Tăng động lực cho 'đầu tàu' trong tái cơ cấu nông nghiệp Đắk Lắk

UBND tỉnh Đắk Lắk vừa ban hành Kế hoạch số 123/KH-UBND về việc phát triển HTX nông nghiệp trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk năm 2025. Theo đó, khu vực kinh tế hợp tác, HTX tiếp tục được hỗ trợ để phát huy thế mạnh và hiệu quả trong tiến trình chuyển đổi sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, liên kết theo chuỗi giá trị…

Những điển hình ở “thủ phủ cà phê”

Sau 14 năm hình thành, HTX Nông nghiệp dịch vụ công bằng Ea Kiết (huyện Cư M’gar) - một trong những thành viên tiêu biểu thuộc nhóm COOP.66 - tập hợp các HTX nông nghiệp điển hình trên toàn quốc, đã khẳng định vị thế là mô hình tiêu biểu trong cung ứng dịch vụ và sản xuất nông nghiệp.

Các HTX và tổ hợp tác có vị trí quan trọng trong sản xuất cà phê bền vững tại tỉnh Đắk Lắc, gia tăng giá trị sản phẩm, nâng cao thu nhập cho các thành viên và hộ dân liên kết.

Khởi nguồn từ Tổ liên kết thương mại công bằng Ea Kiết, đến năm 2011, HTX được thành lập với 48 thành viên, canh tác trên diện tích 91ha cà phê. Từ nền tảng đó, HTX từng bước mở rộng ngành nghề, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao giá trị nông sản, đồng thời kết nối hiệu quả với thị trường và tận dụng tốt các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước.

Đến nay, HTX Nông nghiệp dịch vụ công bằng Ea Kiết đã phát triển lên 113 thành viên, canh tác 136ha cà phê đạt Chứng nhận Fairtrade (FLO), sản lượng đạt 526 tấn/năm; cùng với đó là 49ha cà phê liên kết đạt Chứng nhận 4C, sản lượng 165,4 tấn/năm. HTX đã đầu tư hoàn chỉnh hệ thống nhà kho, xưởng chế biến, sân phơi, dây chuyền máy móc khép kín và văn phòng làm việc với trang thiết bị đầy đủ. Không chỉ cung ứng dịch vụ đầu vào, hỗ trợ máy móc sơ chế, đơn vị còn liên kết với Công ty TNHH Dakman Việt Nam trong tiêu thụ sản phẩm.

Đồng thời, việc mở rộng dịch vụ chế biến cà phê rang xay không chỉ nâng cao giá trị nông sản mà còn tạo thêm việc làm cho lao động địa phương. Nhờ hoạt động hiệu quả, doanh thu hằng năm của HTX đạt từ 20 - 25 tỷ đồng, thu nhập của thành viên tăng thêm từ 8 - 12 triệu đồng/hộ/năm.

Cùng với HTX Nông nghiệp dịch vụ công bằng Ea Kiết, trên phạm vi toàn tỉnh, hàng chục HTX đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sản xuất cà phê bền vững. Điển hình như HTX Thành Công, thành lập năm 2020 với 28 thành viên và diện tích canh tác trên 30ha, đã tập trung vào việc tạo vùng nguyên liệu sạch và hướng dẫn nông dân canh tác an toàn. HTX Thành Công cũng đã xây dựng cơ sở sản xuất cà phê chất lượng cao, thu mua cà phê chín 100% từ các hộ liên kết để chế biến theo quy trình cao cấp.

Hay như HTX Nông nghiệp, dịch vụ công bằng Ea Tu (TP. Buôn Ma Thuột) - đơn vị tiên phong trong xây dựng chuỗi liên kết với các hộ nông dân để sản xuất cà phê bền vững, đạt các tiêu chuẩn quốc tế. Ngoài 49 thành viên chính thức và hơn 60ha có chứng nhận Fairtrade, đến nay HTX đã liên kết với 200 nông dân để chế biến cà phê chất lượng cao, đưa sản phẩm đến với các cuộc thi cà phê đặc sản của Việt Nam và thế giới.

HTX còn liên kết với Công ty TNHH Dakman Việt Nam tiêu thụ phần lớn sản phẩm cà phê nhân, với giá ổn định và cao hơn so với thị trường từ 2 - 2,5 triệu đồng/tấn. Thông qua hoạt động liên kết, xúc tiến thương mại, các sản phẩm của HTX đã được nhiều khách hàng ở các nước như: Hà Lan, Nhật Bản, Thụy Sĩ, Anh, Pháp… biết đến và đặt mua.

Theo Sở NN&MT, Đắk Lắk có khoảng 51 HTX cà phê có liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp (DN). Để thu mua hàng hóa của người dân trên địa bàn với số lượng lớn và chất lượng sản phẩm tốt, an toàn, các DN chủ động liên kết với các HTX ký kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm.

Trong đó, DN có trách nhiệm đưa ra yêu cầu về chất lượng và số lượng sản phẩm, tìm kiếm thị trường tiêu thụ, hỗ trợ đầu tư, hướng dẫn kỹ thuật sản xuất; các HTX là cầu nối có trách nhiệm gắn kết thành viên HTX với DN thực hiện đúng các cam kết đã thỏa thuận.

Đây là mô hình liên kết mang lại hiệu quả kinh tế cao, góp phần tăng năng suất, chất lượng sản phẩm, giải quyết việc làm cho người lao động, bảo đảm đầu ra ổn định, nâng cao đời sống cho người dân. Đồng thời, góp phần thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp của tỉnh, bảo đảm phát triển bền vững.

Điểm sáng kinh tế hợp tác ở Ea Kar

Hiện nay, huyện Ea Kar có 57 HTX nông nghiệp và dịch vụ, 22 tổ hợp tác (THT), câu lạc bộ khuyến nông với tổng số trên 5.000 thành viên, hoạt động ở nhiều lĩnh vực. Nhiều HTX sản xuất các sản phẩm nông nghiệp, cung cấp cây giống, con giống, dịch vụ có chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu thị trường.

Các HTX, tổ hợp tác trên địa bàn huyện Ea Kar tiên phong trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, chuyển giao khoa học kỹ thuật, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất.

HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Thanh Bình ở thôn 10, xã Ea Sar được thành lập năm 2021 có 16 thành viên trồng vải với tổng diện tích trên 100ha. Trước đây, các hộ trồng vải chủ yếu làm theo kinh nghiệm, diện tích nhỏ, tự tìm đầu ra. Từ khi tham gia HTX, các thành viên đã được hướng dẫn và thực hành chăm sóc cây vải theo tiêu chuẩn VietGAP.

Bên cạnh đó, chính quyền xã còn phối hợp với các ngành chức năng tập huấn, chuyển giao kỹ thuật canh tác tại vườn cho các thành viên, tổ chức hội nghị kết nối sản xuất và tiêu thụ vải, hướng dẫn hoàn thiện hồ sơ cấp mã vùng trồng. Nhờ vậy, HTX đã có 47ha được gắn mã vùng trồng, giúp gia tăng giá trị lợi nhuận khoảng 100 triệu đồng/ha so với trước kia.

Không chỉ lĩnh vực trồng trọt, trong chăn nuôi, được sự hướng dẫn của chính quyền địa phương và ngành chức năng, người dân cũng đã liên kết thành lập HTX nhằm phát triển bền vững và tăng thu nhập.

Đơn cử như HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Quyết Thắng ở xã Ea Sar. Được thành lập năm 2022 với 17 thành viên, HTX đã phát triển chăn nuôi theo chuỗi, từ cung cấp con giống bò lai chất lượng cao, có bảo hành, hướng dẫn cho người chăn nuôi cách chăm sóc, tư vấn làm chuồng trại, phòng trừ dịch bệnh, đến cam kết đầu ra.

Nhờ đổi mới trong cách chọn con giống, chăm sóc, phòng bệnh đã giúp bò sinh trưởng tốt, rút ngắn thời gian xuất chuồng. Thay vì 1 lứa/năm như trước đây thì chỉ sau 3 - 4 tháng, bò đã đạt trọng lượng khoảng 5 tạ/con, trừ chi phí đầu tư cũng có lợi nhuận khoảng 2 triệu đồng/con. Trung bình mỗi năm có thể nuôi được 3 lứa, nông dân cũng có thêm nguồn phân chuồng bón cho cây trồng.

Ông Nguyễn Ngọc Quyết, Giám đốc HTX Nông nghiệp - Dịch vụ Quyết Thắng cho biết, nhờ có tư cách pháp nhân, HTX đã được tạo điều kiện vay vốn ưu đãi và được UBND xã cho thuê 5ha đất xây dựng trang trại, trồng cỏ để mở rộng quy mô chăn nuôi, thu mua với số lượng khoảng 1.500 con/năm, cung cấp cho thị trường trong và ngoài tỉnh, tạo việc làm cho 10 lao động địa phương với thu nhập từ 6 - 10 triệu đồng/tháng.

Các HTX, tổ hợp tác trên địa bàn huyện Ea Kar đã đóng vai trò quan trọng trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, chuyển giao khoa học kỹ thuật, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất.

Hiện nay, huyện Ea Kar đã có 4 sản phẩm gồm: vải thiều, nhãn Hương Chi, sầu riêng, khoai lang được gắn mã vùng trồng với tổng diện tích trên 579,6ha. Đây là cơ sở cho các HTX, THT, nông dân ký kết hợp đồng với các DN sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, đưa nông sản Ea Kar xuất khẩu.

Bên cạnh đó, một số HTX đã mạnh dạn đầu tư thiết bị máy móc, ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất. Chẳng hạn như: hệ thống máy sấy, chế biến bột ca cao của HTX Minh Tân Đạt, HTX Nông nghiệp dịch vụ và thương mại Thành Đạt; khu nhà xưởng, máy sấy hạt ca cao của HTX Nông nghiệp thu mua, chế biến, tiêu thụ ca cao huyện Ea Kar.

Nhờ vậy, đã hình thành một số liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm giữa một số HTX nông nghiệp với các DN, giữa các HTX với các hộ dân như: HTX Nông nghiệp 714 ký kết hợp đồng với Công ty Thông Đỏ tại tỉnh Lâm Đồng trong việc bao tiêu sản phẩm chanh leo; HTX Nông nghiệp Dịch vụ Cư Ni liên kết với các hộ dân sản xuất và tiêu thụ bò thịt, bò giống thông qua hợp đồng liên kết; HTX Minh Tân Đạt, HTX Nông nghiệp dịch vụ và thương mại Thành Đạt, HTX Nông nghiệp thu mua, chế biến, tiêu thụ ca cao huyện Ea Kar ký hợp tác với Công ty Bến Thành, Công ty Nam Trường Sơn và các tập đoàn xuất khẩu ca cao lớn như Puratos, Cargill... Từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và thu nhập của các hộ thành viên, khẳng định được vai trò của kinh tế hợp tác trong sản xuất nông nghiệp.

Không để “tái nghèo” nhờ tái cơ cấu nông nghiệp

Theo Quy hoạch tỉnh Đắk Lắk thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, ngành nông nghiệp là lĩnh vực đầu tiên trong 5 lĩnh vực ưu tiên tạo đột phá cho phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Trọng tâm là chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, phát triển nông nghiệp theo các mô hình trồng trọt và chăn nuôi với quy mô lớn, có sự liên kết chặt chẽ với chuỗi giá trị chế biến thực phẩm để nâng cao hiệu quả sản xuất. Đồng thời, xây dựng một nền nông nghiệp sạch, hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn thân thiện với môi trường, hình thành thương hiệu sản phẩm hàng hóa nông sản có chỗ đứng vững chắc trên thị trường, đặc biệt là xây dựng thương hiệu Cà phê Buôn Ma Thuột vươn ra tầm khu vực và thế giới, với những sản phẩm chất lượng cao.

Song song đó, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ hữu cơ vào các hoạt động nông nghiệp để phát triển bền vững. Trong đó, ưu tiên tăng trưởng xanh, chú trọng đến bảo vệ môi trường, giữ được rừng, bảo tồn nguồn nước, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, tăng năng suất cây trồng, vật nuôi và năng suất lao động.

Một trong những giải pháp để thực hiện được tỉnh xác định là phát triển quan hệ sản xuất trên cơ sở tổ chức lại sản xuất, phát triển các HTX kiểu mới, tổ hợp tác; hình thành chuỗi liên kết giữa người nông dân, HTX và DN; phát triển kinh tế trang trại; thúc đẩy liên kết giữa nhà nông, nhà nước, nhà đầu tư (DN), nhà băng (ngân hàng), nhà khoa học và nhà phân phối...

Bên cạnh sự hỗ trợ của các cơ quan ban ngành địa phương, thời gian qua, các đơn vị trực thuộc hệ thống Liên minh HTX đã có sự đồng hành cùng các HTX, THT trên địa bàn tỉnh Đắk Lắc. Trong đó, Liên minh HTX Việt Nam đã phối hợp, thông qua Liên minh HTX tỉnh tổ chức các lớp tập huấn về quản lý, hướng dẫn kỹ thuật, hỗ trợ tiếp cận vốn vay, đào tạo kỹ năng chuyển đổi số, thương mại điện tử… cho các HTX trên địa bàn. Các HTX cũng được tham gia các lớp tập huấn ứng dụng công nghệ sản xuất sạch, theo tiêu chuẩn GAP (thực hành sản xuất nông nghiệp tốt), sản xuất tiết kiệm chi phí, thích ứng với biến đổi khí hậu…

Hiện nay, toàn tỉnh Đắk Lắk có 580 HTX nông nghiệp, chiếm 69,3% tổng số HTX của tỉnh. Nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của HTX nông nghiệp theo định hướng phát triển bền vững; ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; ưu tiên phát triển HTX nông nghiệp gắn với phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức…, tại Kế hoạch số 123/KH-UBND về việc phát triển HTX nông nghiệp trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk năm 2025, UBND tỉnh yêu cầu trong thời gian tới, các sở, ban, ngành có liên quan thực hiện các nhiệm vụ cụ thể. Trong đó có giải pháp tuyên truyền, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của HTX trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Xây dựng mô hình HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả, phù hợp với đặc thù từng lĩnh vực, ngành hàng và địa phương.

Đồng thời, tà soát, nắm bắt, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, kịp thời đề xuất, sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển HTX nông nghiệp. Đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý, thành viên HTX nông nghiệp.

Bên cạnh đó, hỗ trợ đầu tư kết cấu hạ tầng, tạo điều kiện về đất đai cho HTX phục vụ sản xuất, sơ chế, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Huy động và tạo điều kiện thuận lợi tiếp cận các nguồn vốn vay tín dụng và tăng cường nguồn lực cho HTX nông nghiệp. Cung cấp các dịch vụ công hỗ trợ phát triển HTX nông nghiệp. Triển khai hiệu quả các chương trình, đề án phát triển nông nghiệp, lấy nhiệm vụ tổ chức lại sản xuất làm nội dung trọng tâm. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và hỗ trợ phát triển HTX nông nghiệp…

UBND tỉnh Đắk Lắk cho biết, bằng nhiều giải pháp đồng bộ, với sự nỗ lực của các cấp, ban ngành và người dân, trong đó có các thành viên HTX và THT, tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn tỉnh đã giảm mạnh từ 10,94% vào năm 2022 xuống còn 6,38% vào cuối năm 2024 (theo chuẩn nghèo giai đoạn 2022 - 2025). Tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số đã giảm mạnh từ 26,74% (năm 2021) xuống còn 13,71% vào cuối năm 2024, tương đương giảm gần một nửa số hộ nghèo. Trong năm 2025, tỉnh đặt mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 3% trở lên, giảm tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số từ 4% trở lên.

Minh Đức