cấp chính quyền địa phương. Tuy nhiên, chúng ta đang đứng trước bối cảnh mới, yêu cầu phát triển mới, với tinh thần chủ trương của Trung ương, Bộ Chính trị là tập trung triệt để phân cấp, phân quyền giữa Trung ương và địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương. Phân cấp, phân quyền để thực hiện phương châm "địa phương quyết, địa phương làm và địa phương chịu trách nhiệm". Trước yêu cầu đó, Bộ trưởng mong muốn Ủy ban Thường vụ Quốc hội đồng tình với phương án Chính phủ đã thống nhất cao.

Bộ trưởng cũng nêu, ngoài cơ sở chính trị, điều này cũng xuất phát từ yêu cầu thực tiễn để đảm bảo vận hành thông suốt khi chúng ta đã quá quen thuộc với mô hình chính quyền địa phương 3 cấp, bây giờ chuyển ngay sang mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và phải hoạt động thông suốt, linh hoạt, đồng bộ, năng động, sáng tạo, nhanh nhạy quyết định các vấn đề quản lý Nhà nước.

"Quản lý Nhà nước lại không thuần túy quản lý hành chính như trước đây, mà yêu cầu chuyển đổi từ cơ chế quản lý hành chính thông thường, sang quản trị địa phương một cách minh bạch, công khai, dân chủ, hiệu quả, phục vụ nhân dân, nếu không mở rộng cơ chế của HĐND thì rất khó", Bộ trưởng Nội vụ chia sẻ.

Bà cho biết, để phân cấp cho chính quyền địa phương, sau khi rà soát hơn 5.076 văn bản quy phạm pháp luật, tổng số nhiệm vụ sẽ phân cấp, phân quyền cho các cấp là 1.470 và riêng với chính quyền địa phương là 1.065 nhiệm vụ và thẩm quyền liên quan việc này. Trong số này, 40% khối lượng công việc được phân cấp cho HĐND, 60% phân cấp cho UBND và Chủ tịch UBND.

Nhấn mạnh lần này phải rà soát để phân cấp, phân quyền mạnh, Quốc hội phân cho Chính phủ, Chính phủ phân cho các bộ, phân về chính quyền địa phương các cấp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn thông tin, có khoảng 32 nghị định Chính phủ phải ký đồng thời để phân cấp, phân quyền xuống cho địa phương hơn 1.200 nhiệm vụ của các bộ, ngành. Dự kiến ngày 16-17/6 tập huấn toàn quốc.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát kỹ từ nay đến khi Quốc hội thông qua, còn gì Chính phủ tiếp tục phân cấp cho địa phương trong luật này thì cần tính toán, "tránh để mai mốt thông qua rồi địa phương lại kêu kẹt vì chưa quy định trong Luật. Cần nghiên cứu mở giao Chính phủ quy định, không trái Hiến pháp để triển khai thực hiện cho bộ máy chạy, nhất là trong thời kỳ chuyển tiếp".

Cũng theo Chủ tịch Quốc hội, tới đây phân cấp, phân quyền, nhiệm vụ của bí thư, chủ tịch phường, xã rất nặng với hơn 1.000 nhiệm vụ của huyện, tỉnh đưa về cho cấp xã quản lý. Số lượng cán bộ ở cấp xã tối đa là 60 người, cần có tính toán, cần thiết thì điều chỉnh.

Chu Thanh Vân ( TTXVN)